Morgunblaðið - 07.06.1985, Blaðsíða 22

22
MOROUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 7. jQNl 1986
Málfar í útvarpi á að
vera til fyrirmyndar
Rætt við Árna Böðvarsson málfarsráðunaut Ríkisútvarpsins
Fyrir rúmu ári tilkynnti Ríkisútvarpið að Árni Böðvarsson hefði verið ráðinn til starfa hjá stofnuninni sem
nálfarsráðunautur. í spjalli sem blaðamaður Mbl. átti við Árna fyrir skömmu sagði hann að í júní og júlímánuði
í fyrra hefði hann unnið ýmsa undirbúningsvinnu fyrír starfið sem hófst fyrir alvöru 1. ágúst. Hann kvað starfið
úafa verið með öllu óskilgreint en flestum hins vegar nokkuð íjóst hvert markið væri, því útvarpið etti að vera
til fyrirmyndar um allt málfar.
Árni Böðvarsson var kennari
við Menntaskólann við Hamra-
hlíð frá árinu 1967 þar til í fyrra.
Hann hefur einnig kennt
hljóðfræði við Háskóla íslands
frá árinu 1968. Árni er fæddur
að Giljum í Hvolhreppi árið 1924
en alinn upp í Bolholti á Rang-
árvðllum. Foreldrar hans voru
Böðvar Böðvarsson af Rangár-
völlum og Gróa Bjarnadóttir úr
Landbroti. Eiginkona Árna er
Ágústa Árnadóttir og börnin
þrjú.
Árni lærði til stúdentsprófs
hjá Ragnari Ófeigssyni á
Fellsmúla og lauk stúdentsprófi
utanskóla við Menntaskólann í
Reykjavik árið 1945. Kennara-
prófi í íslenskum fræðum lauk
hann fimm árum seinna. Árni
hefur dvalið við nám í háskólum
í Björgvin, Osló og Uppsölum,
hann kenndi samtímis náminu í
Björgvin og Osló. Hann kenndi
við Kennaraskólann og fleiri
skóla þar til hann hóf störf við
Menntaskólann við Hamrahlíð.
Árni kvaðst hafa safnað til
viðbótarbindis við orðabók Sig-
fúsar Blöndals og þegar þvf hafi
verið lokið hafi Orðabók Menn-
ingarsjóðs tekið við, en fyrsta
útgáfa hennar kom út 1963.
Hann kvað fyrstu afskipti sin af
orðabókarútgáfu hafa verið esp-
erantó-orðasafn ólafs Þ. Krist-
jánssonar 1952. Þá gaf hann út á
árunum 1954 til 1961 Þjóðsögur
Jóns Árnasonar með Bjarna
Vilhjálmssyni, sex bindi.
í fyrsta tölublaði „Tungutaks",
innanhússblaðs Ríkisútvarpsins,
segir Árni í grein sinni „Til
kynningar": „Eftir að ég réð mig
til þessa starfs hef ég oft verið
spurður hvað ég ætlaði að gera
og hvernig ég hygðist standa að
verki. Þá hef ég oftast svarað:
„Það veit ég ekki.“ — Nú er kom-
in reynsla á þetta áður óskil-
greinda starf og Árni segir að
þeir þættir sem helst sé litið á
séu orðaval, beygingar, setninga-
skipan og framburður. Hann
kvað starfsfólk hafa tekið þessu
nýmæli fegins hendi og höfðu
raunar margir óskað eftir þess
konar leiðbeiningum árum sam-
an.
Mest af tíma sínum kvað Árni
hafa farið í umtal um málfar
„M.a. hef ég að staðaldri lesið
yfir texta fréttamanna fyrir að-
alútsendingu frétta í útvarpi og
sjónvarpi," sagði hann. Árni
kvað sumt í starfinu beinlinis
einstaklingskennslu og þar hafi
áratuga kennslustarf reynst
koma að góðu gagni. Áðra þætti
starfsins kvað hann allsendis
ólíka því sem hann hefði áður
reynt. „Sumt er þó töluvert líkt
„atvinnunöldri“ mínu í útvarps-
þáttunum um „Daglegt mál“ sem
ég annaöist um árabil,“ segir
Árni ennfremur. Árni mun hafa
haft með höndum umsjón með
um 600 slíkum þáttum.
Hluti af starfi Árna er að rit-
stýra húsblaðinu „Tungutaki".
