Morgunblaðið - 06.07.1985, Síða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 6. JÚLÍ 1985
Veiðiþáttur
Hvimleið en nauðsyn-
leg kvikindi geta
eyðilagt veiðitúrinn
— ef ekki er gert ráð fyrir þeim og öllum ráðum beitt
l>að má ætla að sá veiði- og ferðamaður aé ekki til sem þolir með góðu
móti mývarg. Til eru þeir sem brosa tvírætt og segja að mýfárið snerti sig
ekki og þeir séu aldrei bitnir. Vel má vera að síðari staðhæfingin standist að
nokkru, því mýflugur eru þekktar fyrir að fara í manngreinarálit og sjúga
frekar blóð úr þessum en hinum. En því trúir undirritaður aldrei að mý-
flugnasveimur angri ekki hvern þann sem er honum ofurseldur.
Við erum að sjálfsögðu að ræða
hér um bitmýið hvimleiða, við
viljum ekki segja viðbjóðslega, því
einhvers staðar lengst í fylgsnum
hjartans erum við þrátt fyrir allt
ánægð með að það skuli vera til,
því án þess væru ekki laxar og
silungar í islenskum ám og vötn-
um. Lirfur bitmýsins eru aðalfæða
laxa, urriða og bleikju á uppvaxt-
arskeiðinu og þeir síðarnefndu
halda áfram að háma kvikindin í
sig fram eftir allri ævi, laxinn
hættir því hins vegar strax og
hann gengur í fyrsta skipti (og oft
eina skiptið) til sjávar.
En hvað er til ráða? Það er ekki
einu sinni bjóðandi helsta óvini
sínum að standa varnarlaus
frammi á Arnarvatnsheiði eða í
Mývatnssveit á lygnum og hlýjum
degi fyrri hluta sumars og fram í
ágúst. Menn eru miskunnarlaust
framreiddir á borðum mýflugn-
anna og mergsognir. I yfir 20 stiga
hita og logni neyðast menn til að
dúða sig þykkum skjólfatnaði og
setja hvimleið net yfir höfuðin og
gera hinar ýmsu ráðstafanir aðrar
ef þeir ætla sér að sleppa bæri-
lega. Dugar þó ekki alltaf til öll
viðleitnin.
Til eru hin ýmsu ráð til þess að
stugga flugunum frá hörundinu og
reynast þau misjafnlega. Ýmsar
gerðir af áburði fást og hafa feng-
ist í gegnum tíðina, sportvöru-
verslanir og apótek hafa haft slíkt
á boðstólum. Það fer ýmsum sög-
um af ágæti þessara efna, undir-
ritaður hefur reynt eitthvað af
þeim og hafa þau reynst honum
heldur léleg og útkoman verið sú
að helst þyrfti að smyrja þeim
linnulaust á húðina og er það að
sjálfsögðu óhagkvæmt. Flestir
sem undirritaður hefur spurt um
þetta hafa haft svipaða sögu að
segja, kremin og droparnir hafi
reynst heldur lélegar mýflugna-
varnir.
Hátíðnitæknin er umtalað
fyrirbæri í þessu sambandi og
ekki allir á eitt sáttir um ágæti
hennar. í eina skiptið sem ég hef
séð slíkt í notkun kom það að engu
haldi og ef nokkuð, þá angraði það
Á Arnarvatnsbeiði nýlega. Er ekki betra að gera ráðstafanir?
MorKunblaöiö/ö?.
einungis þann sem bar það, því
hann heyrði einum of vel. Á móti
hafa menn dásamað apparat þetta
í bak og fyrir og talið það lausn
vandans. Ljóst er þó að það leysir
ekki vanda allra. Gamla sagan um
að mýflugur fælist pípu- og
vindlareyk fær vart staðist, undir-
ritaður hefur séð varginn hrein-
lega sækja í reykinn, auk þess sem
það getur haft skelfilegar afleið-
ingar ef menn reyna að reykja og
bera mýflugnanet samtímis, netin
brenna vel.
„Hámið í ykkur B-vítamín,
gangið svo rösklega og svitnið, þá
brýst út lykt sem þig finnið ekki
sjálfir, en flugurnar hafa sann-
kallaða andstyggð á,“ ráðlagði
einn vinur okkar áður en við héld-
um fram á Arnarvatnsheiði eitt
sumarið. Þetta var reynt og ekki
aftur, því til að byrja með urðum
við lítt varir við að flugan fældist
okkur og þó kófsvitnuðum við. I
öðru lagi, að þó þetta hefði dugað
hefðum við þurft að „ganga rösk-
lega“ allan daginn og þá hefði trú-
lega orðið lítið úr veiðum.
