Morgunblaðið - 10.11.1984, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 10. NÓVEMBER 1984
Samtals 41 mál lagt
fyrir Kirkjuþing
— Meðal samþykkta að kirkjan leitist
við að leysa dagvistarvanda barna
ÁRLEGU KIRKJUÞINGI Þjóðkirkjunnar lauk á fímmtudag, eftir
10 daga fundahöld. Alls var 41 mál lagt fyrir Kirkjuþingið til um-
fjöllunar, sex af Kirkjuráði en hin af einstökum þingmönnum. Blm.
leit við á næstsíðasta degi þingsins og spjallaði við nokkra af
þingfulltrúunum, bæði leikmenn og presta.
Séra Jón Bjarman.
„Dagvistarvandi
barna
verði leystur“
Séra Jón Bjarman, fangaprest-
ur, flutti tillögu til þingsályktunar
þess eðlis að kannað yrði á hvaða
hátt Þjóðkirkjan og söfnuðir
hennar geti átt þátt í því að leysa
hinn mikla dagvistarvanda barna,
sem fjölmargir foreldrar eiga við
að striða vegna vinnuálags við
tekjuöflun heimilanna.
„Þetta mál er ekki nýtt,“ sagði
séra Jón, „ég hreyfði við því í ein-
hverri mynd á prestastefnu sem
haldin var á ísafirði 1979. Mikil
þjóðfélagsleg breyting hefur átt
sér stað hér á landi undanfarinn
aldarþriðjung og má þar t.d.
nefna, að þjóðarbúið, atvinnuvegir
þjóðarinnar, býður upp á og vænt-
ir þess að meiri hluti vinnufærs
fólks vinni utan heimilis síns. Nú
er neyðin mest hjá þeim ungu for-
eldrum sem eru að koma undir sig
fótunum, eru með lítil börn og
þurfa bæði að afla sér tekna.
Það er skoðun mín að kirkjunni
beri að eiga mikinn og vaxandi
þátt í lausn félagslegra vanda-
mála hvers tíma og á hverjum
stað þar sem hún ætlar sér líf. Ég
er þess fullviss að æskulýðsstarfið
og kirkjufræðslunefndin gætu
auðveldlega skipulagt slík dag-
heimili og kirkjan á lítið notuð
húsnæði sem hægt væri að grípa
til með stuttum fyrirvara. Kirkju-
þingið skorar nú á presta og söfn-
uði landsins að koma til móts við
foreldra á allan hugsanlegan hátt
til lausnar dagvistarvanda barna,"
sagði séra Jón.
„Kirkja rísi
sem fyrst
í nýrri byggð“
Séra Hreinn Hjartarson, sókn-
arprestur í Fella- og Hólapresta-
kalli, mælti fyrir tillögu til þings-
ályktunar um nauðsyn þess að
kirkjubyggingar rísi jafnhliða
nýjum íbúðarhverfum.
„Það er óheillavænleg staðreynd
að ný íbúðarhverfi með tugum
þúsunda íbúa, hafa verið án
kirkjuhúss árum saman," sagði
séra Hreinn. „Ekki þarf að fara
mörgum orðum um skaðsemi þess,
bæði fyrir kirkju og söfnuði, að
Séra Hreinn Hjartarson.
heilar kynslóðir skuli alast upp án
þess að komast í snertingu við
guðshús. Eins fylgja þvi óþægindi,
kostnaður, og fyrirhöfn, bæði fyrir
söfnuð og prest, að þurfa árum
saman að fá kirkjuhús að láni
fyrir kirkjulegar athafnir, enda
oft um langan veg að fara.
Þó að menn séu misjafnlega
áhugasamir um kirkjur og kirkju-
byggingar, þá er það mín reynsla
að fólk vill hafa guðshús til staðar
þegar vinna þarf hin svokölluðu
prestsverk. Kirkja Fella- og Hóla-
prestakalls er ekki enn fullbyggð
og því hef ég haft aðstöðu í Menn-
ingarmiðstöðinni Gerðubergi og
kann þvi vel. Hins vegar hefur
þess gætt meðal fólks sem t.d. hef-
ur komið með barn sitt til skírnar,
að það kýs heldur að það sé gert í
vígðu húsi.
