Morgunblaðið - 07.06.1985, Blaðsíða 41

þar. En eins og oft vill verða var
barnafjöldi húshjónanna í öfugu
hlutfalli við efnahaginn, og var
Páll tekinn í fóstur að Örnólfsdal,
þar sem hann kynntist ferðalögum
í fyrstu sem hestasveinn enskra
laxveiðimanna við Kjarrá. Ungur
að aldri leitaði hann til Reykjavík-
ur og fékkst þar um hríð við versl-
unarstörf, en dvaldi um skeið í
Þýskalandi og Sviss, þar sem hann
náði föstum tökum á þýskri tungu,
en réðst skömmu síðar auglýs-
ingastjóri við dagblaðið Vísi og
gegndi þeirri stöðu í þrettán ár.
Arið 1953 gerðist Páll bókavörð-
ur við Borgarbókasafn Reykjavík-
ur fyrir atbeina Snorra Hjartar-
sonar. Var það hin mesta heppn-
isráðstöfun bæði Páli og safninu
að svo skyldi ráðast og hefði þó
mátt betur takast ef fjárhagur
hefði verið rýmri og Páll haft
lausari taum til bókaöflunar.
Páll fór ungur að ferðast um
landið og jafnframt að taka ljós-
myndir. Hann sat þrjátíu og eitt
ár í stjórn Ferðafélags íslands og
var ritstjóri Árbókar F.I. í fimm-
tán ár. Auk þess var hann einn af
stofnendum farfuglahreyfingar-
innar og sat í stjórn hennar um
skeið. Hann var í hópi hinna
fyrstu áhugaljósmyndara sem
lögðu land undir fót til mynda-
töku. Margar ljósmynda hans
birtust bæði í Árbókum F.í. en
auk þess í fjölda annarra bóka
heima og erlendis. Þær munu ekki
síst hafa staðið undir bókasöfnun
Páls, því að feitar stöður hlotnuð-
ust honum aldrei.
Páll safnaði mjög íslenskum
bókum og bókum erlendra manna
um íslensk málefni. Mér er til efs
að nokkur maður annar en séra
Eiríkur Eiríksson nú á Selfossi
hafi hin síðustu ár átt jafngott
bókasafn, jafnvalið að efni og
prýðilegt að umgengni. Páll var
kröfuharður og vandur að eintök-
um og lét sér ekki nægja lasna
bók, ef hann átti síðar kost á öðru
og betra eintaki. En væri ekki
annað fyrir hendi var hann manna
natnastur við að þvo gamlar bæk-
ur, gera við og styrkja rotin og
máð blöð. Að koma upp slíku safni
kostar ekki aðeins nokkurt fé,
heldur krefur það einnig árvekni,
natni og nokkurs harðfylgis. Ég
hygg að síðari árin hafi ekki önn-
ur áhugamál átt ríkari þátt í huga
Páls, og hann hugði gott til að
njóta þeirra samvista í ellinni.
Sjálfur batt hann margt bóka
sinna, einkum hin siðari ár eftir
að hann hætti störfum, en sagði
mér þó að hann væri farinn að
letjast við slíkar yfirsetur. Páll
var efalaust í hópi hinna bestu
bókbindara bæjarins, þó hann
sækti aldrei iðnnám, en margt
lærði hann af þýskum listbókbind-
ara sem hér dvaldist um nokkurra
ára bil eftir stríðslokin, og þegar
viðgerðarstofa Safnahússins var
sett á laggirnar, fylgdist hann vel
með störfum þar og lærði margt.
Kom þar til meðfædd smekkvísi
og hagar hendur. En margt bóka
sinna lét hann Unni Stefánsdóttur
eða aðra bestu bókbindara klæða
ágætu bandi. En þótt vel væri frá
bókum hans gengið voru þær ekki
aðeins skartgripir á vegg, heldur
miklu fremur hluti af tilvist hans
sjálfs. Þar undi hann löngum og
þegar árin liðu gerðist Páll marg-
fróður, ekki síst um náttúru og
sögu landsins og bókmenntir þjóð-
arinnar. Með árunum varð hann
flestum mönnum fróðari um ís-
lenskar bækur fornar og nýjar og
öllum mönnum fúsari á að leið-
beina þeim sem minna kunnu og
greiða úr vanda þeirra. Þekking
hans á þessu sviði kom notendum
Borgarbókasafns oft í góðar þarfir
og ekki síður greiðvikni hans. Oft
bar það til, að bók sú sem lesandi
þurfti að halda á var ekki til í
safninu. Páll bauð þá gjarna les-
andanum að hafa bókina til dag-
inn eftir og sótti hana í safn sitt.
