Morgunblaðið - 17.02.1983, Qupperneq 26

26
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 17. FEBRÚAR 1983
Birgir ísleifur Gunnarsson:
Brýn nauðsyn að taka málið
úr höndum iðnaðarráðherra
Óhugsandi að hægt sé að fara klaufalegar að en hann gerir
Nóta Hjörleifs til þingfréttamanna
Þessi handritaða nóta, sem iðnaóarráðherra sendi þingfréttamönnum í
gær, á að sýna tap íslendinga af endurskoðuðum samningum við Álusuisse,
sem þáverandi iðnaðarráðherra (núverandi forsætisráðherra) stóð fyrir 1975.
Þeir samningar hafa, að sögn Hjörleifs, fært okkur rúmlega 17,5 milljón
dollara í hærra raforkuverði 1975—1980 en haft af okkur rúmlega 17,5
milljón dollara í lægra framleiðslugjaldi á sama tíma. Nettó-tap að dómi
Hjörleifs um 1,7 milljón dollara.
Birgir ísleifur Gunnarsson (S)
beindi í gær nokkrum fyrirspurn-
um til fjármála-, iðnaðar- og sjáv-
arútvegsráðherra vegna einhliða
endurmats framleiðslugjalds
ÍSAL, sem tveir fyrrnefndu ráð-
herrarnir stóðu fyrir. Birgir sagði
efnislega að skylt væri að standa
saman um þá kröfu, að ÍSAL skil-
aði réttum gögnum, varðandi út-
reikning framleiðslugjalds, og
stæði skil á réttmætum sköttum,
samkvæmt samningum. Deilumál
um skattgjöld ÍSAL mátti og átti
hinsvegar að setja í gjörðardóm,
eins og Alusuisse bauð upp á í
bréfi síðla liðins árs, og samning-
ar milli þess og íslenzka ríkisins
standa til. Mergurinn málsins er
hinsvegar sá, að rangar áherzlur í
vinnulagi ráðherrans hafa komið í
veg fyrir að árangur næðist í
stærsta atriði íslenzkrar hags-
munagæzlu í samskiptum við Alu-
suisse, það er að ná fram hækkun
raforkuverðs.
Alusuisse sendir stjórnvöldum
bréf, 10. nóvember sl., sem opnar
nýja leið til árangurs, ef nýtt hefði
verið. Þar er boðið upp á íslenzkan
gjörðardóm í öðrum þætti skatt-
deilunnar og annan gjörðardóm í
hinum, skipaðan einum fulltrúa
frá hvorum aðila og þeim þriðja er
báðir samþykki, ásamt viðræðum
um hækkað orkuverð, með hlið-
sjón af orkuverði í V-Evrópu og
Ameríku og samkeppnisstöðu ÍS-
AL. Ennfremur stækkun álvers og
nýjan eignaraðila. Þrátt fyrir vilja
mikils meirihluta þings og þjóðar
sem og meirihluta ráðherra að
nýta það lag, er þarna gafst, gripu
fjármálaráðherra og iðnaðarráð-
herra til einhliða endurmats
skatta. Ráðherra kom í veg fyrir
samningaviðræður, á grundvelli
þessa boðs, og spillti síðan öllu
andrúmslofti samninga, með ein-
hliða skattendurskoðun.
Er hér var komið sögu sagði Guð-
mundur G. Þórarinsson, alþingis-
maður, sig úr álviðræðunefnd, til
að mótmæla vinnubrögðum iðnað-
arráðherra.
Birgir spurði Ragnar og Hjör-
leif, hvort ríkisstjórnin í heild
hefði fallizt á gerðir þeirra, og
Steingrím, hvort hann hefði vitað
fyrirfram eða sé samþykkur fram-
ferði meðráðherra sinna í þessu
efni.
Svör Ragnars og Hjörleifs
Ragnar Arnalds, fjármála-
ráðherra, sagði fjármálaráðuneyt-
ið hafa tekið ákvörðun um endur-
matið á framleiðslugjaldinu, og
farið þar að fyrri fordæmum. Mót-
aðilinn getur vísað þessu endur-
mati í gjörðardóm, ef hann kýs.
