Morgunblaðið - 11.12.1983, Qupperneq 2
2 MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 11. DESEMBER 1983
Niðurstaða deildarráðs heimspekideildar Háskóla íslands:
Nánar verði greint frá tilurð
sagnfræðirits í formála þess
DEILDARRAÐ heimspekideildar Háskóla Islands hefur
komist að þeirri niðurstöðu að rétt sé að gera breytingar á
inngangi að bók um vesturferðir íslendinga sem er að koma
út og að þar verði nánar greint frá tilurð verksins en það
tengist rannsóknarverkefni sem unnið var undir stjórn I»ór-
halls Vilmundarsonar prófessors, en það kom ekki fram í
inngangi verksins, sem próf. Sveinbjörn Rafnsson, forstöðu-
maður Sagnfræðistofnunar ritaði.
Forsaga málsins er sú að árið
1975 réð Sagnfræðistofnun Júníus
Kristinsson til þess að skrifa um-
rædda bók, en áður hafði Júníus
unnið að rannsóknum á vestur-
ferðum íslendinga ásamt Helga
Skúla Kjartanssyni, en Þórhallur
Vilmundarson prófessor stóð upp-
haflega að því að í verkefnið var
ráðist. Þeir Júníus og Helgi Skúli
gerðu skrá í tölvutæku formi, en
síðan kom upp sú hugmynd að
gera ítarlegri skrá og fyllri og
kanna fleiri heimildir og gefa
verkið síðan út, en tilefnið var
m.a. 100 ára afmæli Islendinga-
byggðar í Nýja íslandi i Kanada,
samkvæmt upplýsingum sem Mbl.
fékk hjá Höskuldi Þráinssyni,
deildarforseta heimspekideildar
HÍ.
Gerð handrits hafði Júníus lokið
að mestu árið 1977, en fé skorti til
útgáfunnar, en síðan útvegaði
KAUPLAGSNEFNI) hefur reiknað út
hækkun framfærsluvísitölu, miðað við
verðlag í desemberbyrjun og reyndist
hakkunin vera 1,23%. Vísitalan er
391,62 stig, en var til samanburðar
386,85 stig, reiknuð út miðað við verð-
lag í nóvemberbyrjun.
Arshækkun vísitölunnar, miðaður
við 1,23% hækkun milli mánaða, er
15,8%, sem segja má, að sé verð-
bólguhraðinn í dag. Hækkun fram-
færsluvísitölunnar síðustu tólf mán-
uði, miðað við verðlag í nóvember-
byrjun, er um 84,2%.
Samkvæmt upplýsingum Mbl. er
verið að ganga frá útreikningi vísi-
utanríkisráðuneytið fé til þess.
Ætlunin var að ritinu fylgdi
fræðilegur inngangur, þar sem
gerð yrði grein fyrir efnistökum
og fleiru og hafði Sagnfræðistofn-
un samið við Júníus um að hann
skrifaði innganginn. Hins vegar
féll Júníus Kristinsson frá áður en
hann hafði skrifað innganginn, og
því tók Sveinbjörn Rafnsson próf-
essor, forstöðumaður Sagnfræði-
stofnunar að sér að skrifa hann
eftir gögnum Júníusar og með að-
stoð ekkju hans.
Ennfremur kom upp sú hug-
mynd að próf. Þórhallur Vilmund-
arson skrifaði aðfaraorð verksins,
vegna þess að hann hafði stjórnað
upphaflega rannsóknarverkinu,
sem Júníus og Helgi Skúli unnu
að, en þeir voru stúdentar hans.
Stjórn Sagnfræðistofnunar féllst
hins vegar ekki á það að skrifuð
yrði sérstök aðfaraorð og risu af
tölu byggingarkostnaðar, miðað við
verðlag í desemberbyrjun. Gert er
ráð fyrir að hækkunin milli mánaða
verði innan við 0,5%. Það hefði í för
með sér, að hækkun lánskjaravísitöl-
unnar milli mánaða yrði um 1%.
Árshækkun hennar yrði því um
12,7%.