I Breiðholtshverfin voru á sín-
um tíma ráðnir þrír prestar,
þeirra á meðal ég, til að þjóna
Breiðholtsprestakalli, Fella- og
Hólaprestakalli og Seljapresta-
kalli. Byggð spratt upp en þó var
árum saman engin aðstaða fyrir
hendi fyrir okkur prestana. Því
hefur Kirkjuþing beint þeim ein-
dregnu tilmælum til biskups og
Kirkjuráðs að gera allt sem unnt
er til að koma í veg fyrir að slíkt
endurtaki sig i hvert sinn sem
nýtt íbúðarhverfi rís af grunni. I
því sambandi má benda á vænt-
anlega stórbyggð sem þegar er
tekin að rísa við GraJarvog í
Reykjavík,“ sagði séra Hreinn.
Séra Ólafur Skúlason.
„Átak verði gert
í þjónustu
við aldraða“
Séra ólafur Skúlason, vígslu-
biskup, flutti m.a. tvær tillögur til
þingsályktunar. Annars vegar
þess eðlis að Kirkjuþing feli
Kirkjuráði að taka upp viðræður
við stjórn Ríkisspítalanna og
Borgarspítalans i Reykjavík um
störf sjúkrahúspresta við þessar
stofnanir og hins vegar tilmæli
um að gert verði sérstakt átak i
kirkjulegri þjónustu fyrir og með-
al aldraðra á næstu fimm árum.
„Samkvæmt lögum er gert ráð
fyrir sjúkrahúspresti i Reykjavik
en undanfarin ár hefur fjárveiting
ekki fengist til þess starfs, auk
þess sem það dugar alls ekki að
hafa einn prest í starfi fyrir öll
sjúkrahús borgarinnar," sagði
séra ólafur. „Að sjálfsögðu vinna
félagsráðgjafar við spítalana og
sinna þar margvislegum nauð-
synjastörfum en ekki er síður
brýnt að hafa prest til að huga að
sálgæslu sjúkra sem þar liggja og
veita aðstandendum styrk. Þá er
ekki síður mikilvægt að hafa
sjúkrahúspresta á dvalarheimil-
um og viststofnunum.
Kirkjuþing hefur samþykkt að
gert skuli sérstakt átak i þjónustu
við aldraða á næstu fimm árum og
verður fé veitt úr Kristnisjóði til
greiðslu á kostnaði við skipulagn-
ingu á þvi starfi. Neyðarástand
ríkir nú í húsnæðis- og vistunar-
málum aldraðra i Reykjavík og i
þvi sambandi verður m.a. hugað
að því hvernig einstakir söfnuðir
geti staðið að rekstri litilla elli-
heimila tengdum sjúkradeildum
sem kölluð hafa verið „sólseturs-
heimili". Verður maður ráðinn i
hlutastarf til að annast úttekt og
skipulagningu þessara mála,“
sagði séra Ólafur.
Ottó A. Michelsen.
„Starfsmenn
þekki skyldur
sínar og réttindi“
Ottó A. Michelsen, fulltrúi
Reykjavíkurkjördæmis, lagði til á
Kirkjuþinginu að gerð yrði sérstðk
starfsmannahandbók um réttindi
og skyldur þeirra starfsmanna
sem þjóna Þjóðkirkjunni.
„Hver starfsmaður kirkjunnar
verður að vita hverjar skyldur
hans eru og réttindi,” sagði Ottó.
„Hann verður að geta flett upp 1
lýsingu um þau málefni sem hann
þarf að fjalla um og geta náð til
lagaheimilda og kjaraákvæða,
eins og tíðkaðst í mörgum stærri
fyrirtækjum."
íslenska málfræðifélagið fundar:
Um framburð á íslensku
íslenska raálfræðifélagið efndi til
ráðstefnu í Norræna húsinu laugar-
daginn 29. september um framburð í
skólum og fjölmiðlum: rannsóknir
og stefnumótum. Ráðstefnan var vel
sótt og voru þátttakendur þakklátir
félaginu fyrir tímabært framtak.
Áhuginn á málefninu er mikill. Les-
endum Morgunblaðsins er hann
kunnur af mörgum greinum er birt-
ust um framburð íslenskrar tungu
bér á liðnum vetri. Þessi áhugi leiddi
og til þess að í vor samþykkti Al-
þingi ályktun um að hlúð yrði að
framburði í ríkisfjölmiðlum og skól-
um landsins.
Ráðstefnan hófst á því að Hös-
kuldur Þráinsson, prófessor við
Háskóla íslands, gerði grein fyrir
framburðarrannsóknum sem hann
og Kristján Árnason stjórna. Að
þeim hefur verið unnið undanfar-
in ár undir vinnuheitinu Rann-
sókn á íslensku nútímamáli. Er
efni safnað á segulbönd með við-
tölum við fólk á ýmsum aldri um
land allt og er áætlað að söfnunar-
vinnu Ijúki fyrir lok næsta árs.