Engin formleg viðbrögð hafa enn
komið fram. Hér var farið að
ábendingu álviðræðunefndar. Rétt
er hjá Birgi ísleifi að orkuverðið
vegur þyngra en skattgjaldið en
þar eru þó engir smápeningar á
ferð. Skattinneign ÍSAL er nú úr
sögunni en í stað hennar komin
inneign upp á 35 m.kr.
Hjörleifur Guttormsson, orkur-
áðherra, fór hörðum orðum um þá,
er beindu brandi sínum að sér en
ekki álhringnum, sem færi með
arðinn af orkulindum okkar. Hann
sagði íslendinga þurfa að stilla
saman strengi sína, fylkja liði
gegn mótaðilum. Hann snupraði
Birgi ísleif, Steingrím Her-
mannsson og Guðmund G. Þórar-
insson, sem hann taldi varga í vé-
um heimasamstöðu. Ennfremur
Guðmund Bjarnason (F), sem sagt
hefði í Degi, að iðnaðarráðherra
hafi haldið illa á samningamálum
við Alusuisse og hindrað það lengi
að fram næðist það orkuverð, sem
nýta hefði mátt til að jafna orku-
verð í landinu. Slikt tal væri
óvinafagnaður.
Þá gagnrýndi Hjörleifur endur-
skoðaðan samning, sem gerður var
1975 (þáverandi iðnaðarráðherra
Gunnar Thoroddsen). Þar hefði
heldur betur verið samið af sér.
Samningurinn frá 1975 hefði að
vísu leitt til rúmlega 15,8 milljóna
dollara hærra orkuverðs á tíma-
bilinu 1975—1980, en hinsvegar til
17,5 m.kr. lægra framleiðslugjalds
á sama tíma. Nettótap af þessum
samningi hefði því leitt til 1,7
milljón dollara taps fyrir íslend-
inga (sjá nótu frá ráðherra hér á
síðunni).
Alusuisse gefin
tækifæri til dráttar
Steingrímur Hermannsson, sjáv-
arútvegsráðherra, sagði þessi mál
hafa verið, framan af, í höndum
sérstakrar álviðræðunefndar, sem
og ráðherranefndar. Þetta hafi
síðar breytzt. Iðnaðarráðherra
hafi kosið að hafa þetta mál hjá
sér einum. Ráðherranefndin hafi
síðan dagað uppi á vormánuðum
1981.
Steingrímur taldi eðlilegt, að
safnað hafi verið upplýsingum,
m.a. um erlenda endurskoðun; til
að byggja á íslenzka kröfugerð.
Hinsvegar harma ég að Alusuisse
hafa verið gefin alltof mörg tæki-
færi, m.a. með ógætilegum orðum
eins og ásökunum um „sviksam-
legt athæfi", til að draga orku-
verðssamninga á langinn, og
þannig að halda hinu lága orku-
verði árum saman. Þetta vóru
mistök. Tilboð um gerðardóma og
viðræður um hækkun orkuverðs,
sem fékkst í nóvember sl., átti að
nýta. Það var og hyggilegt að ræða
um stækkun og endurnýjun ál-
versins, sem er úrelt orðið og nú
rekið með tapi, gera það sam-
keppnishæft. Það er þó vinnustað-
ur 700 íslendinga, og ég veit ekki
hvern veg skal við bregða, ef því
yrði lokað. Þess vegna lagði ég til
þá málsmeðferð í ríkisstjórn að
skipa nýja ráðherranefnd og nýja
álviðræðunefnd, sem þingflokkar
og Landsvirkjun, söluaðili orkunn-
ar, eigi fulltrúa í. Ríkisstjórnin
hafði ekki fjallað um viðbrögð af
þessu tagi. Og mér var með öllu
ókunnugt um þau fyrirfram.
Gaf ekki krónu
í ríkissjóðinn
Kjartan Jóhannsson (A) sagði
hinn upphaflega samning við Alu-
suisse traustan í öllum megin-
atriðum. Skattakröfur okkar nú
byggjast á þeim ákvæðum, sem sá
samningur geymir. Bókhalds-
færsla Ragnars og Hjörleifs gefur
hinsvegar ekki eina krónu í ríkis-
sjóð! Þær eru raunar þegar
greiddar um svokallaða skattinn-
eign.
