Morgunblaðið - 05.08.1982, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 5. ÁGÚST 1982
19
Frumvarp nr. 583
— útvarp og fleira í ríkispökkum
Eftir Kristin
Andersen
Fyrir rúmlega hálfri öld tóku
framtakssamir menn sig til og
settu upp útvarpsstöð í Reykjavík.
I þá daga voru íslendingar ekki
kúgaðir af kerfinu eins og nú er
orðið. Ólíkt niðjum þeirra nú, sem
hreyfa ekki við steini öðru vísi en
að ríkisvaldið ljái þeim jarðýtu til
þess arna, létu þeir hendur standa
fram úr ermum og réðust í það
sem gera þurfti. Duglegir menn
reistu rafveitur, fiskvinnslustöðv-
ar, steinullarverksmiðjur og flug-
félög — allt það sem nú er í tízku
að fá í ríkispakka.
Og útvarpsstöð var sett upp eins
og hvað annað. Ekki leið þó á
löngu unz ríkið tók við rekstrinum
og fátt stóð eftir annað en nafnið
„Útvarp Reykjavík". Ætlunin var
að nýta útvarpið til fullnustu í
þágu menningarþróunar þjóðar-
innar og var það vel. Að vísu var
efnisvalið stundum umdeilt,
margir söknuðu t.d. rímnanna
gömlu sem féllu ekki alveg inn í
hina „göfugri" menningarstrauma
og enn þann dag í dag virðist
Ríkisútvarpið gera umdeilanlegan
greinarmun þess sem kalla mætti
„æðri“ list og „óæðri" list, en nóg
um það að sinni. Tímarnir breyt-
ast og hálf öld er langur tími í
sögu útvarpstækninnar. Mynd-
böndin, sem sumir kalla nú
„tækninýjung", hafa verið í notk-
un um árabil erlendis. Það þurfti
ekki mikið hugmyndaflug, en þess
meira áræði, til að storka prívat-
notkun flokkavaldsins á sjónvarpi
með myndbandakerfum. Og þar
stöndum við nú, að „kerfið" stend-
ur að því er virðist ráðþrota milli
lagabókstafsins og fjöldans sem
nýtur myndbandakerfanna.
Er frumvarpið lausnin?
Þar kom að einstakir þingmenn
sæju að sér. Á liðnum löggjafar-
þingum hafa verið lögð fram
frumvörp til þess að liðka um út-
varpsrekstur, en jafnan hefur orð-
ið þegjandi samkomulag um að
drepa þau í nefndum. Þá er
hryggilegt að vita til þess að
lengst af hafa einungis þingmenn
Sjálfstæðisflokksins haft til þess
víðsýni að fylgja þessum málum
eftir. Fyrst með „myndbandabylt-
ingunni" höfðu tveir þingmenn
krata til þess dug að brydda upp á
breytingum í útvarpsmálum.
Kjarkurinn náði þó ekki lengra en
að leggja til útibú frá Ríkisút-
varpinu, þar sem kommissararnir
„fyrir sunnan" hefðu tögl og
hagldir. Hvergi var gripið á mynd-
bandamálum, sjónvarpsmálum
eðá ábyrgð héraðsútvarpsstöðv-
anna gagnvart almenningi.
Öllu vænlegra er frumvarp
Friðriks Sophussonar o.fl. (frum-
varp nr. 583), þar sem leitazt er
við að marka heillega stefnu í út-
varpsmálum til lengri tíma. Þetta
frumvarp var lagt fyrir síðasta
þing og hlaut þar þá meðferð sem
vænta mátti. Úr þessu frumvarpi
má telja til athyglisverð atriði,
s.s.:
— Gert er ráð fyrir hljóðvarps-
eða sjónvarpsrekstri, bæði
gegnum kapla og um loftið.
— Rekstur verði heimill félögum,
stofnunum og einstakling-
um, að uppfylltum tilteknum
grundvallarskilyrðum.
— Rekstrarleyfi verði aðeins veitt
til 3ja ára í senn.
— Ábyrgðarmenn efnis verði
tryggilega tilgreindir.
— Útsendu efni verði settar
ákveðnar reglur v. pólitískt
hlutleysi, rækt við íslenzka
tungu, þjónustu við hlust-
endur o.fl.
— Útsent efni skuli varðveitt til-
tekinn tíma ef vitna þarf til
þess síðar.
Við lestur þessa frumvarps
verður hverjum manni ljóst, að
þar hefur verið leitazt við að festa
lausa enda eftir því sem unnt er í
einu frumvarpi, og er þar breyting
frá flestum öðrum frumvörpum
um þessi mál.
A að farga
Ríkisútvarpinu?
Nei, það er engin ástæða til
þess. Ríkisútvarpið hlýtur alltaf
að skipa mikilvægan sess í útvarpi
landsmanna. Á vegum þess eru
„VIÐ lestur þessa frum-
varps verður hverjum
manni Ijóst, að þar hef-
ur verið leitast við að
festa lausa enda eftir
því sem unnt er í einu
frumvarpi, og er þar
breyting frá flestum öðr-
um frumvörpum um
þessi mál.“
starfræktar langbylgjustöðvar, en
þær ná til alirar þjóðarinnar sam-
tímis og gegna því lykilhlutverki í
upplýsingamiðlun og almennri
menningarstarfsemi. Sama gildir
um sjónvarp ríkisins.
Sjónvarps- og útvarpsstöðvar í
einkaeign (félaga, einstaklinga
eða stofnana) gætu sinnt öðrum
