Morgunblaðið - 17.02.1983, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 17. FEBRÚAR 1983
19
bæði skipulega og áheyrilega og
eins skemmtilega og kostur væri.
Það var okkur metnaðar- mál að
vera vel máli farnir. Eitt af því
eftirminnilegra sem við gerðum
var að senda Matthíasi Jochums-
syni skeyti á áttræðisafmælisdag-
inn hans, og var mikið þrefað um
uppsetningu og orðalag.
Við vildum alltaf taka þátt í
þeim umræðum sem efst voru át
baugi en ekki var mikill pólitískur
æsingur í Framtíðinni á þessum
árum. Þetta voru stríðsárin.
Við buðum eitt sinn Ólafi Frið-
rikssyni upprennandi alþýðufor-
ingja á Framtíðarfund til að
kynna stefnu sína. En áður en til
fundarins kom voru bæjarstjórn-
arkosningar í Reykjavík. Þótti
mér Ólafur beita svo óþarfa
kjafthætti í baráttunni að ég
skrifaði honum bréf og sagði hon-
um að vegna þessa gæti ég ekki
veitt honum orðið í Framtíðinni
... auðvitað urðu þeir fáu sósíal-
istar sem í félaginu voru uppvægir
en eftir nokkrar deilur um þetta
mál sættust allir.
Það var ekki algengt á þessum
árum að menn væru sósíalistar
það var ekki fyrr en með þeim
Þórbergi Þórðarsyni og Halldóri
Laxness, þeir gerðu menn að sósí-
alistablöðrurum. Seinna snerust
þeir og gerðu þá grín að öllu sam-
an.
En starfið í Framtíðinni gerði
það að maður vandist félagslífinu
og því að koma fram.
Þarna í skólapiltahópnum ríkti
Kristján Albertsson, forseti 1916
Bernharður Guðmundss. forseti 1955
Einar Olgeirsson, forseti 1920
Einar Olgeirsson, forseti 1920
Vigfús Ásgeirsson, forseti 1966—’67
Ingibjörg Pálmadóttir, forseti 1949
Gunnar Steinn Pálsson, forseti 1971
Málfundafélag menntaskóla-
kvenna hafði ekki lengi starfað
þegar kom að stjórnarkjöri Fram-
tíðarinnar.
Við ætluðum með þessu að
höggva aðeins í það karlaveldi sem
ríkti í Framtíðinni og vekja at-
hygli á okkur.
Þegar ég hugsa um bakgrunn-
inn á þessu framtaki okkar held ég
að þær breytingar sem stríðið olli
á stöðu kvenna hafi gert það að
verkum að við stóðum þarna tví-
stígandi með annan fótinn í for-
tíðinni og hinn í framtíðinni.
f kosningunum gerist ekkert
annað en að við gjörsigrum og þeir
strákar sem völdust sem með-
stjórnendur neituðu að starfa með
okkur. Þeir fóru í fýlu og þarna
stóðum við einar uppi með stjórn
félagsins alls ólærðar í ræðuhaldi
og fundarsköpum. En nú var að
duga eða drepast.
Þetta stjórnarár okkar var
fremur rólegt enda helstu ræðu-
skörungar frá í fyrra nú útskrif-
aðir. Þó voru haldnir heilmargir
fundir og ýmis mál rædd, en allt
stórtíðindalaust þar til kvöld eitt
seinast í mars. Svo var að það sem
efst var á baugi á þinginu var
hvort ísland skyldi gerast aðili að
Atlantshafsbandalaginu og var
þetta mikið rætt af almenningi.
30. mars boðum við svo venjulegan
málfund í Framtíðinni og átti um-
ræðuefnið að vera ástir í skóla.
Þennan dag eins og kunnugt er
var ákvörðun tekin í þinginu um
NATO-málið. Mikill æsingur var í
Björn M. Olsen við kennslu veturinn 1903—1904 en hann átti ævinlega í útistöðum við skólpilta.
Hin dugmikla stjóm Ármanns Sveinssonar 1965. F.v. Vigfús Ásgeirsson,
Ólafur S. Guðmundsson, Ármann Sveinsson forseti, Árni Lárusson, og Stef-
án Friðfinnsson.
góður andi og allur ágreiningur
okkar í milli var beiskjulaus.