Við fráfall Páls á ég margs að
minnast frá nærri hálfrar aldar
kynnum, þar sem leiðir okkar lágu
saman í bókagrúski, ferðalögum
og störfum fyrir Ferðafélag ís-
lands. Ef til vill var okkur báðum
það sameiginlegt að vera hvergi
glaðari en við töfra öræfanna í
auðn og kyrrð á sólbjörtum heit-
um sumardegi, þegar tíbráin
MORGUNBLAÐID, FÖSTUDAGUR 7. JÚNÍ 1985
dansar um endalausa sanda milli
úfinna hraunklakka og þegar blá-
tær kvöldmóða leggst yfir hraun
og heiðar norðan Vatnajökuls.
Stundum gat þó brugðið til hins
verra um veður og færi: þoka,
rigning, sand- og snjóbyljir og
varhugaverð vatnsföll gerðu
stundum óþægilegt strik í reikn-
inginn, en juku um leið fjölbreytn-
ina. Þá var gott að koma í fjalla-
skála eða slá upp tjaldi, þar sem
dreypt var á glasi og rifjuð upp
forn og ný minni um atburði sem
gerst höfðu einhvers staðar á leið-
inni eða rifjuð upp atvik frá fyrri
ferðum. Páll var þá hrókur alls
fagnaðar og hafði á reiðum hönd-
um kímilegar sögur eða snjallar
vísur sem féllu að tilefnum líðandi
stundar.
Stundum sátum við líka heima
hvor hjá öðrum og ræddum fornar
bækur eða gerðum áætlanir um ný
ferðalög, sem stundum voru að-
eins farin í huganum, eða ræddum
hvernig best yrði hagað útgáfu
Árbókar F.í. Margar af þessum
samverustundum okkar verða mér
hugstæðar og frá þeim á ég aðeins
góðs að minnast og þakka nú að
samferðarlokum.
Páll var dulur maður að eðlis-
fari og lítt gefinn fyrir að halda
sér til frama, og stundum þótti
mér hann helsti hlédrægur. Mig
grunar að erfiðleikar og vonbrigði
"nglingsáranna hafi markað alla
framtíð hans, en með viljafestu
tókst honum að sigrast á slíkum
annmörkum og verða hlutgengur í
besta lagi, hvar sem hann lagði
hönd að verki.
Haraldur Sigurðsson
Kveðjuorð
í Prestssögu Guðmundar bisk-
ups góða segir af Ingimundi presti
Þorgeirssyni. Hann hugðist sigla
til Noregs, en hreppti andviðri
ströng, skipið brotnaði í spón og
út tók bókakistu Ingimundar
prests. „Þá þótti honum hart um
höggva, því að þar var yndi hans
sem bækurnar voru.“
Um aldir hafa bækur verið yndi
þjóðar vorrar, handrit skráð á
bókfell, prentaðar bækur og af-
skriftir af hvoru tveggja.
I dag verður til moldar borinn
Páll Jónsson, fyrrverandi bóka-
vörður, og má með sanni segja um
hann eins og Ingimund prest, að
þar hafi „yndi hans“ verið sem
bækur hans voru.
Páll naut ekki mikillar skóla-
göngu, en varð þrátt fyrir það
menntamaður í besta skilningi
þess orðs. Hugur hans hneigðist
snemma að bókum, lestri þeirra og
söfnun, að ferðalögum, ljósmynd-
un og sígildri tónlist. Þar er
skemmt af að segja að slík varð
þekking hans á íslenskri bókfræði
að við leiðarlok mun vart nokkur
samtíðarmaður hafa búið yfir öllu
fjölþættari og traustari þekkingu í
þeirri grein. Á síðari árum var
Páll talinn allra manna hæfastur
til að meta verð bóka og var einatt
kvaddur til ef virða þurfti meiri-
háttar bókasöfn til skipta eða
sölu. Einnig var hann umboðs-
maður og ráðgjafi fjölda bóka-
safnara á bókauppboðum.
Sjálfur hóf Páll ungur söfnun
bóka og reyndist ötull og farsæll
bókasafnari alla ævi. Fyrstu hýru
sinni varði Páll til bókakaupa og
mun slíkt eigi hafa þótt búmann-
legt í þá daga. Bókasafn Páls
SJÁ NÆSTU SÍÐU
41
Fullkomin
ÞÆGINDI
BYRK. Síðumúia 37, Reykjavík
Slippfélagið, Mýrargötu 2, ReyKjovík.
Dröfn, Strandgötu 75, Hatnarfirði.
Hiti sf. Draupnisgótu 2, Akureyri.
JÁ Byggmgavórur
Baldursgötu 14. Keflavík.
Tökum á...
tækín vantar!
FJÁRÖFLUN 7. OG 8. JÚNÍ
til tækjakaupa fyrir
væntanlega
hjartaskurðdeild Landspítalans
LAN DSSAMTÖK HJARTASJÚKUNGA