Morgunblaðið - 05.08.1982, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 5. ÁGÚST 1982

11Ijótt hefur verið um njósnamál-
ió, sem kennt hefur verið við upp-
lýsingamiðstöó brezku stjórnarinn-
ar í f'heltenham á Knglandi, og
kom upp á yfirborðið um fyrri helgi.
Af hálfu talsmanna stjórnar Marga-
ret Thatcher hefur verið sagt, að
hér sé um ómerkilegt mál að ræða,
sem slúðurverksmiðjan í West-
minster hafi reynt að blása út í
þeirri von að geta ófrægt stjórnina í
kjölfar sigursins í Falklandseyja-
deilunni.
og að þar væri enginn njósna-
hringur starfandi.
í kjölfar handtöku Prime hefur
einkennisklæddur lögregluvörður
verið settur upp í stöðinni, og for-
stöðumaðurinn, Sir Brian Tovey,
hefur varað alla starfsmenn
stofnunarinnar við samskiptum
við blaðamenn. Út af fyrir sig
þykir það hneyksli að starfsemi
Prime skyldi ekki uppgötvuð inn-
an leyniþjónustunnar, heldur var
flett ofan af honum við rannsókn
á meintum kynferðisafbrotum
hans.
Nýlokið er rannsókn á örygg-
ismáium í Cheltenham-stöðinni,
og hefur Thatcher skýrslu þar að
lútandi til athugunar. Geoffrey
Prime þingmaður íhaldsflokksins
í Cheltenham sagði öryggiseftir-
lit í stöðinni viðunandi, og að hafi
einhver leki úr stöðinni átt sér
stað, hefði hann verið stöðvaður.
Þá hefur öryggismálanefnd
brezka þingsins nýverið varað
stjórnvöld við því, að ekki hefðu
verið gerðar nægar varrúðar-
ráðstafanir til þess að vernda
leynilegar og viðkvæmar upplýs-
ingar, sem safnað hefði verið á
tölvur. I áliti nefndarinnar segir
að það sé áhyggjuefni hversu
miklum upplýsingum sé safnað á
hvern seguldisk. Afrita megi þær
á skammri stundu, og því væri
hægt að vinna landinu meiri
háttar tjón, ef fjandsamlegar
leyniþjónustur kæmust yfir seg-
uldiskana. Bygp i Ohoeríer, Sunday
Times, Dnily Telegrnph og
Guardian.
Cheltenham-njósnahneykslið:
Omerkilegt mál eða
meiri háttar hneyksii?
í hjónaband 1978, var fyrst um
sinn atvinnulaus, gerðist síðar
vínsölumaður og loks leigubíl-
stjóri. Hann var um tíma í brezka
flughernum upp úr tvítugsaldri.
Talið er, að Prime hafi veitt
Rússum upplýsingar um árangur
af starfi dulmálssérfræðinga í
Cheltenham, sem fengist hafa við
að ráða fram úr dulmáli, sem
Rússar hafa notað við leynileg
fjarskipti, sem hleruð eru í stöð-
inni. Ljóst er, að upplýsingar um
árangur af því starfi hafa komið
engum að meiri notum en Rúss-
um sjálfum.
Fyrrum starfsmaður í upplýs-
ingamiðstöðinni í Cheltenham,
Alex Lawrie, sem sæti á í sýslu-
nefnd Gloucestershire fyrir
Verkamannaflokkinn, lét svo um
mælt í vikunnk að öryggi væri
ekki mikið í stöðinni, og það væri
barnaleikur að koma skjölum og
skýrslum út úr stöðinni. Lawrie
sagði að aldrei hefði verið leitað á
mönnum við brottför úr stöðinni.
Þá sagði annar fyrrverandi
starfsmaður Cheltenham-stöðv-
arinnar sagði í samtali við
Sunday Times, að starfsmenn
hefðu lengi verið áhyggjufullir
um öryggismál í stöðinni og farið
fram á úrbætur, þar sem þeir
óttuðust meiriháttar upplýs-
ingaleka úr stöðinni. Einkum
hryllti Bandaríkjamenn, sem
störfuðu í stofnuninni, við, þar
sem þeir væru vanir miklu
strangari aga en væri í Chelten-
ham. Starfsmaðurinn sagði það
til marks um lausungina, að hátt-
settur maður hefði eitt sinn kom-
izt athugasemdalaust inn í stöð-
ina út á nafnspjald konu sinnar.
Upplýsingamiðstöðin í Chelt-
enham var sett á laggirnar 1953,
og þar eru miðstöðvar brezku
leyniþjónustunnar. Hjá stofnun-
inni starfa um sjö þúsund manns,
sem margir hverjir eru “taðsettir
víðs vegar um heiminn. Hlutverk
þeirra er að safna upplýsingum
og hlera fjarskipti. Árlega berast
þannig milljónir skilaboða til
stöðvarinnar í Cheltenham, þar
sem tungumálasérfræðingar og
dulmálsfræðingar ráða fram úr
þeim. Safnað er á tölvur öllu sem
talið er að haft geti upplýsinga-
mikilvægi. Jafnframt er stöðin
hlustunarstöð og er þar mikill
frumskógur loftneta og mót-
ttökuspegla fyrir gervihnetti.
Þannig réðu sérfræðingar stofn-
unarinnar það af fjarskiptahler-
unum í Argentínu, að innrás í
Falklandseyjar væri yfirvofandi.
Cheltenham-stöðin hefur náið
samstarf við samsvarandi stofn-
anir Bandaríkjastjórnar. Þar er
einnig miðstöð brezku gagn-
njósnaþjónustunnar. Um stöðina
fara allar leynisendingar milli
brezkra og bandarískra yfirvalda.
