Morgunblaðið - 07.09.1982, Blaðsíða 28

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 7. SEPTEMBER 1982
36
Elín J. Jónsdóttir Richter skrifar frá V-I>ýzkalandi:
Eftiahagslífíd
á niðurleið
Hrun AEG-Telefunken samsteypunnar
Það er ekki uppbyggilegt að
fylgjast með gangi efnahagslífs
V-Þýskalands um þessar mund-
ir. Hvert stórfyrirtækið á fætur
öðru rambar á barmi gjaldþrots
og tekur fjöldamörg smærri
fyrirtækja, sem þeim eru háð,
með sér í fallinu. Þessa dagana
opnar maður ekki svo fyrir út-
varp eða sjónvarp, að ekki sé
greint frá framvindu mála varð-
andi risann AEG-Telefunken,
enda ráða málalyktir úrslitum
um tilveru ótal annarra fyrir-
tækja og afkomu þúsunda ein-
staklinga.
Viku af ágúst tilkynnti AEG-
Telefunken, að fyrirtækið gæti
ekki greitt skuldir sínar og hefði
sótt um, að gert yrði samkomu-
lag milli fyrirtækisins og lánar-
drottna fyrir dómstólum. Gert
yrði ráð fyrir að lánardrottnar
fengju um 60% af kröfum sínum
greidd, en 40% yrðu látin niður
falla. Að öðrum kosti væri gjald-
þrot óumflýjanlegt. Slíkt sam-
komulag hefur þann kost, að
hægt er að halda framleiðslu
Andrei Sokolov frá Sovétríkjun-
um sigraði af miklu öryggi á
heimsmeistaramóti unglinga sem
fram fór í Kaupmannahöfn í ágúst.
Ilann náði öruggri forystu um
miðbik mótsins og hélt henni allt
til loka. Þegar upp var staðið, hafði
Sokolov hlotið 10 vinninga af 13
mögulegum, en Tékkinn Stohl
varð í öðru sæti með 9 v. Nokkrir
af þeim sem fyrirfram voru álitnir
sigurstranglegastir komu síðan í
þriðja til sjöunda sæti með SVt
vinning, alþjóðlegu meistararnir
Benjamin, Bandaríkjunum, Short,
Knglandi, ('urt Hansen, Dan-
mörku og Morovic, Chile, auk
Brazilíumannsins Milos. fslenski
þátttakandinn, Jóhann Hjartarson,
hlaut 8 vinninga og varð í 8.—11.
sæti af 52 þátttakendum.
Þetta er mjög sómasamleg
frammistaða hjá Jóhanni, en í
fyrra vegnaði honum samt enn
betur á heimsmeistaramótinu
sem þá var haldið í Mexíkó. Þá
náði Jóhann 4.-6. sæti, en mótið
nú var öllu betur skipað. Að
þessu sinni byrjaði hann afar
illa er hann tapaði í fyrstu um-
ferð fyrir Ný-Sjálendingnum
Lloyd. Um miðbik mótsins tókst
honum að vinna nokkrar skákir i
röð og var þar með kominn í
toppinn, en slæmt tap fyrir
Stohl í 11. umferð gerði út um
möguleika Jóhanns að sinni. Með
sigri yfir Svíanum Wiedenkeller
í síðustu umferð, tókst honum þó
að lagfæra stöðu sína verulega.
Undrabörnin Joel Benjamin
og Nigel Short hafa vafalaust
valdið löndum sínum vonbrigð-
um, en það er áreiðanlega óhollt
fyrir svo unga skákmenn að
þurfa að tefla undir jafnmikilli
pressu og þeir tveir hafa gert
undanfarin ár og þá sérstaklega
Short.
áfram — fyrirtækið byrjar að
vissu leyti upp á nýtt — og mest-
ur hluti starfsfólksins heldur
vinnunni.
Fréttin kom eins og reiðar-
slag, og síðan hefur varla sá dag-
ur liðið, að ekki hafi eitt eða
fleiri dótturfyrirtæki AEG-
samsteypunnar tilkynnt gjald-
þrot eða sótt um svipað sam-
komulag: Kúppersbusch í Gels-
enkirchen stöðvar framleiðsluna
og tilkynnti gjaldþrot; fyrirtæk-
in Neff og Zanker í Baden-
Wúrttemberg-fylki sóttu um
samkomulag fyrir rétti. Allt eru
þetta þekktir framleiðendur raf-
magnstækja. Áhrifin eru þegar
farin að segja til sín; í öllu land-
inu óttast smáfyrirtæki, sem
byggja mestalla framleiðslu sína
á sölu til AEG-Telefunken, um
afkomu sína í framtíðinni.
Þegar á það er litið, að AEG-
Telefunken er beinn vinnuveit-
andi u.þ.b. 120.000 manns innan
lands og utan, er ekki furða, þótt
fólk, sem fylgist með gangi efna-
hagsmála, verði skelfingu lostið.