Hækkun framfærsluvísitölunnar
síðasta ársfjórðunginn er 7,14%,
sem jafngildir 31,77% árshækkun,
eða verðbólguhraða á síðasta árs-
fjórðungi. Líkur benda nú til að
hækkun framfærsluvísitölunnar,
miðað við verðlag í janúarbyrjun,
verði svipuð eða ívið lægri en nú.
því deilur. Því skipaði heimspeki-
deild sérstaka nefnd til þess að
meta stöðu málsins og samþykkti
hún að próf. Þórhallur ætti sið-
ferðilegan rétt til þess að skrifa
aðfaraorð, en ekki lagalegan rétt.
Á föstudag fjallaði deildarráð
heimspekideildar um mál þetta og
féllst hún á álit nefndarinnar, en
bætti því þó við að minna væri
gert úr hlut próf. Þórhalls Vil-
mundarsonar, í inngangi próf.
Sveinbjarnar Rafnssonar en efni
stæðu til, og minna væri gert úr
tengslum þessa verkefnis og upp-
haflegu rannsóknarinnar. Lagði
deildarráð til að breytingar yrðu
gerðar á innganginum; að greint
verði frá því að unnið hafi verið að
upphaflegu rannsóknunum undir
stjórn próf. Þórhalls, en ekki sagt
að þeir Helgi Skúli og Júníus hafi
unnið að verkefninu „um hríð
ásamt Þórhalli Vilmundarsyni
prófessor," eins og segir í núver-
andi formi inngangsins. Einnig
var talin ástæða að fram kæmi að
próf. Þórhallur hafi útvegað styrk
úr Vísindasjóði vegna rann-
sóknarinnar, og almennt var það
álit deildarráðs að minna væri
gert úr tengslum upphaflega
rannsóknarverkefnisins og bókar-
innar. Segir í samþykkt deildar-
ráðs að sum þeirra atriða sem
ágreiningi hafa valdið geti stafað
af því að stjórn Sagnfræðistofn-
unar hafi ekki vitað hvernig
tengsl Þórhalls og verksins voru,
en önnur atriði hefði Sagnfræði-
stofnun átt að vita um, t.d. að þeir
Helgi Skúli og Júníus hefðu verið
nemendur Þórhalls.
Hjá Höskuldi fengust ennfrem-
ur þær upplýsingar að samþykkt
deildarráðs yrði send stjórn
Sagnfræðistofnunar, en ekki væri
henni skylt að fara að samþykkt
ráðsins, en stjórn stofnunarinnar
tekur um það ákvörðun.
Að lokum má geta þess að á
fundi deildarráðs sátu Bergsteinn
Jónsson sagnfræðingur, Svavar
Sigmundsson lektor, Vésteinn
Ólason dósent, Ragnheiður Briem
lektor, Þórhildur Olafsdóttir lekt-
or, Helena Porkola, finnskur
sendikennari, en hún var forföll-
uð, en einnig eru í ráðinu tveir
fulltrúar stúdenta.
í álitsnefndinni sem heimspeki-
deild skipaði, sátu Einar Sigurðs-
son háskólabókavörður, Jónas
Gíslason dósent og Ragnar Aðal-
steinsson hæstaréttarlögmaður.
í stjórn Sagnfræðistofnunar
sitja Sveinbjörn Rafnsson próf-
essor, forstöðumaður, Jón Guð-
nason dósent og Eggert Þór
Bernharðsson, sem er fulltrúi
stúdenta.
Má þess að lokum geta að Þór-
hallur Vilmundarson prófessor er
í fjögurra ára leyfi frá kennslu-
störfum og gegnir hann nú starfi
forstöðumanns Örnefnastofnunar
Þjóðminjasafnsins.
KEGLIIM um verðlagningu áfengis
verður breytt nú um helgina, sam-
kvæmt upplýsingum sem Morgun-
blaðið hefur aflað sér, og munu breyt-
ingarnar yfirleitt leiða til hækkunar,
en verð einhverra tegunda mun
standa í stað og einnig er talið hugs-
anlegt að einhverjar tegundir lækki í
verði.
