Morgunblaðið - 19.03.1985, Síða 35

Morgunblaðið - 19.03.1985, Síða 35
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIDJUDAGUR 19. MARZ 1985 35 Árni Þórarinsson Háskólabíó, Bíóhöllin: Hvítir mivar. íslensk. Árgerð 1985. Handrit: Valgeir Guðjónsson ásamt Jakobi Magnússyni og Agli Ólafs- syni. Leikstjóri: Jakob Magnússon. Kvikmyndataka: Karl Óskarsson o.n. Hljóðstjórn: Júlíus Agnarsson. Leikmynd: Kristján Karlsson o.fl. Búningar: Dóra Einarsdóttir. Tónlist: Stuðmenn. Upptökustjóri: Egill Eðvarðsson. Klipping: Hrafn Gunnlaugsson. Aðalhlutverk: Egill Ólafsson, Ragn- hildur Gísladóttir, Tinna Gunnlaugs- dóttir, Þórhallur Sigurðsson (Laddi), Rúrik Haraldsson, Nick Tyrone Troupe III. — Hvar er Jófríður? — Jófríður er á klósettinu. — Eins og venjulega. Ekki blæs byrlega fyrir kvik- myndinni Hvítir mávar í því frá- leita, ófyndna inngangsatriði sem geymir þessi orðaskipti. Svo er al- deilis skipt um gir, og ekki í síð- asta sinn í þessari skrýtnu mynd. Við tekur bráðskemmtileg skissa undir titlum, snöfurmannlega framreidd og full af þeim sjón- ræna húmor í takt við dúndrandi tónlist sem prýtt hefur bestu verk Stuðmanna gegnum tíðina, þessa makaiausa fjöllistahóps sem varla verður gengið fram hjá við skrán- ingu menningarsögu okkar á sfð- asta áratug. Hugkvæmnin í þessu atriði sem lýsir flugferð Ragnhild- ar Gísladóttur og aðskiljanlegra furðufugla í hópi farþega austur á firði, var farin að vekja hjá manni vonir um að í uppsiglingu væri meiri háttar æfing I stjórnleysis- gríni. Þær vonir dofnuðu fljótlega eftir lendingu og brustu alveg upp úr miðbiki myndarinnar. Ekki svo að skilja að hún nái aldrei flugi á ný. En það er aðeins í rykkjum. Hvítir mávar er hrærigrautur. Hér ægir öllu saman: Alls kyns kvikmyndastflum, efnisskfrskot- unum í allar áttir, góðri kvik- myndagerð og vondri kvikmynda- gerð, algjörum hortittum f texta og glimrandi setningum, stór- fyndnu glensi og marflötum fffla- látum, þaulunnum atriðum og vanhugsuðu rugli, og svo framveg- is. Að hætti aðstandenda er Hvftir mávar flipp. En hún jaðrar lfka við að vera flopp. í henni ríkir ka- os, bæði í mynd og á hljóðrás. „Skipulagt kaos,“ eins og segir f einum söngtextanum? Skoðum það. Ef hvítir mávar væri myndlist væri talað um „collage" og „kitsch", klippimynd hallærislegra skrumskælinga og yfirvegaðra smekkleysa f stfl og efni. Myndin er filmísk úrklippubók með jöfn- um framlögum frá stflfærðri ímynd fslensks þorps á sjöunda áratugnum, skærum glansmynd- um ameriskra leikarablaða og fá- ránleikahúmor-úr samtfmanum. í þessari ringulreið má greina þrjá „söguþætti" ef ekki hreinlega þrjár kvikmyndir sem því miður eru þvf marki brenndar að hafa allar verið gerðar áður. í fyrsta lagi kemur til innreið Ragnhildar Gísladóttur f litla samfélagið á Austfjörðum, ein- hvers konar leiklistarkonu sem hlotið hefur frama í útlöndum, en engin leið er reyndar að fá botn í. Hún er að heimsækja gamla vini sína, hjónin Egil ólafsson, sýslu- fulltrúa og Tinnu Gunnlaugsdótt- ur, áhugaleikara og hárgreiðslu- konu. Hún á jafnframt að setja upp frumsamið leikrit með ung- mennafélagi staðarins. Þessi þátt- ur á að snúast um leifarnar af gömlum ástarþrfhyrning. í hand- riti og leikstjórn fá þessir þrír elskendur enga skiljanlega „fúnksjón"; þetta eru aðalpersónur myndarinnar, en á