Morgunblaðið - 19.03.1985, Blaðsíða 42

42
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 19. MARZ 1985
Minning:
Jón Grétar Óskars-
son Itfeðlisfræðingur
íslensk lifeðlisfræði er ung,
samt sér hún þegar á bak liðs-
manni, brautryðjanda, sem tók
þátt í ævintýrinu af lífi og sál. Því
það var ævintýrið, sem heillaði
Jón Grétar. Þegar fundum okkar
bar saman árið 1974 hafði hann
sveinspróf í múraraiðn og B.S.-
próf í líffræði frá háskóla í Kan-
ada. Ég hafði mjög góða reynslu
af iðnmenntun sem undirstöðu
rannsóknarstarfa, bæði erlendis
frá og svo var fyrsti íslenski lífeðl-
isfræðingurinn, sem ég réð til
starfa, einnig pípulagningamaður
að mennt. Ég réð því Jón Grétar
til starfa á stundinni. Það var
heillastund. Hann nálgaðist
tæknileg vandamál, sem oft vilja
verða meginvandamál hverrar
rannsóknarstofu, af innsæi sem
fáum er gefið, og leysti þau svo
kurteislega að fáir urðu varir við.
I upphafi stundaði Jón Grétar
nám í læknadeild samhliða
kennslu- og rannsóknarstörfum f
lífeðlisfræði. Greinin var þá í ör-
um vexti sem kennslugrein og eng-
inn tími vannst til rannsókna
nema á sumrin og til úrvinnslu og
skrifta um helgar. En því meira
sem álagið varð því betur virtist
nýi liðsmaðurinn njóta sín.
Þar kom að hann sagði mér frá
þeirri ákvörðun sinni að gera
rannsóknir að ævistarfi. Eftir
fyrstu eigingjörnu viðbrögðin
reyndi ég að sjálfsögðu að telja
honum hughvarf og fá hann til að
ljúka námi, sem tryggði honum
fjárhagslega afkomu. En allt kom
fyrir ekki. „Ég hefi þá alltaf múr-
verkið upp á að hlaupa, og það er
meira en þú hefur,“ svaraði piltur
óttalaus, „þú verður að skilja að ég
get bara ekki hugsað mér að vinna
að öðru en því, sem mér finnst
skemmtilegt." Það skildi ég og
teningnum var kastað, Jón Grétar
haslaði sér völl meðal brautryðj-
enda íslenskrar lífeðlisfræði.
Fyrir rúmu ári bauð ég Jóni Grét-
ari starf sérfræðings í lífeðlis-
fræði mannsins. Hann vissi vel
um þröngan fjárhag rannsókn-
arstofunnar og leit á mig spyrj-
andi. „Það er einfalt," svaraði ég,
„rannsóknarstofan getur ekki án
þín verið."
Þegar hann sótti um inngöngu f
liðið latti ég hann. Þegar ég síðar
gerði allt sem í minu valdi stóð til
að tryggja íslenskri lifeðlisfræöi
starfskrafta hans, sagði ég honum
eins og var að hann væri ómiss-
andi. Sú staðreynd er vandamál
okkar nú.
Elsku Kristín, örvar, Arna,
óskar örn, foreldrar, tengdafor-
eldrar og aðrir vinir Jóns Grétars,
þetta er líka ykkar vandamál, en
það er skoplítil huggun í harmi að
vita að aðrir syrgja með manni.
Jóhann Axelsson
forstöðumaður rannsóknarstofu
Háskóla íslands í iífeðlisfræði.
Fyrir nokkrum árum greip ég á
lofti fullyrðingu sem hljómaði
eitthvað á þessa leið: Maðurinn
hefur fyrst öðlast djúpan lífsskiln-
ing þegar hann getur sett sig í
spor annarra.
Þessi fullyrðing kemur í hugann
þegar ég minnist Grétars. Hann
var einn þeirra sem höfðu þann
eiginleika að sjá hlutina i viðu
samhengi með næmu innsæi.
