Morgunblaðið - 18.01.1985, Blaðsíða 43

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 18. JANÚAR 1985
43
Seðlabankinn fagurt mannvirki
Ein á sjötugsaldri skrifar:
Kæri velvakandi.
Mig langar til að gera nokkrar
athugasemdir við skrif gömlu
konunnar, sem birtust um Seðla-
bankann og þjóðarbókhlöðuna í
Velvakanda 10. janúar sl.
Sú gamla tekur heldur betur
upp í sig, þar sem hún talar um
óþarfa, múrhlunka, hússkripi,
ómynd, múrklessu, frámunalegt
smekkleysi, klessuverk, steypu-
afstyrmi, virki og skömm.
Auðvitað er brýn þörf á að
koma upp Þjóðarbókhlöðunni.
Nýtt Borgarbókasafn er ekki síð-
ur brýnt verkefni. Það er bæði
hneisa og hörmulegt slys að
Borgarbókasafnsbygging arki-
tektsins Gunnlaugs Halldórs-
sonar var lögð fyrir róða.
Ég er viss um, að Þjóðarbók-
hlaðan verður góð bygging.
Byggingar eru góðar ef þær
gegna vel því hlutverki sem þeim
er ætlað. Gömlu konunni finnst
Þjóðminjasafnið falleg bygging.
Mér finnst hún slæm. Staðsetn-
ingu þjóðarbókhlöðunnar tel ég
hins vegar vafasama. Sama má
segja um staðsetningu Hótels
Sögu sem lítur út eins og kúa-
delía ofan á Háskólanum, þegar
farið er vestur eftir Hringbraut-
inni. Melavöllinn og svæðið
kringum hann hefði Háskólinn
átt að fá óskert til afnota í fram-
tíðinni.
Ekki ber ég skynbragð á hvort
Seðlabankinn sé óþarfur sem
stofnun eða eigi. En bygging
hans niður af Arnarhóli er orðin
að veruleika. Ég dáist að stór-
hug, kjarki og festu þeirra
manna, sem staðið hafa fyrir
byggingarframkvæmdunum, lát-
ið lágkúrulegar árásir sem vind
um eyrun þjóta og haldið ótrauð-
ir áfram.
En engum er alls varnað;
gamla konan líkir bankabygg-
ingunni við virki. Og þar hittir
hún naglann á höfuðið. Þessi
samlíking sýnir best snilli arki-
tektanna, þvt að einmitt þarna
stóð „Battaríið", virkið sem Jör-
undur hundadagakonungur lét
reisa.
Það hefur áður staðið styr um
staðinn. Fyrir röskum 85 árum
falaði Helga Bryde Vídalín kon-
súlsfrú „Battaríið" til kaups í því
skyni að reisa þar skrauthýsi til
sumardvalar. Fór hún fram á
5000 ferálnir (um 2000 fm), en
það samsvarar neðstu hæð
(aðalinngangi) Seðlabankans.
Salan komst í gegnum þingið, en
ekkert varð úr kaupunum, vegna
mótmæla sumra bæjarbúa.
Mér þykir vænt um að draum-
ur frú Helgu Vídalín um fagurt
mannvirki við Arnarhól er að
rætast. Ég vona að forráðamenn
Seðlabankans sýni þessari stór-
huga konu þann sóma að minn-
ast hennar á einhvern skemmti-
legan hátt í sambandi við bygg-
inguna eða umhverfi hennar.
Ég hlakka til að sjá banka-
bygginguna fullbúna. Þetta
verður vafalaust góð bygging, yf-
irlætislaus en vönduð. Hún fell-
ur vel inn í umhverfi sitt og er í
góðu samræmi við næstu ná-
granna, s.s. Arnarhvol og Þjóð-
leikhúsið.
Þeirri gömlu finnst nýja húsið
við hliðina á Hótel Borg fallegt
og falla vel inn í umhverfið. Það
finnst mér líka. En veit hún, að
hönnuðir hússins eru þeir sömu
og Seðlabankans?
Smekkur er víðtækt hugtak.