Eldur í
Þórkötlu II
ELDUR kom upp í vélbátnum Þór-
kötlu II frá Grindavík laust fyrir
hádegi í gær þar sem báturinn lá í
Keflavíkurhöfn. Verið var að log-
sjóða í íslest og kom eldurinn upp í
einangrun. Eldur varð aldrei mikill
og tókst slökkviliðinu að ráða
niðurlögum eldsins á um hálftíma.
Skemmdir eru litlar.
NÚ ER að Ijúka velheppnaðri kynn-
ingu á starfsemi Æskulýðsráðs
Reykjavíkur. Hér má sjá einn þátt-
takandann í kynningu búa sig undir
leiksýningu.
Verður verðlagningarreglunum
breytt í það horf, að miðað verður
við innkaupsverð, en ofan á það
verð mun m.a. leggjast gjald eftir
magni vínanda og álagningu í heild-
sölu og smásölu, þannig að sömu
reglur munu gilda um verðlagningu
áfengis og annars innflutts varn-
ings. Auk einkasölugjalds, sem
leggst á eftir vínandamagni, má
nefna heiidsölu- og smásöluálagn-
ingu, en talið er að hún verði á bil-
inu 25—30% samtals.
Samkvæmt upplýsingum blaðsins
voru sumar víntegundir í ÁTVR
seldar undir kostnaðarverði undan-
farið. Sem dæmi má taka tegund
sem kostaði 413 krónur í innkaupi,
en var seld út á 411 krónu. Þá má og
nefna að verð á íslensku brennivíni
mun verða svipað og nú er, eftir að
verðbreytingar hafa verið gerðar,
en dýrari tegundir, t.d. kampavín
og koníak, munu hækka.
Hækkun framfærslu-
vísitölu um 1,23%
Breytingar á verðiagningu áfengis um helgina:
Flestar tegund-
ir hækka í verði
*
Abúendur og landeigendur við Apavatn:
Óttast að fiskeldisstöð mengi
eitt besta veiðivatn landsins
ATTA ábúendur, land- og veiðiréttareigendur við Apavatn í Arnessýslu
hafa skorað á hreppsnefnd Laugardalshrepps og fyrirtækið Laugarlax hf.
að stöðva nú þegar framkvæmdir við byggingu fiskeldisstöðvar Laugarlax
við Apavatn. Stöðinni er ætlað að taka til starfa um áramótin og verður
klakhús hennar væntanlega reist í næstu viku. Telja landeigendurnir, að
mengun frá stöðinni verði svo mikil, að hún geti haft mjög alvarlegar
afleiðingar fyrir silungsveiði í vatninu. Einn þeirra hefur m.a. lagt blátt
bann við að frárennsli frá stöðinni
fyrir landi jarðar sinnar, Útey I.
í breíi, sem ábúendurnir og
landeigendurnir sendu Laugarlaxi
hf., hreppsnefnd Laugardals-
hrepps, Búnaðarfélagi fslands og
þingmönnum Suðurlandskjör-
dæmis sl. miðvikudag, mótmæla
þeir harðlega að afrennsli úr fisk-
eldisstöðinni fari í ár og læki, sem
renna í Apavatn. „Við lýsum furðu
okkar á hreppsnefnd í þessu máli,
þar sem hún hefur gefið Laugar-
laxi hf. leyfi til að hefja bygg-
ingaframkvæmdir án tilskilins
leyfis frá heilbrigðisnefnd Laug-
aráslæknishéraðs... Við lýsum
allri ábyrgð á hendur Laugarlax
hf. og hreppsnefndar Laugar-
dalshrepps og áskiljum okkur all-
an rétt í þessu máli og því, sem
síðar kynni að koma fram,“ eins og
segir í bréfinu.
verði veitt í Djúpin eða Kvíslarnar
Þórir Þorgeirsson, oddviti Laug-
ardalshrepps, sagði í samtali við
blm. Morgunblaðsins að heima-
menn hefðu vissar áhyggjur af
mengunarhættu af stöðinni „en
við höfum lagt ríka áherslu á, að
allar ráðstafanir verði gerðar til
að fyrirbyggja slys,“ sagði hann.
