Morgunblaðið - 18.01.1985, Blaðsíða 14

14
MOROUNBLAÐIÐ, FOSTUDAGUR 18. JANÚAR 1985
Frá Grikklandi
eftir Jón Karl Helgason
Leikhúsið og musterisgrunnurinn.

DELFI
Kona með prjóna og bleikt garn.
Seifur, hinn ástleitni ættfaðir
guðanna á Ólympstindi, er sagður
hafa kennt Letó, sem feðruð er
jötnum mánans og gáfnanna og
gat hún Appolló og Artemis. Hera,
kona Seifs, fylltist afbrýði og
sendi slönguna Pýþon til höfuðs
Letó en Appolló réðst gegn slöng-
unni, særði hana með örvum sín-
um og elti loks til Delfí þar sem
hann réð niðurlögum hennar í
helgidómi Móður Jarðar. Hún
kvartaði við Seif yfir þessum
spjöllum og stofnsetti hann Pý-
þíuleikanna í minningu hins látna
óvættar. Appolló hvarf á braut en
þegar hann sneri aftur lagði hann
helgistaðinn í Delfí undir sig og
tók presta hans í þjónustu sína.
Eitthvað á þessa leið hljóðar
goðsögnin sem sprettur fram í
umróti átrúnaðar Grikkja til
forna. í hana, eins og margar
fleiri goðsagnir, leggja menn
táknrænan skilning. Talið er að
þjóð Mýkena hafi fyrst byggt í
Delfí og framan af helgað staðinn
gyðjunni Ge eða Gaiu, þolinmóðri
frjósamri jarðarmóður. í rás ald-
anna komu innrásarmenn úr
norðri með nýjan átrúnað, settu
Appolló í hásæti Gaiu, en til mála-
miðlunar létu þeir presta hennar
halda embættum og komu hátíð-
arleikum á fót til virðingar við
horfna trú.
Glæst musteri
Frá Aþenu er ekki meira en
fjögurra tíma akstur til Delfí.
Leiðin liggur fyrst norður eftir
uppsveitum Attíku og síðan um
skógivaxna dali Böótíu til Fókis. Á
leiðinni klífur vegurinn fjöll og
þræðir sig í gegnum lítil þorp með
þröngum götum svo við liggur að
farþegar þjappi sér saman þegar
mætt er öðrum ökutækjum. Loks
hlykkjast hann eftir hlíðunum
ofan við Krísusléttuna og óvænt
blasa fornar rústir við undir lóð-
réttum hömrum Panonfjalls.
Ósjálfrátt undrast maður fyrst
þetta borgarstæði, hátt í brattri
brekku utan þess sem telst alfara-
leið. Á hinn bóginn lætur náttúru-
fegurðin þarna engan ósnortinn.
Úr öndvegi sést hvar grænar trjá-
breiður teygja sig ofan fjallshlíðar
í áttina að Kórinþuflóanum sem
hjúpaður er goðsögulegri móðu.
Það var því kannski ekkert
skrítið að hér hafi guðirnir verið
álitnir nálægir. Upp risu glæsileg
mannvirki, fyrst helguð móður-
gyðjunni en seinna Appolló, sólar-
guðnum máttuga, verndara söngs,
skáldskapar og lista, guði hins
vaxandi korns. Aðalmusterið var
reist yfir sprungu en upp úr henni
steig gufa sem menn sögðu stafa
af rotnun ormsins Pýpons. Með-
fram Brautinni helgu, veg þeim
sem lá upp að musterinu, stóðu
fjárhirslur þar sem ýmis grísk
borgarríki geymdu gjafir sínar til
guðanna, en ofan við musterið var
leikhús greipt í hlíðina. Enn ofar
lá leikvangurinn þar sem kappar
efldust til dáða við hvatningar-
hróp æsts lýðsins sem sótti Pýþíu-
leikana. Þeir voru allt í senn; stór-
fengleg hátíð íþrótta, málaralist-
ar, hljóðfæraleiks og leiklistar,
goðmögnunum til dýrðar.
Árið 548 f.K. eyddist eldra
musteri og byggt var nýtt, stór
formfögur bygging úr marmara og
steini, studd yst dórískri súlnaröð.
Þarna birtist dauðlegum mönnum
vilji guðanna. Rosknar hofgyðjur
önduðu að sér óloftinu úr sprung-
unni, féllu í trans og prestar
þýddu boðskap úr sundurlausum
orðaflaumi sem vall af vörum
gyðjanna í óráðinu. Þetta var hin
óskeikula véfrétt í Delfí. Steinn-
inn sem stóð yfir sprungunni á
musterisgólfinu var nefndur om-
falos, nafli heimsins. Landfræði-
lega séð fór því líka ekki fjarri að
staðurinn væri miðpunktur þess
gríska veldis sem teygði anga sína
um Miðjarðarhaf á gullöld sinni.