Ekki treysti ég mér til að segja
með nokkrum rétti, hvað sé góð-
ur eða slæmur smekkur og
hverjir hafi eða hafi ekki þennan
ákjósanlega eiginleika. Smekk-
urinn er líka svo bundinn stað-
háttum, því þótt eitthvað sé við-
eigandi, t.d. í öðrum löndum, er
ekki víst að hægt sé að samræma
það íslenskum staðháttum. Ég
held, að smekkurinn sé hverjum
manni meðfæddur eiginleiki,
sem ekki er hægt að kenna eða
læra af bókum.
Gervi-vísindi eða hvað?
Guðmundur Einarsson verkfræð-
ingur skrifar:
Eðlisfræðin segir okkur að eng-
Skrifið eða
hringið til
Velvakanda
Velvakandi hvetur lesendur til
að skrifa þættinum um hvaðeina,
sem hugur þeirra stendur til —
eða hringja milli kl. 11 og 12,
mánudaga til föstudaga, ef þeir
koma því ekki við að skrifa.
Meðal efni8, sem vel er þegið,
eru ábendingar og orðaskipti,
fyrirspurnir og frásagnir, auk
pistla og stuttra greina. Bréf
þurfa ekki að vera vélrituð, en
nöfn, nafnnúmer og heimilisföng
verða að fylgja öllu efni til þátt-
arins, þó að höfundar óski nafn-
leyndar.
Sérstaklega þykir ástæða til að
beina því til lesenda blaðsins
utan höfuðborgarsvæðisins, að
þeir láti sinn hlut ekki eftir liggja
hér í dálkunum.
ar tilviljanir séu í tilverunni, allt
sé háð orsökum og afleiðingum,
þ.e. orsakalögmálið. Það er jafnvel
til lögmál um hegðun svokallaðra
tilviljana, „Law of probabilities".
í Lesbók Morgunblaðsins laug-
ardaginn 12. janúar sl. birtist
grein eftir Þorstein Sæmundsson
stjarnfræðing um gervivísindi,
þar sem hann telur ástæðu til að
styðja við bakið á ritstjóra frétta-
bréfs Háskóla íslands, sem hefur
talið mikilvægt að vara menn við
gervivísindum.
Svo gerist það kvöldið eftir, þ.e.
sunnudaginn 13. janúar, að sýndur
er í sjónvarpinu þáttur með vinn-
ingshöfum Nóbels-verðlauna í vís-
indum 1984. Þar lýstu þeir hverri
andstöðu uppgötvanir þeirra
mættu, þar sem þær voru í and-
stöðu við gildandi skoðanir, vís-
indalega hefð og vísindalegan
sannleika. Að lokum ræddu þeir
áhrif innsæis og hugmyndaflugs á
vísindalegar uppgötvanir sínar.
Samkvæmt skilgreiningum rit-
stjóra fréttabréfs Háskóla íslands
eru þetta gervivísindamenn sem
stunda gervivísindi.
Er ekki full ástæða til að rit-
stjórinn kynni þessa þekkingu
sína þeim mönnum sem velja
vinningshafa Nóbelsverðlauna,
svo þeir styðji ekki gervivísindi?
Sýnið Band Aid
Guðrún skrifar:
Kæri Velvakandi.
Mig langar til að þakka
sjónvarpinu fyrir marga
ágæta poppþætti sem sýndir
hafa verið að undanförnu.
En er ekki hægt að sýna
þáttinn með Band Aid. Ég sá
úr honum í sjónvarpi á gaml-
árskvöld og nýársdag og hef-
ur hann verið sýndur í sjón-
varpi víða um heim.
Terence Stamp, John Hurt og Tim Roth — óútreiknanleg þrenning
í The Hit.
Gaman á leið-
inni í gröfina
Kvikmyndir
Árni Þórarinsson
Regnboginn: Uppgjörið —
The Hit ★★★
Bresk. Árgerð 1984. Handrit: Pet-
er Prince. Leikstjóri: Stephen Fre-
ars. Aðalhlutverk: John Hurt, Ter-
ence Stamp, Tim Roth, Laura Del
Sol, Bill Hunter, Fernando Rey.
The Hit er þriller sem áhorf-
andi kann ekki utanbókar. Þann-
ig myndir eru fagnaðarefni þeg-
ar formúlur og hugmyndafátækt
ætlar alla kvikmyndagerð lif-
andi að drepa. Þannig myndum
fyrirgefst þótt þær komi sjálfum
sér ekki alveg í heila höfn undir
lokin. Það er að minnsta kosti
gaman á leiðinni.