Af heimsmeistaranum nýbak-
aða er það að segja, að þar sé á
ferðinni mjög öflugur skákmað-
ur, dæmigert afsprengi sovézka
skákskólans, sem hefur þegar
getið sér gott orð fyrir frammi-
stöðu sína á meistaramóti
heimaborgar sinnar, Moskvu, en
þar lenti hann í 3.-6. sæti
ásamt stórmeistaranum Balas-
hov, Guljko og Makarichev á eft-
ir Bronstein og Rashkovsky. Þó
ekki sé hægt að bera Sokolov
saman við Garry Kasparov, má
tvímælalaust setja hann í flokk
með þeim Jusupov og Dolmatov
sem urðu heimsmeistarar ungl-
inga árin 1977 og 1978.
Hvítt: Sokolov (Sovétr.)
Svart: Wiedenkellar (Svíþj.)
Spænski leikurinn
1. e4 — e5, 2. Rf3 — Rc6, 3. Bb5
- a6, 4. Ba4 — Rf6, 5. 0-0 —
Kxe4,
Opna afbrigðið, sem hefur
komið mikið við sögu í einvígum
þeirra Karpovs og Korchnois.
6. d4 — b5, 7. Bb3 — d5, 8. dxe5
- Be6, 9. Be3l?
Algengari leikir eru 9. c3, 9.
De2 eða 9. Rbd2, en þessi stendur
þeim þó síður en svo að baki.
- Be7, 10. c3 — Rc5, 11. Bc2 —
Bg4, 12. Rbd2 — Re6, 13. Dbl —
Rh5, 14. Hdl — Dd7,
Framhaldið í skákinni Pilnik-
Szabo, Amsterdam 1956 var 14.
- Rg5!?, 15. Bf4 - Re6, 16. Bg3
- Dd7.
15. Bf5 — g6?
Svarta staðan þolir ekki veik-
ingu á kóngsvæng, en Svíanum
hefur yfirsézt 17. leikur hvíts.
Til greina kom 15. — Bg6.
16. Bh3 — g5,
Heinz Diirr, núverandi yfirforstjóri
AEG-Telefunken-samsteypunnar.
Astandið er geigvænlegt, því
að það verður engan veginn hjá
því komist, að um 12.000 manns
verði atvinnulaus, jafnvel þótt
fyrirtækið haldi áfram störfum.
Þetta fólk hefur litla von um að
fá aðra vinnu í bráð; atvinnu-
Andrei Sokolov, nýbakaður heims-
meistari unglinga.
17. Rxg5H — Bg6,
Það er ljóst að svartur lendir í
kröggum ef hann þiggur skipta-
munsfórnina, t.d. 17. — Bxdl, 18.
Dxdl - Rxe5, 19. Dh5 - Rg6,
20. Rdf3 með margvíslegum hót-
leysi er nóg fyrir, og ekki breyt-
inga að vænta í náinni framtíð.
Yfirleitt eru stjórnvöld ekki
hlynnt því að hlaupa undir
bagga með fyrirtækjum, sem
þannig er ástatt um, en hér hafa
þau gert undantekningu frá
reglunni. Ástæðan er einungis
sú, að reyna á að bjarga eins
mörgum vinnustöðum og mögu-
legt er. Það varð því að ráði að
ríkið gengur í ábyrgð á banka-
lánum, sem nemur 1,1 milljarði
marka til að gera fyrirtækinu
fært að greiða hluta skulda
sinna. í fyrstu höfðu bankar
AEG-Telefunken aðeins sam-
þykkt að tryggja launagreiðslur,
en eftir næturlangan fund allra
bar.kanna, sem hlut eiga að máli,
18.—19. ágúst var að lokum sam-
þykkt að veita 1,1 milljarðs
marka lán, sem ríkið ábyrgist,
eins og áður greinir. Að vísu er
lánið fleiri skilyrðum bundið.
700 milljónir marka verða veitt-
ar þegar í stað, en 400 milljónir
marka aðeins með því skilyrði,
að ríkið gangist í ábyrgð fyrir
öðrum 1,1 milljarði. Því er nú
undir ákvörðun ríkisstjórnar-
innar komið, hver framvinda
mála verður.
Nýjustu fréttir herma, að
stjórnir einstakra fylkja sam-
bandslýðveldisins hafi í hyggju
að grípa til ráðstafana til að
hjálpa framleiðendum, sem
seldu vörur sínar aðallega eða
eingöngu til AEG. Með þessu
móti á að forðast enn fleiri
gjaldþrot svo að þessi fyrirtæki
komist yfir erfiðasta hjallann,
þar til aðrar leiðir finnast.
Það er ekki einfalt mál að
greina nákvæmlega frá orsökum
erfiðleika AEG-samsteypunnar
Jóhann Hjartarson
unum, en nú fær hvítur samt
sem áður þunga sókn gegn los-
aralegri stöðu svarts.
