Morgunblaðið - 17.02.1983, Side 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 17. FEBRÚAR 1983

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guömundsson,
Björn Jóhannsson.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar: Aö-
alstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Skeifunni 19, sími 83033. Áskrift-
argjald 150 kr. á mánuöi innanlands. i lausasölu 12 kr. eintakiö.
„Kosningar eru
kjarabarátta“
Samningana í gildi". „Kosn-
ingar eru kjarabarátta".
Þetta vóru kjarnaatriði þess
sáttmála sem Alþýðubandalagið
gerði við kjósendur sína í tvennum
þingkosningum, 1978 og 1979. Al-
þýðubandalagið hefur og átt aðild
að tvennum ríkisstjórnum síðan
1978. Það gekk undir söguleg
reynslupróf í þeim báðum. Nú er
það prófdómendanna, fólksins
sem tók heit Svavars Gestssonar
og frambjóðenda Alþýðubanda-
lagsins hátíðleg, að kveða upp dóm
sinn um orð og efndir — næst þeg-
ar gengið verður að kjörborðinu.
Alþýðubandalagið var vart
komið inn fyrir dyrnar í stjórn-
arráðinu er fyrsta kjaraskerðing
þess reið yfir. Verðbætur á laun
vóru skertar um rúmlega 8% 1.
desember 1978. Á fyrri hluta árs-
ins 1979 setti þáverandi vinstri
stjórn lög um efnahagsaðgerðir,
svokölluð Ólafslög, sem að megin-
efni fólu í sér keðjuskerðingu
verðbóta á laun.
Samkvæmt þessum lögum vóru
verðbætur á laun í landinu skert
þrisvar sinnum 1979, fjórum sinn-
um 1980, tvisvar sinnum 1981 og
fjórum sinnum 1982. Ekki þótti
Áiþýðubandalaginu þó nóg að
gert. Það stóð að bráðabirgðalög-
um, sem skertu verðbætur 7% til
viðbótar 1. marz 1981, og endurtók
leikinn með nýjum bráðabirgða-
lögum, sem skertu verðbætur um
7,7% 1. desember sl.
Þannig hefur Alþýðubandalagið
staðið að 13 verðbótaskerðingum
launa, samtals 50% skerðingu
þeirra síðan 1978. Þannig setti það
„samningana í gildi“. Þannig
krýndi það kjörorð sitt: „kosn-
ingar eru kjarabarátta".
Kaupmáttur launa ræðst af
fleiru en kauptaxta og verðbótum.
Ráðstöfunartekjur fólks ráðast
ekki síður af þeirri skattastefnu,
sem ríkir í landinu hverju sinni.
Skattar til ríkisins hafa hækkað í
tíð núverandi ríkisstjórnar um
3,1% af þjóðarframleiðslu, sem
jafngildir 28.000 krónum á hverja
fimm manna fjölskyldu í landinu.
Ríkisstjórnin hefur aðeins notað
lítinn hluta af orkujöfnunargjaldi
til að verðjafna húshitunarkostn-
að í landinu, þann veg að þessi
útgjaldaliður hefur skert ráðstöf-
unartekjur fólks meir og verr víða
um land en vera þurfti. Atvinnu-
stigið, vinnuframboðið, hefur og
mikil áhrif á ráðstöfunartekjur
fólks. Því veika atvinnustigi, sem
þjóðin býr við, er þar að auki hald-
ið uppi með vaxandi erlendri
skuldasöfnun, vegna taprekstrar
fyrirtækja: í einkarekstri, í sam-
vinnurekstri og opinberum
rekstri.
Þá hefur verðlagsþróunin ekki
sízt áhrif á kaupmátt fólks. Ekki
þarf að tíunda hvern veg ríkis-
stjórnin hefur glutrað niður öllum
verðbólguhemlum. { því efni er sök
Alþýðubandalagsins sýnu mest.