Að ganga Brautina helgu nú er
eðlilega mjög frábrugðið því sem
var fyrr á öldum. Súlnabrot og
steinar liggja í reiðuleysi þar sem
fjárhirslurnar stóðu, nema hvað
fjárhirsla Aþenu hefur verið
endurreist með hjálp nýrra steina.
Musteri Appollós á að hafa hrunið
373 f.K. en sex súlur standa enn í
einu horni grunnsins, rétt til að
gefa vísbendingu um forna reisn.
Leikhúsið og leikvangurinn eru
hins vegar nokkuð vel á sig komin.
Vandalaust er að tylla sér á
steinbekkina og ímynda sér hvern-
ig það hafi verið að reika þarna
um í hvítum brydduðum kyrtlum
og ilskóm. Svo virðist sem rotnun
Pýþons sé lokið, alltént stígur eng-
inn reykur lengur upp í tært
fjallaloftið þar efra.
Voldug véfrétt
Meðan hún var og hét hafði
véfréttin mikil áhrif. Hún var
opinber málpípa Appollós og til
hennar leituðu menn í vanda sín-
um, Grikkir jafnt sem erlendar
óþjóðir, þ.ám. Rómverjar. Eftir
að Herakles hafði drepið börn sín
og fleygt þeim á eld í æði því sem
Hera olli, segir Hómer hann hafa
ráðgast við véfréttina og hún boð-
ið honum að þjóna Evrysþeifi
Argverjakonungi, þar sem hann
síðan leysti af hendi hinar 12
frægu þrautir. Hún á og að hafa
lagt blessun sína yfir Spartverja-
lög Lýkurgosar og ráðlagt Lókri-
mönnum að fá sér lög til að reka
af sér ómælisorð fyrir að vera af-
komendur þjófa og saurlífis-
seggja. Kunnu þeir svo vel við
þessi fyrstu skráðu lög í sögu
Grikklands (664 f.K.) að hver sá
sem vildi gera breytingu á þeim
þurfti vinsamlegast að bera fram
tillögu sína með snöru um hálsinn
svo hann mætti hengjast væri
henni hafnað.
Óskeikulleiki véfréttarinnar
fólst einkum í tvíræðum boðskap
hennar og dæmi voru fyrir ómerk-
um spádómum eins og eðlilegt er.
Þegar Spartverjar tóku að herja á
nágranna sína á Pelopseyjarskaga
spurði Aristódemos konungur í
Messínu véfréttina hvernig hann
gæti sigrað hinn harðskeytta inn-
rásarlýð. Hún sagði honum að
fórna guðunum meyju af eigin
kyni. Aristódemos blótaði dóttur
sinni og tapaði stríðinu. Er fram
liðu stundir sáu menn sér líka leik
á borði, mútuðu prestunum til að
spá „rétt“ og trú á véfréttina
minnkaði. Þannig beittu útlægir
aþenskir efnamenn, Alkmeoníðar
svokallaöir, henni fyrir sig til að
hvetja Spartverja í lið með sér við
að steypa einræðisherranum
Hippíasi af stóli í Aþenu 510 f.K.
Helgistaðurinn Delfí lifði sitt
fegursta skeið. í einu riti Platons
kvartar Evþýfrón yfir því að þeg-
ar hann minnist á véfréttir í þing-
inu hlæi menn að honum eins og
hverju öðru fornaldarfífli. Ljómi
staðarins stafaði loks einkum af
dýrmætum mundi fjárhirslanna
sem Delfímenn gættu eftir mætti.
Til er sú þjóðsaga um ævilok Es-
óps sagnamanns að Krösus Lýdíu-
konungur hafi falið honum að
flytja gjafafé til Delfí en Esóp
dregið féð undir sig. Brugðust
Delfímenn hart við og köstuðu
honum fram af hömrunum ofan
við helgibyggðina. Fyrr og síðar
voru háð heilög stríð um hlunn-
indi af helgidómi Appolós.
Arfleifð
Skammt frá fornum rústunum
stendur önnur byggð, Delfí nútím-
ans, lifandi þorp sem minnir
mann á suma bæjarhluta á Akur-
eyri vegna brattans sem það rís í.
Musteri þess eru látlaus, minja-
gripaverslanir, veitingahús og
gistihús, reist fyrir ferðamenn.
Andrúmsloftið er kyrrlátt. Innan
um litrík blóm undir vínviðar-
grein situr svartklædd gömul
kona með prjónana sína og bleikt
garn. Kötturinn hennar hefur
brugðið sér frá. Áletranir á glugg-
um lokaðra verslana gefa til
kynna að þarna sé skíðasvæði á
vetrum.