Þegar ég reyni að horfast í augu
við þá nöturlegu staðreynd að
Grétar sé allur finnst mér sem við
öll eigum um sárt að binda. Við
höfum misst einn af okkar ágæt-
ustu kennurum. Grétar var kenn-
ari við Háskóla íslands og Fóst-
urskóla íslands. Ég kynntist Grét-
ari vini mínum meðal annars i
starfi við Fósturskólann og minn-
ist stunda þar sem við ræddum
um markmið og leiðir í bók-
menntakennslu skólans. Áhugi
hans og skilningur á málefninu
var mikill þó svo bókmenntir væru
ekki hans grein. Hann bar mikla
virðingu fyrir framtíðarstarfi
nemenda sinna og lét sig miklu
varða inntak náms þeirra.
Börn Grétars, óskar, Arna og
örvar, hafa ekki einungis misst
skilningsríkan og elskulegan föður
heldur einnig félaga og vin sem
lifir áfram í minningum um ljúfar
stundir.
Elsku Kristín, Grétar er horf-
inn. Það er staðreynd sem erfitt er
að sætta sig við. Mig langar til
þess að fá að taka þátt í sorg þinni
þvi ég get ekki og vil ekki hafna
sársaukanum. Við vitum það báð-
ar að allt of margir eru hræddir
við sársaukann og reyna með nú-
tímatækni að deyfa hann eftir
megni. En hvað verður um gleðina
og vonina þegar sársaukinn er
deyfður? Er ekki hætt við að lífs-
viljinn dofni um leið? Ég veit að
sársaukinn hefur búið um sig hjá
þér og söknuðurinn er sár. Annað
væri óhugsandi þegar lífsföru-
nautur hverfur svo snögglega. Við
skiljum það vinkonurnar sem
sáum í Grétari fyrirmyndareigin-
manninn. Ég skil sársauka þinn
þegar ég minnist þess hvað hann
sýndi áhugamálum þínum mikinn
skilning — með bros í auga og
bros á vör.
Ég vona að það taki þig ekki
langan tíma að læra að lifa meö
sársaukanum. Grétar var maður
mikillar nálægðar. Þess vegna
verður fjarvera hans mikil.
Ástvinum öllum sendi ég mína
dýpstu samúð.
Guðbjörg Þórisdóttir
í dag, 19. mars, verður til mold-
ar borinn Jón Grétar óskarsson.
Hann var fæddur á Neskaupstað
17. september 1947, sonur hión-
anna öskars Ágústssonar og Önnu
Jónsdóttur.
Jón Grétar var líffræðingur að
mennt og lauk hann prófi í líf-
fræði frá háskólanum í Waterloo,
Kanada, árið 1973. Áður en hann
hóf nám í líffræði hafði hann
stundað nám í læknisfræði í þrjú
ár.
Hann hóf störf sem kennari við
Fósturskóla Islands árið 1978 og
kenndi heilbrigðis- og næringar-
fræði svo og vistfræði. Það kom
strax í ljós að Jón Grétar var
kennari af lífi og sál. Hann var
mjög vel menntaður og bjó yfir
mikilli fagþekkingu, en við það
bættist brennandi áhugi á kennslu
eins og reyndar öllu því sem hann
tók sér fyrir hendur. Hann gerði
sér ljóst mikilvægi þess sem þeir
voru að nema hverju sinni og
hvernig nýta mætti þennan lær-
dóm í starfi síðar meir. Jón Grétar
leitaði sífellt að nýjum leiðum til
að betrumbæta kennsluna. Hann
endurskoðaði starfsaðferðir sínar
jafnt og þétt í samráði við nem-
endur og samkennara sína.
Árangurinn lét ekki á sér standa.
Hann náði mjög vel til nemenda
og var einstaklega ástsæll meðal
þeirra.