bak við þær er engin persónusköpun sem stendur undir því orði. Leikararnir leika Stjörnuhrap — Júlíus Agnarsson er forkostulegur sem lögregluþjónn. Hér fellur hann fyrir hendi Kanans, — Nick Tyrone Troupe, Jónasar R. Jónssonar og Pamelu Brement. Ragnhildur, Tinna og Egill við töku á Hvítum mávum — berin voru borðuð í berja- mónum sjálfum. Morgunbltiið/ Vilborg Einarsdóttir því hver með sínu nefi og eiginlega beint af nefi fram. EgiII ólafsson er góður og agaður kvikmynda- leikari. Hann kemst næst því að fá eitthvað út úr krúnurökuðum, fall- ískum sýslufulltrúanum sem berst við innilokun og leiða i starfi sem einkallfi, er veikur fyrir því að verða fleygur fugl og fer langleið- ina til þess í magnaðri loftmynd Karls óskarssonar undir lok myndarinnar. Tinna Gunnlaugs- dóttir finnur hvorki haus né sporð á frúnni enda hvorugt fyrir hendi. Ragnhildur Gísladóttir er greini- lega mikið efni í kvikmyndaleik- ara af guðs náð, en grípur til þess að blanda inn í persónuna of miklu af sjálfri sér, þannig að útkoman er ósættanleg samsuða af heims- konu, pönkrokkara og villtu nátt- úrubarni. Á heimili sýslufulltrú- ahjónanna, sem reyndar gegnir hlutverki umferðamiðstöðvar í myndinni, fær ástarþríhyrningur- inn enga skýra þróun; brugðið er upp þokkalega fyndnum myndum af ástum afbrigðilegra hjóna sem klæða sig í dýrsgervi þegar kvölda tekur til glæða gamalt tilhugalíf og þegar Egill og Ragnhildur bregða á leik I fjarveru Tinnu breytast þau í Tarsan og Jane. Fólk sem hefur glatað frumkraft- inum, náttúrunni I sér, ha? Humm. Svei mér, ef andi Vand- arhöggs eftir Hrafn Gunnlaugsson svífur ekki stundum yfir vötnum I húsi sýslufulltrúahjónanna. Annar efnisþátturinn snýst um uppfærslu Ragnhildar á eigin leik- riti um morðin á Sjöundá (sam- anber Svartfugl; fuglar sveima mjög víða um Hvíta máva) með áhugaleikurunum í plássinu. Þessi þáttur er furðulega stórt bankalán úr sjónvarpsleikritinu Sigvaldi og spænska linan eftir Guönýju Hall- dórsdóttur sem sýnt var fyrir fáum árum í syrpunni um Félags- heimilið. Þar fengu viðskipti að- komuleikstjóra og innfæddra mun skondnari úrvinnslu og má merki- legt heita hvað lítið verður úr þeim mörgu innklippum sem skot- ið er inn úr þessum þætti í Hvítir mávar. Eiginlega kemur ekkert út úr þessu. Ágætir farsaleikarar eins og Flosi Olafsson. Karl Guð- mundsson, Magnús Ólafsson og Sigurveig Jónsdóttir eru úti á þekju og sum atriðin úr leikhúsinu eru pfnlega illa sviðsett. Gerð er tilraun til að tengja verkið sem verið er að æfa (það er kallað Hvítir mávar) við líf persónanna, Morgunblmðib/ólafur Rðgnvaldsaon. á ekki ósvipaðan hátt og sjón- varpsleikrit prestsins í kvik- myndinni Gullsandur átti að und- irstrika samsvörun fortíðar og nútíðar. En það gengur ekki upp hér frekar en þar. Þriðji efnisþátturinn er svo blanda af hráefnum úr Gullsandi og Atómstöðinni. Þetta er gamla þemað um þjóö og land til sölu, amerikaníseringu og hervæðingu, gullæði og draum um glæsta fram- tíð. Bandarískir hermenn undir forystu kyndugs hershöfðingja og geggjaðs vísindamanns af þýskum ættum (hvað annað?) eru eitthvað að bauka með tæki og tól sem virkja íslenskar auðlindir eins og ljós og silfurberg (!) í þágu dráps- vopna, en einnig á orkan að geta breytt „kaldtempruðu" loftslaginu í „heittemprað", hrjóstrugu lands- lagi