Stórhækkun vörugjalds á ýmsar
helztu neyzluvörur fólks, gengis-
þróun o.fl., sem ríkisstjórnin hef-
ur hönd í bagga með, kemur og við
kjarasögu almennings. Þannig
hækkaði ríkisstjórnin nýlega
vörugjald svo að hækkunin gefur á
sex mánuðum fimm til sexfaldar
þær tekjur, sem greiddar vóru út í
láglaunabætur í desembermánuði
sl., og hartnær tvöfalda þá fjár-
hæð, sem greiða á í láglaunabætur
árin 1982 og 1983. Framkvæmd
láglaunabótanna var svo dæmi-
saga um pólitískt vinnuvit, sem
lengi verður frægt af endemum.
Alþýðubandalagið tók fullan
þátt í undirbúningi þess frum-
varps um nýjan vísitölugrundvöll,
sem það hljóp frá á tólftu stundu.
„Alþýðubandalagsmenn áttu mik-
inn þátt í undirbúningi nýja við-
miðunarkerfisins", segir Stein-
grímur Hermannsson. Svavar
Gestsson vann í ráðherranefnd
um málið fram á síðustu stundu.
Þröstur Ólafsson, helzti sérfræð-
ingur Alþýðubandalagsins í efna-
hagsmálum, tók og fullan þátt í
störfum vísitölunefndar. Sérálit
hans fól einungis í sér minnihátt-
ar frávik. í fyrsta lagi vildi hann
flesta framkvæmd þriggja vísi-
tölutímabilakerfis í stað fjögurra
á ári þannig að gamla kerfið gilti
1. marz nk., en síðan yrði fiögurra
mánaða kerfið tekið upp. I annan
stað vildi hann taka upp fastan
hlutfallslegan frádrátt í stað til-
greindra frádráttarliða. Hann var
sammála um vissan „leka“ í mæl-
ingu verðlags en vildi hanna
„lekakerfið" á annan veg.
Alþýðubandalagið hefur nú kos-
ið að sviðsetja dulítinn blekk-
ingarþátt fyrir hrekklausan al-
menning í tilefni aprílkosninga.
Þess vegna neitar það hlutdeild að
vísitölufrumvarpi forsætisráð-
herra. Eftir þrettán kaupskerð-
ingar, dustar það rykið af gamla
slagorðinu: „kosningar eru kjara-
barátta".
Kveðja
til MR
ess er minnst hér í blaðinu í
dag, að málfundafélag
Menntaskólans í Reykjavík,
Framtíðin, er hundrað ára. í til-
efni af því vill Morgunblaðið
senda þessum elsta menntaskóla
landsins kveðju og heillaóskir.
Hann hefur staðið af sér marga
bylji og er rekinn af þeirri reisn
sem sæmir sönnu menntasetri. í
rótleysi samtíðarinnar er gott til
þess að vita, að innan veggja
Menntaskólans í Reykjavík ríkir
lærdómsandi, þar sem virðingin
fyrir því aö mennta sig í orðsins
víðasta skilningi hefur ekki vikið
fyrir duttlungum tískunnar, og
ekki hefur verið slegið af náms-
kröfunum nema síður sé.
VIÐSKIPTAÞING ’83
„Atvinnulífið sjálft vc
Fjölsótt viðskiptaþing ’83 fjallaði um tillögur
í efnahags- og atvinnumálum landsins
„Viðskiptaþingi er ætlað að marka
stefnu verzlunarráðs íslands í þjóð-
málum og taka til meðferðar þau mál-
efni, sem hæst ber í atvinnulífinu
hverju sinni. Um þessar mundir er
okkur ofarlega í huga stefnuleysið sem
einkennir stjórnmálin og það úrræða-
leysi sem blasir við í efnahagsmálum.