„Það er aðallega Eyjólfur Frið-
geirsson, fiskifræðingur og stjórn-
arformaður Laugarlax hf., sem
hefur haft með þessi mengunar-
mál að gera i samráði við ýmsa
aðila.“
Þórir sagðist ekki vilja á þessu
stigi tjá sig um kröfu bréfritara
um að framkvæmdum við stöðina
yrði hætt enda hefði hann enn
ekki fengið bréf þeirra í hendur.
„Það hefur ekkert rekstrarleyfi
verið gefið út ennþá þótt við höf-
um veitt byggingarleyfið,“ sagði
hann. „Rekstrarleyfi verður ekki
gefið út fyrr en tryggt er að allt sé
í stakasta lagi og Heilbrigðiseft-
irlit ríkisins hefur tekið stöðina út
og allan hreinsunarbúnaðinn.
Hreppurinn hefur verið 10%
hluthafi í þessu frá upphafi og
haft af þessu ærinn kostnað. 300
þúsund krónur eru miklir pen-
ingar fyrir lítið sveitarfélag, svo
hagsmunir okkar eru augljósir. En
við eigum eftir að ræða þetta bet-
ur í hreppsnefndinni — við viljum
cnga styrjöld um þetta mál,“ sagði
oddvitinn.
Jón Kristjánsson, fiskifræðing-
ur hjá Veiðimálstofnun, sagði í
samtali við blm. Morgunblaðsins í
gær, að allar fiskeldisstöðvar
væru miklir mengunarvaldar.
„Mengun frá stöð af þessu tagi er
á við nokkur hundruð manna
byggð,“ sagði Jón. „Það kemur
mikið af úrgangsefnum frá fisk-
inum í stöðvunum. Það verður að
fara mjög varlega við byggingu
slíkra stöðva, því hættan er sú, að
gróður í vatninu fari mjög vax-
andi. Næsta vatn þarna við, Laug-
arvatn, er t.d. að gróa upp vegna
mengunar frá rotþróm í þorpinu.
Meginmálið í þessu er hvernig
hreinsunarbúnaður stöðvarinnar
verður, hvað á að hreinsa, hve
mikið verður eftir af efnum í frá-
rennslisvatninu og hvað á að gera
við úrgangsefnin." Jón sagði að
Apavatn væri með bestu veiði-
vötnum landsins, hægt væri að
veiða í því allt að fjörutíu tonn af
fiski árlega, og því yrði að fara
mjög varlega í þessum efnum.
Eyjólfur Friðgeirsson, fiski-
fræðingur, stjórnarformaður og
framkvæmdastjóri Laugarlax hf.,
sagði í samtali við blm. Morgun-
blaðsins, að vandinn væri sá, að á
íslandi væru engar reglur eða lög
til um hvernig hreinsibúnaður
fiskeldisstöðva eigi að vera eða
hvernig eigi að fara með frá-
rennslisvatn þeirra. „Við höfum
hannað hreinsibúnað eftir banda-
rískri fyrirmynd. I tveimur þrep-
um hreinsast vatnið 100% nema
að niðurbrotin steinefni fara út í
vatnið. Þróin verður hreinsuð
reglulega og botnfallið flutt í
burtu, væntanlega í hafbeitarað-
stöðu, sem við erum að semja um
annars staðar," sagði Eyjólfur.
„Við höfum kynnt bygginguna og
allar ráðstafanir mjög rækilega og
höfum sett okkur mjög strangar
kröfur um reksturinn i samráði
við Sigurð Helgason, fisksjúk-
dómafræðing. Það eru mun
strangari kröfur en nokkurn tíma
hafa verið gerðar til fiskeldis-
stöðva á íslandi."
Eyjólfur sagði um mótmæli
Apvetninga, að þeir væru að þyrla
upp moldroki vegna þess að þeir
hefðu ekki kynnt sér málin og það
sama mætti segja um athuga-
semdir heilbrigðisnefndar Laug-
aráslæknishéraðs. Laugarlax hf.
hefði öll nauðsynleg leyfi til að
starfrækja stöðina.
Áætlaður kostnaður við bygg-
ingu stöðvarinnar er um sjö millj-
ónir króna. Laugarlax hf. hefur
leitað eftir lánum hjá Byggðasjóði
og Framkvæmdasjóði fyrir um
helmingi þess kostnaðar, hlutafé á
að borga hinn helminginn.