með Austfjarðaþoku og til- heyrandi í vermireit hagsældar og velmegunar. Höfundar vinna ekki úr þessum þætti frekar en öðrum. En sitthvað er skemmtilegt í við- skiptum oddvita innfæddra, Rúrik Haraldssonar sýslumanns og Eg- ils sýslufulltrúa við oddvita Kan- anna, einkum Nick Tyrone Troupe III og Pamelu Brement, sendi- herrafrú sem sýna kímileg tilþrif, þótt þau hefðu bæði þurft á meiri leikstjórn aö halda, eins og fleiri. Aðalásæðan fyrir því að þessir þættir tolla ekki saman — ekki heldur innan ramma þess frjáls- lega flippa sem myndin velur sér — er sú að svo virðist sem höfund- ar hafi farið af stað með fullt af hugmyndum og mjög opinn huga fyrir enn fleiri hugmyndum og svo treyst á það, að unnt yrði að steypa öllu saman í klippiborðinu. Þannig verða kvikmyndir, a.m.k. góðar kvikmyndir, ekki til, nema kannski hjá þaulvönum séníum með nógan tíma og fjármuni til ráðstöfunar. Enda fer það svo, að ekkert fær úrlausn. öllum þessum þáttum og öðrum lausum endum er bara skóflað upp í flugvélina aftur í lokin. Ragnhildur Gísla- dóttir flýgur á brott, ástmögur hennar, Egill Ólafsson stendur á þverhíptri bjargbrún og fleygir dauðum mávi fram af, breiðir út handleggina eins og hann ætli sjálfur að hefja sig til flugs (sem fyrr segir sláandi skot, eiginlega á heimsmælikvarða), eiginkonan Tinna ekur aftur heim, og við sjá- um í lokin flugvélina verða fyrir eyðingargeisla hins nýja íslensk- ameriska orkugjafa. Úff. Ekki nógu skipulagt kaos. En það er margt í mörgu. Hvítir máv- ar bjarga sér oft á einangruðum skissum og einstökum myndskeið- um, þótt þau lími ekki saman það sem á undan fer og á eftir kemur. Fyrir utan titlasenuna sem fyrr er nefnd þá er toppurinn í myndinni frammistaða Júliusar Ágnars- sonar í hlutverki seinheppins lög- regluþjóns. Maðurinn er greini- lega fæddur slap-stick kómíker, minnir stundum á Eggert Þor- leifsson i góðri timasetningu. Indi- ana Jones-stælingin þegar Júlíus sýnir „fyrstu merki alkóhólism- ans“ og sækir sér sopa undir stell- ið á lögreglubílnum á fullri ferð, er svo vel útfært frá hendi hans, leikstjóra, tölumanns og klipppara að maður hugsar með sér: Hvað hefðu mennirnir ekki getað gert ef þeir hefðu skipulagt myndina i heild á þessum nótum? Álveg óborganlegt. Dæmi um aðrar skemmtilegar senur eru skrykkj- óttar samræður oddvita íslend- inga og hersins á ensku um „aust- fagafoguna“, gott músiknúmer f afmælisveislunni (en hvoru- tveggja of langt), einstakar skynd- imyndir úr bæjarlifinu (bara sumar reyndar) og tvö brosleg at- riði þar sem persónur bresta óforvarandis i söng („Hann á af- mæli í dag“ og „í skólanum, i skól- anum“). Svo koma vita vonlaus atriði sem ekki þjóna neinum kómiskum tilgangi, hvað þá öðrum: Dans Ragnhildar í garðinum, berjamó Fjarvera Jófríðar sem aðeins hefur fram að færa snyrtilega uppstillingu á bograndi rössum, tvö atriði þar sem annars vegar Laddi, sem furðu lítið verð- ur reyndar úr í hlutverki læknis- ins, og hins vegar Egill láta Tinnu og Ragnhildi bregða, einhvers konar samsæriskrunk Ragnhildar og Tinnu sem er alveg meiningar- laust. Þá verður ekki mikið úr bfósýningunum tveimur á heimili sýslufulltrúans eða þrillerút- færslunni á njósnum Ragnhildar i bækistöð Kananna, eða framhjá- haldi Egils og Ragnhildar i lokin með umbúðamiklu veseni, með heimsókn Tinnu