Veldi Grikkja hnignaði, trú
þeirra hvarf, yngri þjóðir tóku við
arfleifð þeirra. Enn getum við ylj-
að okkur við rústir menningar
sem var í senn göfug og grimm og
bar eyðingarmátt í vaxtarbroddi
sínum. Við getum minnst orða
spekinganna sjö sem grafin voru á
musterisveggina f Delfí; lífsvisku
Sólons: hóf er best, staðhæfingu
Biasar um að sá sé mestur ógæfu-
maður sem ekki kann að bera
ógæfu sína og hina ótvíræðu
áskorun: þekktu sjálfan þig, sem
Sókrates spurði Evþýdemos hvort
hann hefði tekið eftir og fylgt. Og
við getum máske dregið lær-
dóm...
(HeimikUrleg haldreipi: Grikkland hið
forna e. Will Duranl í fnl. þýðingu
Jónasar Kristjinooonar og The Greek
Mjths i samanl. Roberts Grave.)
Bridge
Arnór Ragnarsson
Hjónaklúbburinn
Spilaður var eins kvölds
tvímenningur 8. janúar í tveim-
ur 16 para riðlum og urðu úrslit
þessi:
A-riðilL
Edda — Sigurður 249
Sigrún — Haukur 249
Sigríður — Jóhann 247
Sigríður — Ingólfur 242
Valgerður — Bjarni 222
B-ridill:
Ólöf — Gísli 286
Halla - Bjarki 256
Erla — Kristmundur 247
Ásthildur — Jónas 220
Guðrún — Ragnar 215
Meðalárangur 210
Þriðjudaginn 22. janúar hefst
aðaltvímenningur klúbbsins.
Spilað er í Hreyfilshúsinu kl.
19.45.
Bridgefélag
Suðurnesja
Aðalfundur Bridgefélags Suð-
urnesja var haldinn í samkomu-
húsinu í Sandgerði mánudaginn
7. jan. sl. Fundurinn var þokka-
lega sóttur. í upphafi flutti
formaður félagsins, Þorgeir Ver
Halldórsson, skýrslu stjórnar
fyrir síðasta ár og kom þar fram,
að starfsemi félagsins á árinu
var með mjög svo hefðbundnu
sniði og að því miður hefði orðið
lítið úr áformum um að auka
fjölbreytni í starfsemi félagsins.
Var þar tímaskorti kennt um
eins og algengt er.
Gjaldkeri félagsins, Haraldur
Brynjólfsson, las upp reikninga
félagsins og kom þar fram, að
fjárhagsafkoma félagsins var
allgóð á síðasta ári. Skýrsla
stjórnar og reikningar félagsins
hlutu einróma samþykki fundar-
manna.
Að þessu loknu fór fram
stjórnarkjör og kom fram i upp-
hafi, að hluti fráfarandi stjórnar
gæfi ekki kost á sér áfram.
Stjórnarkjör fór á þann veg, að
formaður var endurkjörinn
Þorgeir Ver Halldórsson og með
honum voru endurkjörnir þeir
Gísli R. ísleifsson og Stefán F.
Jónsson. Nýir í stjórn voru kosn-
ir þeir Hafsteinn Ögmundsson
og Arnar Arngrímsson. Úr
stjórn gengu Haraldur Brynj-
ólfsson og Jóhannes EUertsson.
Voru þeim færðar þakkir fyrir
störf í þágu félagsins. f vara-
stjórn voru kosnir Einar Jóns-
son, Heimir Hjartarson og Þórð-
ur Kristjánsson. Fulltrúi félags-
ins í stjórn Bridgesambands
Reykjanesumd. (BRÚ) var
endurkosinn Gísli R. ísleifsson,
sem reyndar er núverandi for-
maður sambandsins.
Að aðalfundi loknum var tekið
í spil og spilaður 9 para tvím.
Peningaverðlaun voru í boði
fyrir 1. og 2. sæti og lauk þeirri
viðureign með sigri Stefáns
Jónssonar og Þórðar Kristjáns-
sonar. í 2. sæti urðu Gísli ísleifs-
son og Þorgeir Halldórsson. Má
með sanni segja, að stjórnin hafi
komið vel út úr þeirri viðureign
og er vonandi að hún verði eins
sigursæl í starfi og í leik.
Starfsemi félagsins það sem
eftir er vetrar er í stórum drátt-
um á þessa leið: Mánudaginn 14.
janúar hófst meistaramótið í
tvímenningi með þátttöku 26
para. Að því loknu fer fram
meistaramótið í sveitakeppni og
siðast verður svokallaður Vor-
tvímenningur. Gera má ráð fyrir
að leikin verði bæjarkeppni við
Selfoss nú á næstunni, en það er