Morgunblaðið - 09.06.1985, Blaðsíða 40

40
MORGUNBLADIÐ, SUNNUDAGUR 9. JÚNl 1985
Ísafjarðarhátíð 1985
5.-7. júlí
KEPPNI í SJÓÍÞRÓTTUM
KEPPNISGREINAR:
DJÚPRALL HRAÐBÁTA
dísel, bensín og minni en 15 fet. 6. júlí.
ísafjöröur — Súðavík — Vigur —
Reykjanes — Bæir — Æöey —
Bolungarvík — ísafjöröur.
SIGLINGAKEPPNI 6. júlí
1. flokkur meö forgjöf.
SJÓSTANGAVEIÐI 5. og 6. júlí
Karlasveitakeppni — kvennasveitakeppni
— einstaklingskeppni.
SEGLBRETTAKEPPNI 7. júlí
1. flokkur
BAUJURALL HRAÐBÁTA 7. júlí
Sömu flokkar og í Djúpralli
Þátttaka tilkynnist sem fyrst og ekki síðar en 24.
júní. Staðfestingargjald er kr. 500,00. Hvort
tveggja sendist til FERÐASKRIFSTOFU
VESTFJARÐA, Hafnarstræti 6, sími 94-3457, 400
ÍSAFJÖRÐUR.
Vid verðum á Ísafjaröarhátíð
ERNIR V
ISAFIROI
® 94-4200
HAMRABORG HF
SÍMI 3166 ÍSAFIRÐI
Salamander
teg: 51951
litir: hvítt,
Ijósgrátt, rautt
kr. 2.350.-
DtNERS CLUB
INTERHATIOHAL
Egilsgötu 3. Simi 18519
FRÆÐSLUÞÁTTUR HINS ÍSLENSKA NÁTTÚRUFRÆÐIFÉLAGS
HiA íslenska náttúrufreðifélag og áhugahópur um náttúrufræóisafn báðu ýmsa menn að skrifa stutta og
aðgöngugóða fræðsluþætti um náttúru landsins. Þeir munu birtast í sunnudagsblöðum Morgunblaðsins. 1
sumum greinum er getið um nýjungar en í öðrum er fjallað um árstímabundna atburði í ríki náttúrunnar.
Tilgangurinn er að auka þekkingu og áhuga fólks á náttúrufræðum.
Bitmý
eftir Gísla Má
Gíslason
Flestir sem stunda útilíf við
ár, sérstaklega þær sem falla úr
stöðuvötnum, eins og Elliðaár
eða Laxá í Suður-Þingeyjar-
sýslu, kannst við óþægindi af
flugum, sem stinga og sjúga
blóð. Menn eru misnæmir fyrir
þessum stungum, sumir verða
þeirra ekki varir, en aðrir bólgna
upp. Það eru litlar flugur af
ættbálki tvívængja sem valda
þessum óþægindum. Þær eru af
bitmýsættinni.
Bitmý er í flestum straum-
vötnum á fslandi. Hérlendis eru
fjórar bitmýstegundir þekktar
og er mývargurinn ein þeirra. í
útföllum stöðuvatna eru lirfur
mývargsins ríkjandi. Mývargur-
inn er eina bitmýstegundin hér-
lendis sem bítur spendýr. Tvær
tegundir bitmýs hér á landi bíta
einungis fugla og ein tegund lifir
á blómasykri.
Bitmý er aðlagað að því að lifa
í straumvatni, þar sem þrjú af
fjórum stigum lífsferilsins eru.
Eggjum er verpt á steina eða
plöntur í ánni og klekjast lirfur
úr þeim eftir nokkra daga. Lirf-
urnar vefa teppi úr silfurþráðum
og líma þau á steina og festa sig
við teppin með litlum krókum,
sem þær hafa á afturendanum.
Lirfan getur einnig spunnið líf-
línu úr silkinu og flutt sig á
henni neðar í ána með straumn-
um, þar til hún finnur hentugan
stað til að taka sér bólfestu. Ef
slíkur staður finnst ekki, getur
hún dregið sig aftur að festi-
punkti línunnar. Á höfði hefur
bitmýslirfan tvo háfa, sem hún
notar til að veiða lífrænar agnir
úr vatninu. Smæstu agnir, sem
lirfan veiðir, eru innan við einn
þúsundasta úr millimetra, en
þær stærstu eru um 0,3 mm.
Þegar lirfan hefur náð fullum
þroska, færir hún sig á lygnari
stað og púpar sig.
Púpan er í hylki, sem lirfan
gerir úr silkiþræði, og er hylkið
límt á steina eða gróður, svo að
hún á ekki á hættu að losna og
fljóta í burtu. Púpustigið varir í
allt að þrjár vikur eftir hitastigi
vatnsins, en að því loknu skríður
flugan úr púpunni, flýtur upp að
yfirborðinu og flýgur upp.
Eftir að kvenflugan hefur
flogið upp taka egg hennar að
þroskast og nýtist þá forðanær-
ing sem var safnað á lirfustig-
inu. Talið er að eggin þroskist á
um það bil 3 til 4 dögum. Flugan
getur orpið aftur, en því aðeins
að hún nái að sjúga blóð úr fugl-
um eða spendýrum. Það er á
þessu stigi sem mest óþægindi
verða af mývarginum, sérstak-
lega við ár sem falla úr stöðu-
vötnum, en á slíkum stöðum er
bitmýið ávallt flest. Karlflug-
urnar nærast aftur á móti ein-
göngu á blómasykri til orkuöfl-
unar og kvenflugurnar gera það
einnig að nokkru leyti. Talið er
að sú orka sem fæst úr blóma-
sykrinum nýtist fyrst og fremst
til flugs.
Þó að fólk verði fyrir óþægind-
um af bitmýi gegna þær sínu
hlutverki í náttúrunni. Lirfurn-
ar eru aðalfæða silunga og laxa í
ánum. Bestu laxveiðiár landsins,
eins og Laxá í Suður-Þingeyjar-
sýslu, eru þekktar fyrir mikla
mergð af bitmýi. í þessum ám er
oft ekki um neina aðra fæðu að
ræða fyrir uppvaxandi laxaseiði
eða silung. Auk þess lifa endur á
ám, eins og straumendur og hús-
endur, á bitmýslirfum.
Ilöfundur er dósent í vatnalíf-
fræöi rið Hiskóla íslands.
SUMAR
Lífsferill mývargsins. í sumum ám hefur mývargurinn tvær kynsióðir á ári, en í öðrum aðeins eina. Einnig er
algengt að mývargurinn hafi tvær kynslóðir á ári í ánum næst stöðuvötnum, en eina kynslóð neðar í ánum.