Eftir tilboð það, sem barst frá
Alusuisse 10. nóvember, var hins-
vegar ekki rétt að grípa til ein-
hliða ákvarðana af því tagi sem
gert var, heldur knýja fram við-
ræður um kjarnaatriðið: hækkun
orkuverðs. Það hefði ekkert glat-
ast þó einhliða aðgerðir hefðu ver-
ið geymdar til næstu áramóta,
enda kröfufyrning miðuð við ára-
mót. Allar gjörðir ráðherra sýnast
og fyrst og fremst leikir í heima-
skák hans í ríkisstjórninni og
innanlandspólitíkinni.
Daginn eftir að Steingrímur
Hermannsson leggur fram tillögu
í ríkisstjórn um ákveðin vinnu-
brögð í þessu máli láta ráðherrar
Alþýðubandalags skríða til skarar
um gagnstætt vinnulag. Sá mót-
leikur kann að vera fyrst og
fremst gegn samráðherrum og til
að byggja upp áróðursstöðu. Fjög-
urra ára ferill ráðherra hefur
hinsvegar engan árangur gefið í
þessu umrædda máli. Mesta tapið,
sem við höfum orðið fyrir í álmál-
um, er núllárangur hans varðandi
orkuverðið, vegna rangra vinnu-
bragða.
Kjartan sagðist hafa verið sér-
fræðilegur ráðgjafi, er unnið var
að endurskoðun samnings 1975 og
þá komið á framfæri viðvörunum
varðandi nýjar reglur um fram-
leiðslugjald ísal. Gagnrýni Hjör-
leifs, hörð gagnrýni á hendur for-
sætisráðherra, sem var iðnaðar-
ráðherra 1975, og kæmi þessi at-
laga að honum í kjölfar vísitölu-
frumvarps og utanfarár stjórnar
oddvitans.
Einangrað
„sameiningartákn“!
Guðmundur G. Þórarinsson (F)
sagði iðnaðarráðherra tala mjög
um samheldni íslendinga, nauð-
syn þess að stilla saman strengi
landsmanna. Þrír stjórnmála-
flokkar, mikill meirihluti þings og
þjóðar er sammála um vinnu-
brögð, sem ráðherra hunzar. Mei-
rihluti ráðherra, 7 af 10, er sama
sinnis. Hjörleifur gengur þvert á
tillögu formanns Framsóknar-
flokksjns í ríkisstjórn, sem spegl-
ar vilja meirihluta stjórnarinnar.
Er þetta að stuðla að einingu? Er
þetta að stilla saman strengi
landsmanna? Hjörleifur vill túlka
sjálfan sig sem sameiningartákn í
þessu máli. Hann er þá „einangrað
sameiningartákn" og dýrt að auki!
Með bréfi 10. nóvember sl. er
boðið upp á samningsmöguleika,
sem sjálfgefið var að láta reyna á.
En Hjörleifur sagði nei. Hann
vildi halda áfram einleik sínum.
Hann kallar meirihluta þings og
þjóðar og meðráðherra handbendi
erlends auðhrings, en sjálfan sig
„sameiningartákn", en hann „still-
ir strengi sína“ gegn meirihlutan-
um.
Eftir að hafa setið í álviðræðu-
AFLEIÐING lögbanns verdlagsyfir-
valda á fargjaldahækkun Strætisvagna
Keykjavíkur er sú, að þeir sem nota
vagnana að staðaldri og kaupa því af-
sláttarkort, greiða nú 10% hærri far-
gjöld en þeir hefðu gert, ef ekki hefði
verið sett lögbann á 45,4% fargjalda-
hækkun borgarstjórnar í janúar síð-
astliðnum. Munurinn er enn meiri ef
litið er til fargjalda barna, en nú greiða
börn 49,7% hærra gjald en þau hefðu
gert, ef lögbann hefði ekki verið sett.
Þetta sýna útreikningar sem Mbl. er
kunnugt um að gerðir hafa verið á veg-
um borgaryfirvalda.
Samkvæmt útreikningum þessum
liggur munurinn í því, að eftir 25%
hækkun fargjaida strætisvagnanna
eru ekki seld afsláttarkort, en þegar
borgin hækkaði fargjöldin í janúar
voru afsláttarkort seld. Þá var al-
mennt fargjald fullorðinna 12 krón-
ur, en hvert afsláttarfargjald 9,09
krónur.
