Morgunblaðið - 15.02.1983, Síða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 15. FEBRÚAR 1983
fltagtiitMtifeifr
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guömundsson,
Björn Jóhannsson.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar: Aö-
alstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Skeifunni 19, sími 83033. Áskrift-
argjald 150 kr. á mánuöi innanlands. í lausasölu 12 kr. eintakiö.
Mannaferðir
í óbyggðum
Nokkrir landverðir rituðu á
síðasta ári grein í stúd-
entablaðið Náttúruverk og
gerðu þar úttekt á kynningu á
Islandi og náttúruvernd. Mið-
að við reynslu af landvörslu
telja greinarhöfundar, að
flestir landkynningarbækl-
ingar hafi dregið upp „mjög
brenglaða mynd af Islandi."
Síðan er þetta rökstutt með
dæmum og mælistika lögð á
þá hópa ferðamanna sem
hingað koma. Þar segir meðal
annars: „Smyrilsfarþegar á
eigin bílum eru líklegastir er-
lendra ferðamanna til að
valda náttúruspjöllum. Einnig
er allur útflutningur náttúru-
gripa og þá helst steina mun
auðveldari með Smyrli en með
flugi." Nú er rætt um að kaupa
nýjan og stærri Smyril og í
sumar byrjar Edda að sigla
með farþega og bíla milli Is-
lands og Evrópu. Mannaferðir
í óbyggðum landsins munu því
ekki minnka. Landverðirnir
segja réttilega að það sé eink-
um náttúra Islands sem dreg-
ur ferðamenn hingað og síðan
bæta þeir við: „Og það sem
verra er: skipulag ferða um
þessa sömu náttúrú er á ákaf-
lega Iágu stigi." Síðan benda
þeir á nauðsyn þess að nátt-
úruverndarmenn séu hafðir
með í ráðum og til eftirlits við
gerð landkynningarbæklinga.
Ástæðan fyrir því að vakið
er máls á þessum almennu við-
vörunarorðum landvarðanna
er að nú hefur Náttúruvernd-
arráð eindregið lagst gegn
áformum um íslandsrall með
þátttöku manna frá öðrum
löndum undir stjórn Frakka
sem hefur reynsíu af því að
skipuleggja alþjóðaröll. Er
fyrirhugað að þetta rall verði
hér í sumar. Ráðið telur gróðri
landsins stefnt í hættu með
ralli af þessu tagi, aukaslóðum
og bílförum stórfjölgi, tilmæli
til annarra um að haida sig á
merktum slóðum verði mark-
lítil eftir „slíka stórflenginu
hálendisins" eins og ráðið
orðar það, ferðafólk verði fyrir
mikilli truflun og ónæði, rall-
akstur á friðlýstum svæðum sé
óverjandi, slík rallkeppni sé í
stuttu máli „í hrópandi mót-
sögn við anda allrar Iandkynn-
ingar, hún yrði risaskref aftur
á bak í umgengni við landið."
Ómar Ragnarsson, frétta-
maður og rallkappi, ritaði
grein hér í blaðið s.I. miðviku-
dag þar sem hann svarar at-
hugasemdum náttúruvernd-
armanna og gagnrýni á rall-
akstur á hálendinu. Hann tel-
ur landgæslu áfátt í kringum
ferðafólk en fleira komi auk
þess til. Ómar segir meðal
annars: „Það er rollurallið
mikla. Um gervallar óbyggðir,
hvar sem stingandi strá er enn
að finna fara herskarar
gangnamanna, á jeppum, tor-
færutrukkum, dráttarvélum
og hestum og elta uppi hundr-
uð þúsunda fjár og tugi þús-
unda hrossa til að koma þeim
til byggða." Bendir ómar
réttilega á að við smölun geti
menn ekki fylgt merktum leið-
um og fari því á fjallafarar-
tækjum hvert sem þeir kom-
ast. Segir hann að annað gildi
um skipulagt rall, þar lúti
menn ströngum aga og sé vís-
að úr keppni fari þeir út af
merktri leið.
Ferðalög um hálendið
aukast ár frá ári. Það er
ómótmælanleg staðreynd að
náttúran þolir illa þann ágang
og hún verður hvorki vernduð
fyrir skepnum né mönnum
nema með skipulögðu átaki.
Æskilegast er að þessari
vernd sé haldið uppi með að-
gæslu þeirra sem um hálendið
fara. Til þess að auðvelda
mönnum náttúrvernd þurfa að
vera fyrir hendi einfaldar og
aðgengilegar leiðbeiningar.
Ferðamálafrömuðir og nátt-
úruverndarmenn verða að
taka höndum saman í þessu
efni. Það er brýnna nú en áður
vegna ferjuferðanna. Stuld á
eggjum, steinum og náttúru-
minjum verður að hefta með
tiltækum ráðum. Við fram-
kvæmd nauðsynlegs aðhalds
og eftirlits er oft erfitt að
finna meðalhófið. En með öllu
er óviðunandi að þeir sem falið
er að halda uppi landvörslu
vari hvað eftir annað við
ásókninni án þess að tilmæli
þeirra um endurbætur séu
metin af þeim sem falið hefur
verið af almenningi að sinna
náttúruvernd og landkynn-
ingu.