málum, sem oft verða útundan hjá
Ríkisútvarpinu. Til dæmis flutn-
ingi staðbundinna frétta í héruð-
um eða jafnvel borgarhverfum;
þær gætu helgað sig einvörðungu
einstökum atburðum líðandi
stundar s.s. íþróttamótum, lista-
hátíðum eða öðru sem jafnan fær
naumlega skammtaðan tíma í
ríkisfjölmiðlunum.
Rekstur hljóðvarps og sjónvarps
á höndum fleiri en ríkisins er
hagsmunamál fjölmargra stétta.
Með útbreiddum rekstri þessara
fjölmiðla spretta upp ótalin at-
vinnutækifæri fréttamanna,
tæknimanna, tónlistarmanna,
leikara, myndlistarmanna og svo
Menntamálaráðherra Alberta-
fylkis í Kanada, frú Mary Le
Messurier, hefur boðið mennta-
málaráðherra, Ingvari Gíslasyni,
og konu hans, Ólöfu Auði Erlings-
dóttur, að vera heiðursgestir við
hátíðarhöld, sem fram eiga að fara
í Markerville í Alberta-fylki 7.
þ.m., þegar vígt verður minn-
mætti lengi telja. Og það sem ekki
er síðra: Þessi atvinnutækifærí
nýttust betur íbúum landsbyggð-
arinnar en stofnunin að Skúlagötu
og Laugavegi gerir nú.
Mótrökin
Andstæðingar frjáls útvarps
hafa einkum haft fjárhagshliðinn
á hornum sér. Þar hafa þeir þrá-
azt við að líta við staðreyndum, en
þess í stað hamrað á ósannindun-
um, enda má svo lengi ljúga að
lyginni verði trúað. Sjálfur hef ég
aflað mér gagna um kaupverð
tækjabúnaðar fyrir litla út-
varpsstöð sem gæti t.d. þjónað
Reykjavíkursvæðinu og niðurstað-
an verður svipuð verði lítillar
íbúðar. Það er því ljóst að ekki
þarf stóran hóp áhugasamra
manna til að setja útvarpsstöð á
laggirnar. Auðvitað ber auglýs-
ingamarkaðurinn ekki ótakmark-
aðan fjölda útvarpsstöðva og þar
má vísa á samkeppni dagblað-
anna. Sá er þó munurinn á tals-
mönnum frjáls útvarps að ekki
betla þeir ríkisstyrki eins og flest
dagblöðin og varla munu frjálsar
útvarpsstöðvar fara fram á
greiðslu símreikninganna úr vös-
um almennings eins og verndarar
flokka- og ríkisfjölmiðlanna gera
fyrir kosningar.
í bráðina þurfa menn ekki að
óttast að tíðnisviðin „fyllist" af
hljóðvarps- og sjónvarpsstöðvum
þótt útvarpsrekstur verði gefinn
frjálsari en nú er. Á hverjum stað
er rúm fyrir tugi stöðva og víst er
að fyrr gefa einhverjar þeirra upp
öndina vegna rekstrarfjárskorts
en að við þurfum að kvíða offjölg-
ingarsafn um Stcphan G. Steph-
ansson skáld í húsi hans, -sem nú
hefur verið endurnýjað og fært í
upprunalegt horf.
Þá hefur menntamálaráð-
herra þegið boð Kanadastjórnar
í Ottawa að heimsækja höfuð-
borgina í þessari ferð og mun
eiga viðræður við Francis Fox,
Kristinn Andersen
un þeirra. Við getum litið á þessi
tíðnisvið okkar sem ónýtta auð-
lind, sem ástæðulaust er að meina
aðgang að.
Hvað næst?
Ljóst er að núgildandi útvarps-
lög hafa dagað uppi. Fyrr eða síð-
ar kemur að því að ríkisvaldið
verði að sleppa heljartökum sínum
af fjölmiðlamálum. Ráðherra hef-
ur skipað nefnd til þess að endur-
skoða útvarpslögin. Nefndinni var
ætlað að skila áliti svo fljótt sem
auðið yrði, en eitthvað hefur flýt-
irinn dregizt úr hömlu. Og meðan
nefndin athugar sinn gang
blómstrar lögleysan hvarvetna
undir verndarvæng almanna vilj-
ans.
Að venju eru þingmenn nú í
sumarfríi, fríi sem jafnvel tekur
fram leyfum skólabarnanna að
lengd. Ekki verður sá dvali til þess
að flýta afgreiðslu þeirra mála
sem nú eru brýnust. En fyrr eða
síðar verður að taka útvarpsmálin
okkar til rækilegrar endurskoðun-
ar. Verður niðurstaða þeirrar en-
durskoðunar eitthvað í líkingu við
frumvarp nr. 583?
Reykjavík, 29. apríl 1982,
menningarmálaráðherra Kan-
adastjórnar.
Með ráðherra í för þessari
verður Bjarni Gunnarsson,
stjórnarráðsfulltrúi. Mennta-
málaráðherra er væntanlegur
heim 13. þ.m.
(iYétUtilkynning)
Menntamálaráðherra boðið til Kanada
■t iltiiitliliii'*
TTtFHtfFtíF
WtfttxtH'ttt'

; ffjfP

v
t-ft+j-H)

'
Þaöerengum
' ■ V:
ogum sag

r
.
af kæliskápaúrvalinu hjá okkur enda leitum við
4t4ítt4t4
:

•t+ ft+t+j-ft-H-
;H++t+t-
Atlantshafsins. Við hofum a lager
:?imeðsil
Vriivara 55 gerðir

f Philips og
V TtTt : : • » i ' : ' :•»

iskép með i
’tttttttt

itfiluskáp þar s

-+t-H
f-w-t-t-

tfttxtttt
tttttftft
titttittt
■:
tft
•+• ■+it-+-t-+t4*+-+
HAFNARSTRÆTI 3 - 20455 - SÆTUN 8 - 15655