til mömmu á hús- mæðraskólann, hnífinn og blóð- baðið, eða öllum senunum kring- um kanana og vísindamanninn. Allur þessi málatilbúnaður fer meira og minna í vaskinn. Þessi ójafni gangur myndarinn- ar stafar annars vegar af handriti eða skorti á handriti og hins vegar af leikstjórn eða skorti á leik- stjórn. Texti handrits er vægast sagt brokkgengur, fyrir utan byggingarleysið, og innkoma sögu- manns f miðri mynd skilar engu öðru en dálítið lunknu samtali hans beint við persónurnar. Húm- orinn er blanda af ydduðum galsa af því tagi sem Stuðmönnum fer best, paródiu og innanhússdjókum sem ekki er að vænta að allir áhorfendur fatti, og svo heldur leiðigjörnu klósettgríni. Finnist einhverjum prump fyndið einu sinni þá efast ég um að þeim sama finnist það fyndið í þrígang. Það er heldur ekkert sérlega sniðugt að sjá Ladda klóra sér f klofinu tvisvar og pissa i blómapott. Eða að sjá Egil og lögregluþjóninn ganga örna sinna á viðavangi. Leikstjórnin kemur í kippum; stundum hugkvæm og kraftmikil. Stundum nánast engin. Einkum i samtalsatriöum er æpandi þörf fyrir sterkari leikstjórn. Hin snöggu veðrabrigði í stemmningu og stíl myndarinnar, skyndilegar giraskiptingar og skortur á einhverju skýru tempói, gefa til kynna að hún hafi verið unnin i stökum bútum. Klipping Hrafns Gunnlaugssonar er prýði- lega velvirk í þeim skeiðum, þar sem hún hefur haft úr einhverju að moða. En mér sýnist hún stundum ekki hafa nægilegt myndefni til ráðstöfunar. Oft er t.d. klippt út og suður, fram og aftur, í tíma og rúmi, eins og rugl- andin ein gcti breitt yfir vöntun á heildarhugsun eða stefnu. Þessi öra klipping og einnig ofnotkun á yfirleitt ágætri tónlist Stuðmanna ber vitni dálitilli örvæntingu höf- unda — eins og þeir vantreysti hráefni sínu. Þvi miður eru gildar ástæður fyrir sliku vantrausti. Hljóðrás myndarinnar er of- hlaðin, bæði af tónlist, effektum og texta sem ekki kemst nógu vel til skila, stundum vegna fram- sagnar, stundum vegna þess að samtölin, sem a.m.k. i sumum til- vikum eru tekin upp eftir á, eru annað hvort illa hljóðsett eöa -numin. Þá er komið að einum helsta kosti Hvitra máva — yfirborðinu, útlitshönnuninni. Kvikmyndataka Karls Óskarssonar er tilbrigða- mikið nostursverk, hallt undir linsu- og vinklaleik auglýsinga- myndagerðar sem rimar i björtum glanslitum við paródiska leikmynd og búninga. Það sem helst situr eftir í huganum eru einstök skot og leikmyndir sem stundum þjóna reyndar engum sjáanlegum til- gangi nema að vera smart. Nægir að nefna sem dæmi Omo-auglýs- ingarskotið i draumi Ragnhildar. Hvítir mávar er kvik af hug- myndum á yfirborðinu, bæði i mynd og hljóði. Það vantar hins vegar samband við efnið sem und- ir er. Synd að ekki tókst betur til hjá Stuðmönnum i þetta skiptið. Hvitir mávar magalenda, en það eru ýmsir vel smíðaðir og skemmtilegir hlutir i brakinu. Stuðmenn eru slíkir gleðigjafar og atgervismenn, þvílíkt orkubú, að ekki er nokkur vafi á aö þeir muni „fljúga, fljúga, fljúga hærra“, eins og þeir hafa sjálfir ort. Til að fljúga kvikmynd og lenda henni heilu og höldnu þarf bara að ákveða flugvöll og flugleið fyrir- fram. Ef það er gert fá kvikmynd- ir Stuðmanna nóg af farþegum. Hver veit nema að Jófriður mæti þá af klósettinu.

x

Morgunblaðið

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.