Hið mikla íslandsrall sem
fyrirhugað er á sumri kom-
anda verður nokkur prófsteinn
á það hvernig til tekst með
samvinnu ferðamálafrömuða,
náttúruverndarmanna og
þeirra sem vilja nýta íslenska
náttúru með þessum sérkenni-
lega hætti. Á að setja einhliða
bann við slíkri uppákomu?
Það sýnist Náttúruverndarráð
vilja. Á að leyfa rallið einu
sinni í tilraunaskyni? Það sýn-
ist Ómar Ragnarsson vilja.
Hver hefur síðasta orðið i
málum sem þessum?
Biskupinn yfir fslandi, herra Pétur Sigurgeirsson og frú Hulda Stefánsdóttir. Á milli þeirra má sjá tréskurðarmyndirnar.
Þingeyrarkirkju færðar tréskurðarmyndir að gjöf:
Eftirmyndir frummyndí
hurfu úr kirkjunni umal
ÞINGEYRARKIRKJU voru færðar að gjöf eftirmyndir af stytt-
um postulana tólf og Krists, sem fjarlægðar voru úr kirkjunni
um aldamótin, en eru nú á Þjóðminjasafni. Það er frú Hulda
Stefánsdóttir, sem hefur staðið fyrir því að kirkjunni væru
gefnir postuiarnir, eða að postularnir kæmust heim, eins og hún
orðaði það í gær, þegar stytturnar voru formlega afhentar Þing-
eyrarkirkju, að viðstaddri sóknarnefndinni að norðan, biskupn-
um yfir íslandi, herra Pétri Sigurgeirssyni, og velunnurum.
Forsaga málsins er sú, að því er
fram kom í máli frú Huldu við
þetta tækifæri, að fyrir um 60 ár-
um, þegar hún kom að Þingeyrum
og var þar við messu í fyrsta
skipti, varð hún vör við að sóknar-
fólkið saknaði gripa sem seldir
höfðu verið úr kirkjunni um alda-
mótin, en slíkt var algengt á þeim
tíma. Það voru tréskurðarmyndir
af Kristi og postulunum tólf, sem
verið höfðu uppi á bita milli kórs
og framkirkju. Jón Vídalín kon-
súll hafði fest kaup á þeim og haft
með sér til Skotlands að sögn, en
1908 voru þeir gefnir Þjóðminja-
safninu, ásamt öðrum gripum í
eigu Jóns Vídalíns og konu hans
og eru þar á svonefndu Vídalíns-
safni. Frú Hulda sagði, að þá þeg-
ar hefði vaknað sú hugsun hjá
henni, að gaman væri að koma
postulunum heim aftur, þannig að
nú væri því sextíu ára gamall
draumur að rætast.
Svo liðu árin og það var ekki
fyrr en hún var komin yfir átt-
rætt að hún hófst handa. Þá var
hún beðin um að útvega altaris-
dúk í Þingeyrarkirkju, þar sem sá
sem var fyrir, var orðin slitinn.
Hafði hún ekki getað fengið neinn
til að sauma hann, svo að á end-
anum hafði orðið úr að hún saum-
aði hann sjálf. Þegar til tals kom
að hún fengi borgun fyrir, samdi
hún um, að borguninn yrði kostn-
aðurinn við að smíða einn postula,
en hún gæfi annan á móti. Þá
hafði hún þegar kannað kostnað-
inn við það, að smíða eftirmyndir
af postulunum hjá Sveini Olafs-
syni myndskera og reyndist hann
vera 200 þúsund krónur á þeirra
tíma mælikvarða, en sú upphæð
hefur að sjálfsögðu hækkað tals-
vert. Eitt leiddi af öðru, ótal
margir hefðu lagt málefninu lið
með rausnarlegum gjöfum, þar til
nú væri svo komið, að tréskurð-
armyndirnar af Kristi og postul-
unum tólf væru tilbúnar. Þeir
færu þó ekki strax norður til
Þingeyra, því þær yrðu áður til
sýnis á kirkjugripasýningu að
Kjarvalsstöðum um páskana.
Biskupinn yfir íslandi, herra
Pétur Sigurgeirsson, þakkaði frú
Huldu fyrir hennar framtak í
þessu máli og minntist í því sam-
bandi orða fyrsta skólameistar-
ans á Möðruvöllum, svohljóðandi:
„að einbeitt ástundun sigraði alla
erfiðleika". Séra Pétur Ingjalds-
son, fyrrverandi prófastúr í
Húnavatnsprófastsdæmi, bar
einnig fram þakkir.
Baldur Edwins, sá sem málaði myndirnir, «g Sveinn Ólafsson, sem skar þær út, I