Þetta voru sannkallaðir góðra
vina fundir og var þetta þáttur í
gleði minnar æsku.“
Vilhjálmur Þ. Gíslason tók við
af Kristjáni og rann þá upp friðar-
öld í Framtíðinni. Mikið var starf-
að í svonefndum áhugaflokkum
innan félagsins en þeir voru
bókmenntaflokkur, náttúrufræði-
flokkur, taflflokkur og söngflokk-
ur. Þá var skólafélagsmálið aftur
á dagskrá og klofnaði skólinn um
andstæðar skoðanir. Þá var eitt af
fjörugustu umræðuefnum þessa
tíma sambandsmálið, það er sam-
band íslands við Danmörku. Einn-
ig var deilt um hvort ekki væri
þörf á fleiri menntaskólum á land-
inu svo meira jafnrétti væri til
náms.
Framtíðin klofnar
Þau tíðindi verða árið 1919 að
klofningur verður í Framtíðinni.
Einar Olgeirsson var einn af þeim
sem gengu úr Framtíðinni og segir
u þetta: „Deilur risu á aðalfundi
og gagnrýndum við stjórnina fyrir
ringulreið í fjármálum undanfarin
tvö starfsár. Einnig komum við
með tillögu um að einn stjórnar-
manna yrði víttur og rekinn úr fé-
laginu fyrir árásir á einstaka fé-
lagsmenn. Tólf menn skrifuðu
undir og sögðust ganga úr félag-
inu ef þetta yrði ekki samþykkt.
Nú þetta var svo fellt og gengu 15
menn af fundi og fleiri fylgdu á
eftir. Okkur fannst þetta súrt í
broti þar sem við höfðum rifið upp
starfið í félaginu og aukið hróður
þess. Við vildum ekki vera utan-
veltu og stofnuðum eigin félag
sem við nefndum Einherjar. Tóm-
as Guðmundsson skáld var for-
maður félagsins en uppistaðan í
félaginu var einmitt það sem eftir
var í skóla af þeim fjórða bekk
sem Tómas orti um, 16 skáld í
sama bekk þau voru að vísu ekki
nema fjórtán en Tómas hafði þau
sextán rímsins vegna. Þessi
sundrung í tvö málfundafélög stóð
ekki lengi, okkur fannst sem það
spillti kröftum félaganna að vera í
tvennu lagi og 1920 voru þau sam-
einuð, og kom það í minn hlut að
vera forseti Framtíðairnnar.
Eitt af því athyglisverðasta sem
við gerðum var að semja tillögur
að breyttum kennsluháttum í
skólanum. Var stofnuð nefnd til
að fylgja þessu eftir og átti ég sæti
í henni.
Við sendum tillögur okkar
menntamálanefnd sem þá hafði í
bígerð að breyta lögum um
menntaskólann. Við kynntum til-
lögur okkar víða en rektor og
kennarar tóku harkalega á málinu
og gengu meira að segja svo langt
að reka einn nefndarmannna úr
skólanum.
Ekki báru tillögur okkar og bar-
átta ávöxt að sinni.
Skólinn var fullur af pólitík á
þessum árum og við mjög pólitísk-
ir. Á fundum Framtíðarinnar var
þó megináhersla lögð á upplestur
úr ritgerðum og ljóðum, en í
fimmta og sjötta bekk gafst okkur
góður tími til að lesa og skrifa þar
sem þeir tveir bekkir voru mun
léttari en þeir fyrri. Ég man að ég
las alveg geysilega mikið um öll
þjóðfélagsmál.
Á næstu árum breytist hlutfall-
ið milli upplestarfunda og um-
ræðufunda smátt og smátt, og eft-
ir því sem starfið beindist meira
að ræðumennsku og málfunda-
haldi fór stjórnmálaumræða og
flokkadrættir hennar vegna vax-
andi innan félagsins.
Allt fram til 1930 eru heima-
stjórnarmenn — íhaldsmenn —
sjálfstæðismenn öflugastir í
stjórnmálaumræðu félagsins, þó
bar nokkuð á jafnaðarmönnum
um 1920 og framsóknarmenn voru
alltaf nokkrir í skólanum."