Úrvinnsla er hins vegar tímafrek-
ari. Þeir Höskuldur og Kristján
hafa þegar birt ritgerð um málfar
Vestur-Skaftfellinga f fimmta
árgangi tímaritsins íslenskt mál
1983, og nú í ár er væntanleg rit-
gerð þeirra á sama stað um málfar
Reykvíkinga. Indriði Gfslason,
lektor við Kennaraháskóla Is-
lands, gerði grein fyrir rannsókn-
um sem hann og Jón Gunnarsson
hafa stjórnað á framburði 4 og 6
ára barna víða um land. Guð-
mundur B. Kristmundsson, nám-
stjóri, ræddi um framburðar- og
hljóðfræðikennslu f skólum en f
því efni er vfða pottur brotinn. Um
íslenskt mál f fjölmiðlum og
opinbera málstefnu ræddu þeir
Baldur Jónsson frá íslenskri mál-
nefnd, Árni Böðvarsson frá Rfkis-
útvarpinu og Gunnar Eyjólfsson
frá Félagi íslenskra leikara. Fjöldi
ráðstefnugesta tók til máls en
Kristján Árnason, formaður fs-
lenska málfræðifélagsins, stjórn-
aði umræðum.
Eins og oft er um mál sem þetta
þá eru menn sammála um að
hætta sé á ferðum, þá greinir hins
vegar á um hve mikil hún er,
hvaða ráð dugi best og hvar eigi að
byrja í umbótastarfinu. Ekki er
laust við að sá grunur læðist að
þeim sem ekki glfmir við fram-
burðarvandann frá degi til dags,
að hinn almenni áhugi á honum
hafi komið sérfræðingunum í opna
skjöldu eða þeir hefðu að minnsta
kosti kosið að atburðarásin væri
önnur. Nú þurfa rannsóknamenn
ekki aðeins að sinna vfsindastörf-
um heldur einnig að taka þátt i
opinberum umræðum.
Afstaða til þess hvort setja eigi
reglur um samræmdan rfkisfram-
burð á islensku ræðst af því hvar
menn eru staddir, ef svo mætti að
orði komast. Þeir sem vinna að
rannsóknum vilja að niðurstöður
þeirra verði fyrst tiltækar áður en
þeir eru krafðir sagna um það,
hvort nauðsynlegt sé að gera átak
til að bæta framburðinn. Þeir sem
hafa það opinbera hlutverk að
standa vörð um islenska tungu f
málnefndinni Ifta svo á að þvi að-
eins sé unnt að móta stefnu um
ríkisframburð að stuðst sé við
niðurstöðu rannsókna. Þeir sem
stunda kennslu á móðurmálinu f
skólum telja að ekki þurfi síður að
vera fyrir hendi opinberar reglur
um notkun talmáls en ritmáls.
Þeir sem tala mállýskur sem eiga
undir högg að sækja þegar litið er
til þess framburðar sem almenn-
astur er leggja á það áherslu að
sérkenni tungunnar í framburði
fái að njóta sín. Gerð er krafa til
þeirra sem tala í fjölmiðlum hvort
heldur á öldum ljósvakans eða i
leikhúsum að þeir hafi staðlaðan
framburð.
Á ráðstefnunni spurði reyndur
íslenskukennari: Hvaða framburð
kenna menn útlendingum í Há-
skóla Islands? Þrír kennarar við
háskólann svöruðu á sama veg, að
þeir kenndu hver um sig eigin
framburð, í ljós kom að enginn
þeirra talaði norðlensku!
Þegar rætt er um þessi mál
staldra menn við rannsóknir sem
Björn Guðfinnsson gerði á árun-
um upp úr 1940 og leiddu til þess
að ráðist var gegn flámælinu. Fer
ekki fram hjá neinum að þar var
um málsögulegt stórvirki að ræða.
Björn lagði einnig fram tillögur
um samræmdan framburð sem
ekki náðu fram að ganga. Ef
marka má umræður á ráðstefnu
íslenska málfræðifélagsins verður
ekki auðveldara nú en þá að ná
samkomulagi um rikisframburö.
Margir sérfræðingar telja slfkar
reglur með öllu óþarfar, aðrir vilja
stefnu í þessum málum ekki sfður
en stjórnmálum, stefnu sem mælir
í senn fyrir um markmið og leiðir
að því.
Að kenna framburð felst ekki
aðeins i því að hafa ákveðnar regl-
ur til að styðjast við heldur þarf
einnig að hljóta þjálfun í þeim að-
ferðum sem duga best til að kenna