Flestum er nú að verða Ijóst, að endur-
reisnar er þörf á báðum þessum svið-
um. Svo mikilvæg mál getum við ekki
látið afskiptalaus. Við þurfum að lýsa
skoðunum okkar á stjórnmálunum og
efnahagsmálunum eins og þau snerta
atvinnulífið og leggja okkar af mörk-
um til að losa það undan óþarfa af-
skiptum stjórnmálamanna. Meðal
stjórnmálamanna okkar nú um stundir
er ekki að finna forystu eða nýjar
hugmyndir, sem eru líklegar til að
leysa þau vandamál og viðfangsefni
sem við blasa í atvinnulífinu. Atvinnu-
lífið sjálft verður því að setja fram
Ieiðir til lausnar. Það er tilgangur
þessa viðskiptaþings,“ sagði Ragnar S.
Halldórsson formaður Verzlunarráðs
Islands í ávarpi sínu við setningu við-
skiptaþings ’83 í gær.
„Verðbólgan færir allt úr sl
skrumskælir og eyðileggur
Rætt við Harris lávarð, einn af
frumkvöðlum efnahagsstefnu Thatcher
forsætisráðherra Bretlands
BRETINN Harris lávarður flutti erindi
á viðskiptaþingi Verzlunarráðs íslands
í gær og fjaliaði um samkeppni í at-
vinnulífi og stjórnmálum. Harris lá-
varður er einn helzti baráttumaður
hinnar nýju markaðshyggju og stofnun
hans, Institute of Economic Affairs,
sem hann er framkvæmdastjóri fyrir,
átti veigamikinn þátt í þeirri við-
horfsbreytingu í Bretlandi sem leiddi
til kosningasigurs Margaret Thatchers
og árangur þeirrar stefnu hefur nú bor-
ið þann árangur að verðbólga í Bret-
landi hefur stórlækkað. Morgunblaöið
ræddi við Harris lávarð í gær á
viðskiptaþingi ’83 og innti hann eftir
viðhorfi almennings í Bretlandi til
þróunar verðbólgu- og efnahagsmála
þar.
Matseðill eða kássa
„Fólk hefur mikinn áhuga á þess-
um málum, en veit ekki nógu mikið
um þau þótt það sé nú að breytast,"
sagði Harris lávarður, „allir verzla
þó og það hefur komið i ljós að konur
eru betur á verði gagnvart þróun
verðlagsmála, meira vakandi fyrir
hugmyndum Thatchers í efnahags-
málum, því þær fara meira um og
bera saman verð á vörum. Thatcher
nær vel til kvenna með heimilisleg-
um ræðum þar sem h'ún ber saman
atriði er varða fjármál heimilanna
og hins vegar efnahag ríkisins. Það
er mikilvægt að fólk beri hluti sam-
an, skoði málin, og verji peningum
sínum eins hagkvæmt og hægt er.
Dagleg eyðsla fólks er að mörgu leyti
hefðbundin og sama er að segja um
ríkissjóð sem eyðir um það bil helm-
ingi af tekjum fólks, en munurinn er
sá að fólkið getur valið um notkun
þeirra peninga sem það hefur ráð-
stöfunarrétt yfir. Þessu má líkja við
veitingastað þar sem fólk fær mat-
seðil. Fleiri og fleiri fara nú út að
borða á virkum dögum og þá er það
spurningin hvort fólk vill velja af
matseðli á mismunandi verði eða fá
eina tegund af kássu fyrir ákveðið
verð, rétt dagsins. Hvort vill fólk að
markaðskerfið sé eins og matseðill
sem býður upp á mismunandi verð,
gæði og úrval rétta, eða eins og fyrir-
komulagið þar sem einum rétti er
úthlutað. Ríkisvaldið er í raun og
veru þessi kássuréttur, sem menn
verða að gera sér að góðu. Það er
gott fyrir meðaltalsmanninn, en fólk
er alls ekki gert fyrir þannig fyrir-
komulag, engir tveir eru eins klædd-
ir, skoðanir og smekkur eru mismun-
andi og þótt ríkisvaldið verði að gera
öllum jafnt undir höfði þá vill fólk
hafa frelsi til þess að velja sjálft á
markaðnum.