Út eru komin tíu tölublöð af þvi
blaði. Þar hefur margt borið á
góma. í grein eftir Árna „Erlend
landfræðiheiti og fleira" í
fimmta töiublaði Tungutaks seg-
ir að það sé að hans mati skylda
vandvirkra fjölmiðlamanna að
varðveita þann þátt íslenskrar
menningar, að nota þau heiti
sem hafa tiðkast hér frá fornu
fari. „Það er síður en svo nein
óvirðing við Dani að við köllum
höfuðborg þeirra Kaupmanna-
höfn en ekki Köbenhavn, né
heldur við Norðmenn að tala um
Björgvin, né við Breta um Jórvík
eða Lundúnir og Lundúnaborg,
né Þjóðverja um Saxelfi fremur
en Elbe.“ 1 áttunda tölublaði
„Tungutaks" er skrá yfir nokkur
heiti landa, héraða og fleira þess
háttar í útlöndum og samsvar-
andi íbúaheiti og lýsingarorð.
Notkun slíkra orða er ein af
þeim málfarsgryfjum sem fjöl-
miðlamenn falla stundum í. Svo
nefnd séu dæmi úr skránni þá er
Borgundarhólmur islenska nafn-
ið yfir Bornholm, íbúi þar er þá
Borgundarhólmverji og vðrur
þaðan cru borgundarhólmskar.
Maður frá Ángóla er Ángóla-
maður og vörur þaðan eru ang-
ólskar, maður frá Kanarieyjum
er Kanareyingur eða kanareysk-
ur svo eitthvað sé nefnt.
í níunda tölublaði „Tungu-
taks“ er grein eftir Árna um is-
lenska tungu og útvarpið. Þar
segir að 1970 hafi Baldur Jóns-
son prófessor tekið við hluta-
starfi sem málfarsráðunautur
útvarpsins. Þess er einnig getið
að Þórhallur Guttormsson hefur
í allmörg ár haft þann starfa að
fara yfir kvikmyndatexta sjón-
varpsins. Þá kemur fram f grein-
inni að útvarpið tók til starfa
1930 og strax fyrsta haustið
hófst tungumálakennsla i út-
varpinu i dönsku, ensku og þýsku
og var hún fram yfir 1950. í
greininni segir ennfremur að
formanni Útvarpsráðs, Jóni Ey-
þórssyni, hafí vorið 1940 verið
falið að prófa umsækjendur um
störf fréttamanns hjá útvarpinu.
Hann gaf svofellda skýrslu:
„Eftir að hafa kynnt mér allar
umsóknir, þær sem borist hafa,
og ennfremur úrlausnir á próf-
verkefnum sem fyrir hendi eru,
lít ég svo á að enginn hinna 40
umsækjenda sé fyllilega fær til
þess að taka við störfum sem að-
alfréttaritari. Með æfingu kynni
þetta að reynast á annan veg. Ég
tel að til þessara starfa sé áríð-
andi að fá mann sem er áreiðan-
legur, gætinn, vinnusamur, rit-
fær og hafi talsverða reynslu og
þekkingu í almennum málefnum,
ekki síst vegna innlendrar
fréttastarfsemi og daglegrar
umsjónar með vinnubrögðum
þegar fréttastjóri er ekki
viðlátinn. Það virðist almennur
galli á umsækjendum að þeir
sameina fáir kunnáttu í erlend-
um tungumálum og íslensku."
Á dögunum sóttu tuttugu um
starf íþróttafréttamanns við út-
varpið. Sagt var að Árni Böðv-
arsson hefði fellt talsverðan
fjölda umsækjenda á íslensku-
prófí. „Ég felldi engan," segir
Árni. „Þeir felldu sig sjálfir með
frammistöðu sinni. Þeir gátu
ekki sýnt fram á að þeir gætu
samið lýtalausan texta til flutn-
ings í útvarpi. Prófúrlausnirnar
eru trúnaðarmál en menn göt-
uðu í einföldum atriðum eins og
t.d. að segja „um systir Jónínu
Hrönn“ í stað „um systur Jónínu
Hrannar". En í prófinu voru
mörg sambærileg atriði af ýmsu
tagi, bæði beygingar og orðalag.
T.d. held ég að einhverjir hafi
skrifað „Við hjónin eru systkina-
dætur“ beint eftir snarvitlausum
texta sem þeir áttu að lagfæra.
Ég sá aðeins um málfarshlið
fréttamannaprófsins en vanir
fréttamenn um þátt fréttamats-
ins í prófinu."
í vetur var einnig haldið próf
fyrir dagskrárgerðarfólk og ráð-
ið til starfa fólk eftir úrslitum
prófsins. Það er, að sögn Árna,
gert ráð fyrir að framvegis verði
málfarsráðunautur til aðstoðar
þegar starfsfólk er valið sem á
að sjá um dagskrárgerð eða
flytja efni í útvarpi og sjónvarpi.