The Hit fjallar einmitt um
fólk sem ekki kemst á áfanga-
stað, nema þann eina sanna: I
gröfina. Sagan er eins einföld og
hugsast getur. í London fyrir tíu
árum gerir krimmi, leikinn af
Terence Stamp, samkomulag við
lögregluyfirvöld um að koma
upp um starfsbræður sína gegn
því að sleppa sjálfur. Við rétt-
arhöldin syngur krimmakórinn
með hefndarþrungnum þunga:
„We’ll Meet Again Some Sunny
Day. Og þá er klippt á suðræna
kvöldsól tíu árum síðar. Hefndin
sækir krimmann heim, þar sem
hann hefur hafið líf á Spáni.
Honum er rænt af tveimur leigu-
morðingjum, hinum reynda at-
vinnumanni, John Hurt, og áköf-
um lærlingi hans, Tim Roth.
Þeim er ætlað að flytja hann til
Parísar, þar sem uppgjörið á að
fara fram. Þangað komast þeir
ekki.
The Hit byggir aðdráttarafl
sitt sem sagt ekki á flókinni at-
burðarás. Myndin reiðir sig á
stíl, óútreiknanleg viðbrögð
fólksins og knappa kaldhæðni
samtalanna. Að ekki sé minnst á
leikinn. Terence Stamp snýr aft-
ur til kvikmyndaleiks með glæsi-
brag í þessari mynd eftir margra
ára fjarveru. Hinn hvítklæddi
krimmi hans með sína brokk-
gengu stóísku ró, heimspekilega
kokhreysti er sérkennileg per-
sóna, þversagnakennd, ef ekki
óskiljanleg þegar allt kemur til
alls, en Stamp stimplar hana inn
með eftirminnilegum hætti.
John Hurt tekst að gera hinn
innhverfa leigumorðingja í senn
mannlegan og vélrænan, binda
saman þverstæður með spenntu
ðfyggi- Samband þessara
tveggja flóknu persóna er burð-
arás myndarinnar, gagnkvæmur
ótti, gagnkvæm virðing, gagn-
kvæmur skilningur. Tim Roth
sem hjálparkokkurinn ungi er
fríkuð uppfylling, en um leið sú
persóna sem er jarðbundnust,
skiljanlegust. Fjórði farþeginn í
Parísarferðinni er ung stúlka,
tekin sem gísl en verður örlaga-
valdur; heilllandi blanda af um-
komuleysi og úrræðagóðu villi-
dýri í túlkun Laura Del Soe.
Ástralski skapgerðarleikarinn
Bill Hunter er einnig magnaður
sem skíthræddur, gamall skúrk-
ur.
The Hit er gerð af Stephen
Frears sem lengi hefur verið í
hópi efnilegustu kvikmynda-
gerðarmanna Breta. Hann hefur
mest unnið fyrir sjónvarp og hér
var sýnt nýlega eitt frægasta
verk hans í þeim miðli, Saigon:
Year of the Cat. Þetta er önnur
biómynd hans og einkennist af
stílhreinni, dálítið undirförulli
myndvinnslu, sem einatt skapar
aðrar væntingar hjá áhorfanda
en hún skilar; t.d. í upphafi er
byggð upp tilfinning fyrir morði,
en svo fáum við bara að sjá
menn að borða beikon og egg;
mörg dæmi eru um slíkan
lymskustíl í The Hit. Mjúk,
hreyfanleg myndatakan með
sínum dempuðu, nánast haust-
legu sólarlandalitum á sinn þátt
í sköpun óöryggiskenndarinar
sem einkennir The Hit, ydduð
andstæða við harðneskjuna í
sögunni. Gítartónlist Paco De
Lucia og sérstætt titillag Eric
Claptons rafmagna þessa dauða-
stemmningu enn frekar.
The Hit er þannig yfirvegaður,
spennandi og óvenjulegur þrill-
er. Aðeins vildi ég óska að þeir
Peter Prince handritshöfundur
og Frears leikstjóri hefðu legið
lengur yfir síðustu fimm til tíu
mínútunum. Þar fórna þeir sér-
stæðri mynd á altari ódýrra
formúlulausna. En þaö var gam-
an á leiðinni.