Pólitískar öfgar
Pólitískar deilur í Framtíðinni
náðu hámarki á fjórða áratugn-
um. Ár eftir ár var forseti valinn í
harðvítugu uppgjöri hægri manna
og vinstri manna. Halldór Jak-
obsson var forseti 1934 og segir
svo frá: Á þessum árum
1934—35—36 var pólitíkin hvað
mest áberandi í skólanum. Þjóð-
ernisstefnan var að koma upp í
Þýzkalandi og höfðu margir í skól-
anum aðhyllst stefnu þessa.
Og um tíma voru í skólanum
tveir bekkir sem frægt varð, annar
var alkommúnískur en hinn að-
hylltist alfarið þjóðernis-
stefnuna."
Eins og nærri má geta var heitt
í kolunum á Framtíðarfundum
þessi ár og fór svo í forsetatíð
Birgis Kjaran að upp úr sauð,
myndað var stórpólitískt samband
kommúnista og krata gegn honum
og lýst á hann vantrausti. Það var
samþykkt og í stað hans var kjör-
inn Lárus Pálsson seinna leikari.
Næstu ár var grimmt smalað við
hverjar kosningar en um 1939 fór
svo að dofna yfir pólitíkinni og
stóð svo til 1943 en þá voru teknar
upp á ný pólitískar kosningar.
Margt annað var gert á vegum
Framtíðarinnar en að ræða þjóð-
mál, haldin voru kaffivöld og
skemmtanir, og einnig studdi
Framtíðin stofnun annara félaga
innan skólans.
Kvennainnrás
Árið 1949 fjölgaði mikið félög-
um Framtíðarinnar enda hafði þá
verið lagt niður málfundafélag
gagnfræðadeildar svo aðeins eitt
málfundafélag var nú starfandi
innan skólans. Þetta ár gerist sá
merkisatburður að konur gera
innrás í félagið og taka yfir stjórn
þess. Ingibjörg Pálmadóttir var
kjörin forseti og segir hún frá því
hvernig þetta gerðist.
„Þannig var að við stúlkurnar
ákváðum að stofna sér málfunda-
félag fyrir okkur því að ef svo
ólíklega vildi til að einhver okkar
þorði að standa upp á fundum
Framtíðarinnar var málflutning-
ur okkar tættur í sundur. Við ætl-
uðum því að fá þarna næði til að
æfa okkur og voru fremstar í
flokki Ragnhildur Helgadóttir, nú
alþingismaður, og Vigdís Finn-
bogadóttir, nú forseti íslands.
Þetta félag sem við kölluðum
fólki og endaði með uppþoti á
Austurvelli og var gerður aðsúgur
að Alþingishúsinu. Lögreglan sá
ekki annað ráð en að dreifa fólk-
inu með táragasi.
Á fund okkar um kvöldið mætir
mikill fjöldi félaga og flestir
bólgnir eftir táragas sem sýnir að
þeir hafa ekki verið mjög fjarri
átökunum á Austurvelli. Þóra
Gústafsdóttir flytur svo framsögu
um ástir í skóla eins og fyrirhugað
hafði verið en umræður snerust
fljótlega að atburðum dagsins. Sló
í brýnu milli andstæðinga um
þetta mál, og mitt í öllu kemur svo
fram vantrauststillaga á stjórn
okkar og var hún felld. Fundurinn
stóð fram til miðnættis en þá bað
Stefán púrtner menn út að ganga
enda lá við handalögmálum."
Listakosningar
lagðar niður
Á árunum upp úr 1950 voru
jafnan háðar harðar pólitískar
rimmur við stjórnarkjör Framtíð-
arinnar. Var mönnum farið að
þykja sem pólitíkin drægi úr
krafti félagsins og segir nú Bern-
harður Guðmundsson frá þessum
tíma: „Nokkrir hugsjónamenn
fengu sig lausa úr leikfimi hjá
Valdimar og héldu fund á kaffi-
stofunni að Laugavegi 11, en þar
var ávallt mikil miðstöð fyrir
menntaskólanema. Þar voru
samdar tillögur að lagabreyting-
SJÁ NÆSTU SÍÐU