Þar er safnað öllum fjarskiptum
sem eiga sér stað milli ríkis-
stjórna og herja erlendra ríkja,
sem safnað er í hlustunarstöðv-
um víða um heim. Aðildarríki At-
lantshafsbandalagsins eiga að-
Geoffrey Sethur Prime, rússnesku-
mælandi leigubílstjóri og fyrrum
starfsmaður i Cheltenham-stöð-
inni.
gang að upplýsingum, sem
geymdar eru í Cheltenham.
Ýmsir þingmenn stjórnar-
andstöðunnar kröfðust upplýs-
inga og yfirlýsinga af Thatcher
um eðli nýjasta njósnahneykslis-
ins. Hún sagðist engar yfirlýs-
ingar gefa fyrr en yfirheyrslum
yfir Prime lyki. Þingmennirnir
hafa gefið í skyn, að njósnirnar
kunni að vera þær alvarlegustu
frá því flett var ofan af Burgess,
Maclean og Philby, sem njósnuðu
fyrir Rússa.
Háttsettir embættismenn
segja hins vegar of mikið úr mál-
inu gert, lekinn hafi verið stöðv-
aður 1978, eða ári áður en
Thatcher tók við. Jafnframt hafi
verið gengið úr skugga um, að
engir gagnnjósnarar væru innan
veggja upplýsingastöðvarinnar,
Brezkir fjölmiðlar gerðu því
skóna, að hér væri ef til vill um
meiri háttar njósnahneyksli að
ræða. Málið snýst um leigubíl-
stjórann Geoffrey Arthur Prime,
sem á sínum tíma starfaði í
Cheltenham. Prime er rússnesku-
mælandi og hefur hann verið
sakaður um að hafa afhent er-
lendu ríki upplýsingar, sem beint
eða óbeint gætu skaðað hagsmuni
brezka ríkisins, á árunum 1968 til
1978.
Prime, sem er 44 ára, starfaði í
höfuðstöðvunum í Cheltenham og
í ýmsum deildum stofnunarinnar.
Hann hætti störfum er hann gekk
'* m m*m****m wmmmmmmm mtmmmmmrnmm
Upplýsingamiðstöðin í Cheltcnham, höfuðstöðvar brezku leyniþjónust-
unnar.
Samkeppni í Svíþjóð:
íslendingur meó-
al verðlaunahafa
SL. ÁR efndi sænska fyrirtækið
„New ProducLs AB“ til verðlauna-
samkeppni um bestu uppfinningarnar
í Svíþjóð. Alls bárust 2.700 uppfinn-
ingar í samkeppnina. Hinn 29. april
sl. voru verðlaun veitt. Einn þeirra
sem hlutu verðlaun var íslenskur
arkitekt og uppfinningamaður, Jón
Karlsson, sem verið hefur starfandi í
Svíþjóð. Lenti hann í heiðursútnefn-
ingu (7.—18. sæti).
Hagkvæm byggingareining
Verðlaun fékk Jón Karlsson fyrir
hagkvæmar byggingareiningar.
Eru það staðlaðar einingar til að
byKKja hús, milliveggi og innrétt-
ingar fyrir skrifstofur. Einingar
þessar eru traustar og einfaldar í
uppsetningu og auðvelt er að taka
þær niður og setja upp á nýjum
stað. í þeim má koma fyrir öllum
þörfum húss, s.s. hurðum og glugg-
um, hljóðeinangrun og klæðningu.
New Products AB
Fyrirtækið „New Products AB“
er einkafyrirtæki, sem starfar ein-
göngu við það að leita að nýjum
hugmyndum, uppfinningum. Fyrir-
tækið hannar möguleika þeirra,
gerir markaðsrannsókn og finnur
Jón Karlsson
framleiðanda. Jafnframt aðstoðar
það við að koma framleiðslu af
stað, við að fjármagna sölu og
framleiðslu og aó koma vörunni á
markað. New Products AB tryggir
einkarétt uppfinningamanns og
greiðslur til hans vegna sölu vör-
unnar. Uppfinningamaður fær
„royalty" eða hlutfall af sölunni.
Samkeppni Swede-
innovation ’81
Samkeppnin fékk mjög góðar
undirtektir og bárust alls 2.700
uppfinningar. Af þeim var 21 valin
til verðlauna. Verðlaun voru: 1.
verðlaun Skr. 100.000, 2. verðlaun
Skr. 50.000, 3. verðlaun Skr. 25.000
og síðan skiptust 75.000 á aðra.
Verðlaunaafhending fór fram í
Iðnaðarhúsi Svía að viðstöddum
iðnaðarráðherra Svíþjóðar, upp-
finningamönnum og gestum.
Jón Karlsson
Jón Karlsson er fæddur í
„Orkusafnari" sá, sem Jón fann upp.
Fnjóskadal árið 1925. Nam hann
húsgagnasmíði og lauk námi í inn-
anhússarkitektúr í Svíþjóð 1953.
Hefur starfað við Skandinaviska
Enschilda Banken frá 1953 og er nú
yfirmaður teiknistofu bankans.
Hefur hann umsjón með öllum
byggingum og innréttingum bank-
ans.
i
Meðal uppfinninga Jóns Karls-
sonar er „orkusafnari." Er það tæki
til að hita t.d. upp hús. Það er t.d.
sett í glugga og því beint að sólu.
Beinir það sólarljósinu að rörum
sem flytja orkuna í orkubreyti, sem
kemur henni í notkun. Hefur Jón
einkarétt á tækinu í Bandaríkjun-
um.