„Ég held að margir geri sér alls
ekki Ijósar þær málfarskröfur
sem gera verður til þeirra sem
koma fram í útvarpi og sjón-
varpi,“ segir Árni. „Það er ekki
nóg að hafa gott efni, menn
verða Hka að geta komið því frá
sér á góðri íslensku."
„Ég fékk ársleyfi frá störfum
mínum við Menntaskólann við
Hamrahlíð frá 1. ágúst sl.,“ held-
ur Árni áfram, „en geri varla ráð
fyrir að hverfa að skólanum aft-
ur. Mér skilst að Ríkisútvarpinu
hafi verið veitt óformleg heimild
til að ráða mig í starf málfars-
ráðunautar til nokkurra ára.“
Framkvæmdastjóra
skipti hjá FÍP
Stjórn og varastjórn FÍP áaamt fráfarandi framkvæmdastjóra. I fremrí röð frá vinstrí ern: Helgi Agnarsson, Örn
Jóhannsson, varaformaóur, Magnús Vigfusson, formaður, Kristján Aðalsteinsson, rítarí, og Grétar Nikulásson,
fráfarandi framkvæmdastjórí. í aftari röð frá vinstri eru: Guðmnndur Kristjánsson, Steindór Hálfdánarson, Leifur
Agnarsson, Ólafur Eyjólfsnon og Hrafnkell Ársælsson.
FÉLAG íslenska prentiðnaðarins,
FÍP, bélt aðalfund sinn nýlega. Á
aðalfundinum var stjórn félagsins
öll endurkjörin, en framkvæmda-
{tjóraskipti urðu hjá félaginu nú um
síðastliðin mánaðamót. Grétar Nik-
ulásson, sem verið hefur fram-
kvæmdastjóri frá upphafí, hætti, en
Sveinn Sigurðsson, tæknifræðingur
var ráðinn í hans stað.
Morgunblaðinu hefur borist
frétt frá félaginu um aðalfundinn
og framkvæmdastjóraskiptin og
Sveinn Sigurðsson, nýráðinn fram-
kvæmdastjóri FÍP.
segir þar:
„Félag íslenska prentiðnaðarins
hélt aðalfund sinn nýlega. í mjög
ýtarlegri skýrslu sinni fjallaði
formaður FÍP, Magnús Vigfússon,
um ýmis atriði úr starfi félagsins
og um framtíðarverkefni þess.
Eins og fram kom í ræðu for-
mannsins mun stjórn félagsins á
næstunni leggja megin áherslu á
endurbætur og aukningu á iðn-
menntun í prentiðngreinum. Er
nú hafinn undirbúningur að kynn-
ingu iðngreina í prentiðnaði og
námsmöguleikum i þeim tilgangi
að auka aðstreymi ungs fólks til
þessarar atvinnugreinar.
Þá mun stjórn FÍP beita sér
fyrir því, að við Iðnskólann í
Reykjavík verði settur á stofn
kvöldskóli í bókagerðargreinum og
verði hann rekinn með svokölluðu
öldungadeildarsniði, svipað og
tíðkast við mennta- og fjölbrauta-
skóla. Nú er fyrir verknámsdeild
við Iðnskólann og auk þess er enn-
þá hægt að stunda iðnnám í bóka-
gerð samkvæmt meistarafyrir-
komuiaginu, sem lengi hefur verið
vð lýði. Kom mikill áhugi fram á
fundinum fyrir hugmyndinni að
öldungadeild i bókagerð, sem og
einnig fyrir endurbótnm á eldra
fyrirkomulagi.
Skömmu fyrir aðalfund -FÍP
lauk stjórnarkjöri fyrir næsta
starfsár. Var stjórnin ðll endur-
kjörin, en hana skipa nú Magnús
Vigfússon formaður, örn Jó-
hannsson varaformaður og Krist-
ján Aðalsteinsson ritari. Með-
stjórnendur eru Helgi Agnars,
Hrafnkell ÁrsælsBon, Leifur Agn-
arsson og ólafur Eyjólfsson.
Félag íslenska prentiðnaðarins
var stofnað í desember 1971 og
hefur Grétar Nikulásson verið
framkvæmdastjóri félagsins frá
stofnun. Grétar Nikulásson hefur
nú sagt starfi sinu lausu og hefur
Sveinn Sigurðsson tæknifræðing-
ur verið ráðinn framkvæmdastjóri
Félags íslenska prentiðnaðarins í
hans stað. Sveinn Sigurðsson tek-
ur við starfí sínu 1. júní nk.“