Þegar lögbann var sett á þessa
hækkun, voru afsláttarmiðar teknir
nefnd, sem ráðherra sniðgekk, í 2
ár, sagði ég mig úr henni, sagði
GGÞ efnislega. Vinnubrögð hans
skaða okkur en skila engum
árangri. Ég komst að þeirri niður-
stöðu að annað hvort gæti ráð-
herra ekki eða vildi ekki semja,
nema hvort tveggja komi til.
Guðmundur sagði iðnaðarráð-
herra hafa rangfært flesta hluti í
þessu máli, beinlínis sagt ítrekað
ósatt, og enginn íslenzkur ráð-
herra, hvorki fyrr né síðar, hefði
verið uppvís að ósannindum í
sama mæli og hann. Álviðræðu-
nefnd taldi rétt að láta reyna á
samningstilboð Alusuisse frá í
nóvember sl., en rangt að grípa til
einhliða skattendurmats fyrr en
sýnt væri, hvort þessar viðræður
leiddu til jákvæðs árangurs um
það kjarnaatriði að ná fram
hækkun orkuverðs. Ráðherrar Al-
þýðubandalags halda hinu gagn-
stæða fram. Óbreytt ástand í
verðlagningu orkuverðs til álvers-
ins, þ.e. stefna Hjörleifs, kostar
okkur milljón dollara á mánuði
hverjum.
úr sölu og gilti þá eitt fargjald, 8
krónur hvert far með SVR. Fyrir
skömmu hækkuðu fargjöldin um
25%, í 10 krónur hvert fargjald, og
afsláttarkort ekki seld frekar en
fyrr, þannig að nú borga farþegar 10
krónur fyrir farið, en hefðu borgað
9,09 krónur fyrir farið, sé miðað við
verð hvers afsláttarmiða. Munurinn
þar á milli er 10%.
Sé litið til barnafargjalda, hefði
hvert fargjald orðið 1,67 krónur,
miðað við verð á afsláttarmiðum, en
er nú 2,50 krónur. Munurinn er því
49,7%, eða meiri en fargjaldahækk-
un SVR í janúar nam.
Ef fargjöldin fyrir janúarhækkun-
ina og eftir síðustu hækkun eru bor-
in saman, þá hafa þau hækkað úr
6,25 krónum (afsláttarfargjald) í 10
krónur, sem er 60% hækkun, en eins
og áður gat eru afsláttarmiðar ekki
seldir nú. Með sömu reikniaðferð
hafa barnafargjöld hækkað úr 1,14
krónum (afsláttarfargjald) í 2,50
krónur.
Fyrstu umræðu um vísitölufrumvarpið
lauk ekki í gær:
Jóhanna Sigurðardótt-
ir andvíg frumvarpinu
FYRSTA UMRÆÐA um vísitölufrumvarpið, frumvarp til laga um við-
miðunarkerfi fyrir laun, hélt áfram í neðri deild Alþingis í gær, en lauk
ekki og sagði forseti deildarinnar, Sverrir Hermannsson, að málið yrði
í fyrsta lagi tekið á ný á dagskrá á mánudag.
í umræðunum í gær kom það og væri það brot á stjórnarsátt-
fram hjá Jóhönnu Sigurðardótt-
ur (A), að hún teldi hæpið og
óráð að samþykkja vísitölu-
frúmvarpið og lýsti hún and-
stöðu sinni við það. Sagði hún að
það tryggði ekki að undanfar-
andi fórnir launþega skiluðu
þeim árangri sem til væri ætl-
ast.
Tómas Ármason (F), við-
skiptaráðherra, sagði við um-
ræðurnar að kjarni stjórnar-
samstarfsins hefði verið að hefta
verðbólguna, en nú hefði Al-
þýðubandalagið skorist úr leik
málanum. Sagði hann að
stjórnarsamstarfinu hefði verið
erfitt að fá Alþýðubandalagið til
að fallast á aðgerðir til að draga
úr verðbólgu. Þá nefndi Tómas
að ef frumvarpið næði fram að
ganga, þá myndi það leiða til
lækkunar verðbólgu um 5—6% á
árinu, en rýrnun kaupmáttar
yrði ekki meiri en 0,5—1,0%.
Friðjón Þórðarson, dómsmála-
ráðherra sagðist, vona að málið
fengi þinglega meðferð og ætti
greiðan gang í gegnum þingið.
U tandagskrárumræða
um álmálið
Farþegar SVR greiða
10% hærra fargjald
vegna lögbannsins