Jón Grétar átti sér mörg áhuga-
mál, m.a. var hann mikill náttúru-
unnandi og náttúruvernd var eitt
af hans hjartans málum. Betri
kennari í vistfræði var vandfund-
inn. Kom þar fyrst til brennandi
áhugi hans á vistfræði og náttúru-
vernd og einlægur vilji til að gera
námsefnið merkingarbært fyrir
verðandi fóstrur og örva þennig
skilning þeirra á lífríkinu og þörf
á verndun þess. í beinu framhaldi
af þessu velti hann því mikið fyrir
sér hvernig best væri að örva
skilning ungra barna á náttúr-
unni. Á þennan hátt, þ.e.a.s. (
gegnum fóstrurnar og börnin,
eygði hann leið til að auka skiln-
ing almennings á náttúruvernd.
Frá 1983 gegndi Jón Grétar
starfi aðstoðarskólastjóra við
Fósturskóla íslands og leiddi það
til aukins samstarfs okkar. Betri
samstarfsmann hefði ég ekki get-
að kosið. Skipulags- og stjórnun-
arhæfileikar hans voru augljósir.
Hann skipulagði alla sína vinnu
mjög vel og er hann hafði tekiö
eitthvert verk að sér var vitað að
allt stóð eins og stafur á bók.
Hann kunni þá list að hlusta á
fólk, ræða og íhuga mismunandi
sjónarmið og samræma þau. Við
lausn ágreiningsmála sem óhjá-
kvæmilega koma upp virtist hon-
um í blóð borið að bregðast við af
sveigjanleika og ákveðni, allt eftir
því sem við átti. Þetta jafnvægi er
fáum gefið.
í persónulegri umgengni komu
allir þeir þættir fram sem ein-
kenndu kennarann og sjórnand-
ann. Hann var mjög jákvæður,
glaðlyndur og hvetjandi en um
leið skynsamur. Jón Grétar var
einstaklega hlýr persónuleiki og
hafði til að bera mikinn skilning á
mannlegum samskiptum sem olli
því að oft var leitað til hans á
erfiðum stundum. Það er erfitt að
skilja það þegar ungur maður í
blóma lífsins er kvaddur úr þess-
um heimi svo fyrirvaralaust.
Nemendur og starfsfólk Fóstur-
Blómastofa
Friófinns
Suðurlandsbraut 10
108 Reykjavík. Sími 31099
Oplð öll kvöld
tll kl. 22,- einnig um helgar.
Skreytingar við öll tilefni.
Gjafavörur.
skóla Islands eru tiltölulega
þröngur hópur sem einkennist af
persónulegum samskiptum og oft
var glatt á hjalla. Stórt skarð hef-
ur nú verið höggvið í þennan hóp
og bæði nemendur og starfsfólk
hafa misst annað og meira en
kennara og starfsfélaga.
Eftirlifandi eiginkona Jóns
Grétars er Kristín Jónsdóttir og
eignuðust þau tvö börn, örnu
Björk sem er 7 ára og örvar 6 ára.
Son átti Jón Grétar af fyrra
hjónabandi, óskar örn, sem er 18
ára. Allir sem þekktu Jón Grétar
vissu hve mikils virði fjölskyldan
var honum og voru þau hjónin ein-
staklega samhent um uppeldi
barnanna og heimilisstörf.
Við í Fósturskóla Islands kveðj-
um kæran vin og starfsfélaga og
sendum Kristínu, börnunum svo
og ástvinum öllum innilegar sam-
úðarkveðjur.
Gyða Jóhannsdóttir
I dag kveðjum við Jón Grétar.
Það er alltaf erfitt að sætta sig við
að ungir menn hverfi af sjónar-
sviðinu án nokkurs fyrirvara, sér-
staklega ef um vini er að ræða.
Kveðjuorð eru þung í skrifum og
duga skammt.
Eg kynntist Grétari fyrst sem
kennara mínum. Þar var hann í
senn áhugamaður og fróður leið-
beinandi og félagi. Kynni okkar
urðu nánari eftir að hann hóf
sambúð með Kristinu, vinkonu
okkar hjóna. Kynntist ég þá nýrri
hlið á Grétari. Hann var elju- og
kappsmaður í öllu sem hann tók
sér fyrir hendur, gilti þar einu
hvort um var að ræða hans eigin
hagsmuni eða annarra, t.d. hjálp-
aði hann okkur hjónum mikið og
verður það seint fullþakkað.