18. Dcl — Rxe5, 19. Rxe6 — fxe6,
20. Rb3 — Bd6, 21. Bd4 — 04), 22.
De3
Nú er svartur orðinn varnar-
laus.
— Rf7, 23. Bxe6 — Dd8, 24. Dh6
og svartur gafst upp, því hann er
óverjandi mát.
Jóhann Hjartarson hafði ekki
mikinn meðbyr á heimsmeist-
aramótinu, en tókst þó að tefla
nokkrar tæknilega vel útfærðar
skákir. Hér kemur ein þeirra,
andstæðingur hans er Stuart
Conquest, nýjasta undrabarn
Englendinga og núverandi
heimsmeistari í sveinaflokki, þ.e.
16 ára og yngri.
— þær eru af ýmsum toga
spunnar. Að sjálfsögðu hefur
ástandið í efnahagsmálum al-
mennt sitt að segja, en aðal-
ástæðan mun þó vera óreiða á
stjórn fyrirtækisins. Fyrir u.þ.b.
tveim árum var farið að ræða
opinberlega um afleiðingar
óstjórnar þess, og komst sá orð-
rómur á kreik, að fyrirtækið
myndi ekki standa mikið lengur
undir skuldabagganum. Maður
nokkur, Heinz Dúrr að nafni, var
þá ráðinn sem yfirforstjóri þess.
Dúrr þessi var — og er enn —
álitinn mikilhæfur maður, og
bundu menn miklar vonir við
hann. Samt sem áður hefur hon-
um ekki tekist að grynnka á
skuldunum að neinu ráði. Þegar
ákveðið var, að sækja um sam-
komuleg við lánardrottna fyrir
dómstólum, námu skuldir sam-
steypunnar 5,4 milljörðum
marka. En fyrirrennarar Heinz
Dúrr voru alls óhæfir að reka
fyrirtæki samsteypunnar á
traustum grundvelli. Þegar í
byrjun 7. áratugarins fór að síga
á ógæfuhliðina. Um tíma var allt
gert til þess að auka veltuna, án
þess að taka tillit til þess hver
ávinningur fyrirtækisins yrði.
AEG-samsteypan keypti síðan
fjölmörg samkeppnisfyrirtæki,
þ.á m. ofangreinda rafmagns-
tækjaframleiðendur, Neff, Zank-
er og Kúppersbusch. Við þessa
útþenslu jukust skuldirnar úr
800 milljónum marka í 3,3 millj-
arða marka. Það var ekkert smá-
afrek á ekki meira en 4 árum
(1966—1970). Síðustu þrír fyrir-
rennarar Dúrr hafa ekki getað
komið fyrirtækinu á réttan kjöl
aftur — nema síður sé — og því
fór sem fór.
Hvítt: Jóhann Hjartarson
Svart: Stuart ( onquest (Engl.)
Griinfeldsvörn
1. d4 — Rf6, 2. c4 — g6, 3. Rc3 —
d5, 4. cxd5 — Rxd5, 5. e4 — Rxc3,
6. bxc3 — Bg7, 7. Bc4
Þessi eldri leikaðferð hefur nú
næstum gjörsamlega vikið fyrir
tízkuafbrigðinu 7. Rf3 — c5, 8.
Be3 eða 8. Hbl, enda reynist
Conquest ekki sérlega vel með á
nótunum í framhaldinu.
— c5, 8. Re2 — 0-0, 9. 0-0 — Rc6,
10. Be3 — Dc7, 11. Hcl — Hd8,
12. Dd2 — I)a5, 13. Hfdl —
cxd4?!
Fyrst svartur ætlar í endatafl,
hefði hann betur skotið inn
leikjunum 13. — b5, 14. Bd5 og
síðan leikið 14. — cxd4, o.s.frv.
14. cxd4 — Dxd2, 15. Hxd2 —
Bd7, 16. d5!
Stöðuyfirburðir hvíts eru nú
augljósir.
— Ra5, 17. Bd3 — b6, 18. Ba6!
Svartur er í mikilli klemmu.
Ef nú 18. — Bc8, þá 19. Bxc8 —
Hdxc8, 20. Hdc2 og hvítur heldur
c-línunni og yfirburðastöðu.
E.t.v. var 18. — e6!? bezta til-
raun svarts.
— b5?!, 19. Bc5 — Rc4, 20. Hdc2
— e6, 21. dxe6 — fxe6, 22. Rc3 —
Bxc3, 23. Hxc3 — Rb2, 24. Be7 —
He8, 25. Bf6 - Rc4, 26. a4 — Rd6,
27. Hc7 — Rxe4, 28. Be5 — Had8,
29. f3! og svartur gafst upp, því
þegar riddarinn hefur flutt sig,
vinnur hvítur með 30. Bf6.
Heimsmeistaramót unglinga:
Rússinn hafði yfírburði