Mín skoðun er sú að þjóðfélagið
eigi að vera þannig byggt upp að ein-
staklingurinn fái ráðið sem mestu,
fái að velja sjálfur til orðs og æðis,
fæðis og klæðis. Það er einstakling-
urinn sem skiptir mestu máli. Fólk á
að ráða meira eigin málum, ráðstöf-
un eigin fjár, skipulagningu lífs-
hlaupsins og svo framvegis. Þótt ein-
staklingurinn hafi ef til vill ekki
mikinn áhuga á efnahagsmálum, á
að vera auðvelt að beina talinu að því
sem meginmáli skiptir og þá skilur
fólk röksemdirnar."
Það er gott að
treysta fólki
„Bera stjórnmálamenn þá nógu
mikið traust til fólks?"
„Nei, það er vandamálið, það á að
treysta fólki. Ef það er hæft til þess
að velja á milli flokka og manna þá
er það einnig hæft til þess að meta
og vega almenna hluti í efnahags-
málum. Það er gott að treysta fólk-
inu, fólki þykir vænt um það og það á
það skilið. Við frjálshyggjumenn
berum meiri virðingu fyrir fólki en
andstæðingar okkar. Þetta er af-
staða sem á vaxandi fylgi að fagna
og auknum skilningi."
„Hvað finnst þér um verðbólgu og
hlut hennar í þjóðarbúinu?"
„í megindráttum er verðbólgan
fjársvik og gróðabrall. Verðbólgan er
hins vegar flóknari á íslandi en í
Bretlandi vegna vísitölukerfisins
hér. Það beinir athyglinni hins vegar
að sérstöku atriði, dálítið tæknilegu.
Verðbólgan getur örvað hagkerfið og
aukið atvinnu, svo lengi sem verð-
bólgan er ekki orðin fastur liður sem
menn reikna með. Jafnskjótt og
menn sjá að þeir hafa verðbólguna
og geta farið að spila á hana, þá virk-
ar hún ekki lengur örvandi á efna-
hagslífið, eykur ekki atvinnu og
dregur þar með úr afköstum fram-
leiðslu og atvinnu, verðlagið hleypur
upp, en þó verður aldrei nákvæmlega
sama hækkun á allri vöru, upplausn
Harris lávarður flytur erindi sitt á
viðskiptaþingi í gær. I.jósmynd Mbl. KIIIÍ.
og óvissa vaða uppi. Það er ekki hægt
að setja laun allra og sparifé í vísi-
tölubindingu og sparifé tapar raun-
gildi sínu.
Brask og svindl
í skjóli ríkissjóðs
Það er ríkissjóður sem færir pen-
ingana á milli manna, úr einum vasa
í annan, ekki endilega frá þeim ríku
til þeirra fátæku, saklaust og dug-
legt fólk, sem kann ekki að fjárfesta,
tapar ekki hvað sízt. Þannig verður
fólk fátækara og háðara ríkisvaldinu
þar sem verðbólga ræður ferðinni.
Þetta er óeðlilegt og óheiðarlegt og
slíkar færslur á peningum eru
svindl, brask sem stafar af því að
ríkissjóður eyðir of miklu og á ein-
hvern hátt verður að koma á strang-
ari reglum í þessum efnum, lausn
verðbólgunnar kallar á strangara
eftirlit með peningakerfinu. Það er á
valdi ríkissjóðs að leysa það vanda-
mál. Verðbólgan kallar á meiri pen-
inga í umferð en eðlilegt er, af því að
ríkissjóður stendur ekki undir út-
gjöldum sínum með skatttekjum. Út-
gjöldin stafa af því að ríkið prentar
peninga til að greiða með, sækir pen-