Það var alltaf gott að koma á
heimili þeirra Grétars og Kristín-
ar. Þau voru tveir sterkir persónu-
leikar sem áttu óvenjuvel saman.
Með dugnaði reistu þau skemmti-
legt heimili, þar sem maður mætti
alúð og gestrisni í bland við glað-
værð og frjóa landsmálaumræðu.
Margir eiga nú um sárt að
binda, ungur eiginmaður, faðir,
sonur, tengdasonur og vinur er
horfinn. Skarð Grétars verður
aldrei fyllt. Við verðum að hjálp-
ast að.
Með einlægri hluttekningu.
Helgi Viborg
„Dáinn, horfinn!“ — Harmafregn!
Hvílíkt orð mig dynur yfir!
En ég veit, að látinn lifir.
Það er huggun harmi gegn.
Nýlátinn er vinu minn og félagi,
Jón Grétar óskarsson. Hann var
sonur hjónanna önnu Jónsdóttur
og óskars Ágústssonar múrara-
meistara I Garðabæ og var elztur
þriggja systkina.
Ekki þarf að taka fram að
fregnin um veikindi hans kom eins
og reiðarslag. Hann var í blóma
lífsins, hraustur og fullur lífsgleði
og hélt ég að hann yrði allra karla
elztur. Enginn fær samt sín örlög
flúið og honum var ekki áskapað
að berjast við og falla fyrir Elli
kerlingu.
Ég var samferða Jóni Grétari í
gegnum þrjá skóla, Flensborgar-
skólann í Hafnarfirði, Gagn-
fræðaskólann í Vonarstræti og
Menntaskólann f Reykjavík.
Fundum okkar bar fyrst saman
haustið 1960 þegar við settumst í
1. bekk Flensborgarskólans. Ekki
kynntumst við samt neitt að ráði
fyrr en I Gagnfræðaskólanum í
Vonarstræti þar sem við sátum í
landsprófsbekk. Vissum þá hvor-
ugur af hinum og urðum við fegnir
báðir þegar við hittumst fyrst þá
um haustið, þegar ljóst varð að við
þekktum einhvern á þessum nýja
stað. Vorum við sessunautar það-
an í frá og upp í gegnum mennta-
skóla.
Á menntaskólaárunum kynntist
hann Lilju Guðmundsdóttur og
eignuðust þau son, óskar örn, á
miðjum vetri þegar hann sat i
sjötta bekk. Þau giftust og settu
saman bú og haustið eftir stúd-
entsprófið innritaðist hann í
Tækniskóla íslands en lagðist
sjúkur snemma hausts. Þegar
honum þótti sýnt að hann hefði
misst svo mikið úr náminu vegna
veikindanna, að hann gæti ekki
unnið það upp þá um veturinn,
hætti hann og innritaðist, fyrir
forvitni sakir eins og hann sagði
sjálfur, um miðjan vetur ( laga-
deild Háskóla íslands. Jafnframt
náminu vann hann í múrverki
hálfan daginn og kvöld og helgar.
Síðar um veturinn lauk hann að
auki námi við Iðnskólann í
Reykjavík og útskrifaðist þaðan
með sveinspróf í múrverki.
Haustið 1969 fluttu Jón Grétar
og Lilja ásamt syninum til
Kanada, þar sem Jón Grétar
stundaði almenna vinnu auk þess
sem hann las liffræði við háskól-
ann í Waterloo. Hann lauk prófi
þaðan 1973 og komu þau til ís-
lands síðar sama ár. Skömmu síð-
ar slitu þau samvistir.
Eftir heimkomuna vann Jón
Grétar við rannsóknir hjá Líf-
fræðistofnun Háskólans auk þess
sem hann var stundakennari við
Háskólann og síðar einnig við
Fósturskóla Islands en þar varð
hann aðstoðarskólastjóri árið
1983. Jafnhliða þessum störfum
var Jón Grétar m.a. um árabil
húsvörður og umsjónarmaður með
húsnæði félagssamtakanna
Verndar á Ránargötu í Reykjavík.
Með síðari konu sinni, Kristínu
Jónsdóttur kennara, eignaðist Jón
Grétar tvö börn, örnu Björk, sjö
ára, og örvar, sem er orðinn 6 ára.
Fyrir nokkrum árum réðust þau
hjónin í byggingu raðhúss í Ár-
bæjarhverfi og voru búin að setja
upp hlýlegt heimili þar.
Við vorum báðir ómótaðir
stráklingar þegar ég kynntist Jóni
Grétari en þá var hann dulur og
lítt fyrir að flíka tilfinningum sin-
um. Hann var alltaf hlédrægur og
ekki afskiptasamur en ákveðinn.
Hann var seinþreyttur til vand-
ræða en skapstór þegar honum
þótti sér misboðið. Rökfastur var
hann og hafði ákveðnar skoðanir á
hlutunum.
’i'ann ég það bezt á síðari árum
þegar skoðanamunur okkar í mill-
um var nánast enginn orðinn
hversu samkvæmur hann hafði
alltaf verið sjálfum sér. Á
menntaskólaárunum höfðum við
oft samvinnu um skýrslur og
heimaverkefni og fannst slík
heimavinna oft taka helzt til lang-
an tíma. Fór þó venjulega minnst-
ur timi i lausn verkefnanna. Jón
Grétar hafði gaman af útilífi og
var fullur hugmynda um hvað
hann vildi gera að loknum
menntaskóla. Hann Iangaði út i
heim á vit ævintýra og fannst sem
nægur timi væri að loknu heims-
hornaflakki til að takast á við
brauðstritið. Var ekki fritt við að
honum þætti nóg um hversu jarð-
bundinn ég var.
Jón Grétar hafði gaman af bil-
um og átti tvo eða þrjá á mennta-
skólaárunum, hvern á eftir öðrum.
Það var sammerkt þessum bilum
hans að þeir voru allir komnir af
bezta skeiði og urðu þeir honum
síðar tilefni margra kimnisagna
um ferðalög hans og félaga hans
en þó kannske frekar um viðgerðir
farkostanna. Fannst mér mikið til
um sumar ferðasögurnar. Ekki
var heldur laust við að ég öfundaði
félaga minn af þvi óbeina gagni
sem hann hafði stundum af bilum
sínum. Sumpart gat það falizt f
því að hann missti af skyndiprófi
vegna þess að bíllinn varð benzin-
Iaus á Arnarnesinu eða þá að það
sprakk hjá honum á leið i tfma-
stilinn og varadekkið reyndist
vindlaust. Einu sinni lenti hann i
utanikeyrslu á leiðinni i skólann.
Nokkrum dögum síðar var tfma-
stíll i latínu og þá vildi svo
„óheppilega" til að hann varð að
mæta á sama tíma hjá yfirvaldinu
til að gefa skýrslu.
Hann var góður verkmaður og
víkingur til vinnu og fannst mér
stundum sem hann gengi full-
nærri sjálfum sér. Slikt taldi hann
vera út í hött þar sem það gerði
engum manni illt að reyna svolftið
á sig. Meðal fjölmargra áhuga-
mála hans var almenn heilsurækt
að því marki að ástundun hennar
leiddi til betri heilsu og lfðanar.
Ekki sfzt í þeim efnum átti ég
honum gott að gjalda. Þegar ég
t
Þökkum hlýhug vlö andlát og útför,
GUNNAR8 ÓLAF88ONAR,
foratjóra Rannaóknaatofnunar landbúnaóarins.
Unnur Marfa Figvad,
Valdía Halgadóttir,
Anna Thaodóra Qunnaradóttir,
Valdfs Gunnarsdóttir,
Skúli Gunnarsson,
Ólafur Péll Gunnarason.
t
Innliegustu þakklr fyrlr auösýnda samúö vegna andláts og útfarar,
GUORÚNAR HÁLFDÁNARDÓTTUR,
éóur tll heimllls aó Hvarfisgötu 98.
Fyrlr hönd vandamanna,
Ragna Erlandadóttlr Boyanlch,
ólttf Erlandadóttir,
Esther Erlandadóttir Harria.