Loks skal getið gamla góða nets-
ins og staðfest skv. reynslu undir-
ritaðs og þeirra sem hann þekkir
síðasta áratuginn eða meira, að
netin standa sig best. Það væri
vissulega stórkostlegt ef hægt
væri að komast af með að hakka í
sig vítamínið, eða smyrja á sig
einhverju kreminu. Sannleikurinn
virðist hins vegar sá, að það dugar
ekki. Það er hvimleitt að ramba
um heiðar heilu dagana með net
um höfuðið, en hvimleiðara þó
trúlegra að verða allur bitinn og
bólginn. Gæta verður þess þó, að
flugurnar komist ekki niður með
netinu, því þá er voðinn vís. Gott
ráð er hreinlega að „teipa“ netin
við húðina undir fötunum. Þá má
ekki gleyma, að „teipa" einnig
fyrir ermarnar, því kvikindin
laumast af meiri kunnáttu og
snilld heldur en besti indíána-
stríðsmaður. Flugurnar eru smáar
og því þarf lítið gat til að dýrið
komist í gegn og sjúgi merg og
bein. Teygjur eða bönd ýmiss kon-
ar koma að sömu notum á ermar
manna og límbandið. Stundum er
mývargurinn hrein plága og í raun
lítt gerlegt að spoma við honum.
Einn kom ofan af Arnarvatnsheiði
bitinn upp eftir báðum fótum, all-
ar götur upp í nára, á hálsi og
báðum handleggjum. Lá mann-
greyið með hita og pest næstu
daga eftir. Þó var hann nær allan
tímann í háum vöðlum og net not-
aði hann sannarlega. En netið var
aldrei þétt og hann fór óvarlega er
hann var eigi á veiðum og sprang-
aði um í vaðstígvélum einum sam-
an. Og ermarnar á skyrtunni
hnýtti hann ekki niður.
Því eru þessi orð rituð að stuðla
að því að menn fái hrharksánægju
út úr veiðum á heiðum frammi eða
hvar svo sem mýflugur eru fjöl-
mennar innan um silunginn, en
það er reyndar æði víða. Stang-
veiðimönnum fjölgar hér á landi
jafnt og þétt og á meðan verð á
laxveiðileyfum hækkar skv. ein-
hverjum óraunverulegum forsend-
um heldur silungsveiðin áfram að
vera tiltölulega ódýr, a.m.k. miðað
við laxveiðina. Því er straumurinn
einkum í silunginn. Það væri
slæmt ef menn legðu upp í sína
fyrstu silungsveiðiferð og gerðu
ekki ráð fyrir því að ganga inn í
mýflugnaský. Það gæti breytt
draumnum í martröð.
Þeir stækka og
stækka
Einu sinni kom hingað til lands Bandaríkjamaður sem hafði dreyrat um
það árum saman að veiða í hinum frægu íslensku laxveiðiám. Hann hafði
aldrei áður dregið fisk á stöng, en fjármagn skorti eigi, þannig að hann
keypti sér daga á besta tíma í einni af bestu ánum. Hérlendur vinur hans var
honum innan handar, útvegaði leyfin, leiðsögumann og greiddi götu hans í
hvívetna, enda vildi hann að draumur vinar síns myndi rætast og vissulega
voru horfur á því hinar bestu, nóg var af laxi.
Svo leið að veiðitúrnum, en hin- líklegur undanfari góðrar veiði.
um óreynda veiðimanni gekk illa,
hann tók prýðilega tilsögn, en allt
kom fyrir ekki. Allt i kring um
hann fengu menn lax eða laxa og
er á leið náði vonleysið tökum á
honum og það vita veiðimenn best
sjálfir, að slíkt hugarfar er ekki
Síðasti klukkutíminn á síðasta
deginum leið óðum og vinur okkar
slengdi flugunni kæruleysislega
yfir fallega breiðu þar sem laxar
stukku og léku sér. Tíu mínútur í
tólf gerðist svo undrið, veiðimað-
urinn vissi ekki fyrr en línan tætt-
Þórir S. Gröndal skrifar frá Flórída:
Hvar eru Clairol fótaböðin?
Eftir því sem íslendingum hefur
vaxið fiskur um hrygg í útflutn-
ingsmálum og umsvif þeirra auk-
ist á erlendum vettvangi, hafa þeir
rekist á skort íslenzkra orða til að
lýsa sölustarfsemi sinni. Það er
fyrst og fremst enska orðið
„marketing“, sem valdið hefir því,
að mörgum manninum hefir orðið
fótaskortur á tungunni. Það hefur
sem sagt ekki tekist að íslenzka
þetta títtnotaða orð svo öllum líki.
Það væri ef til vill ekki úr vegi
að útskýra fyrir þeim, sem ekki
eru með á útflutningsnótunum
muninn á sölu og „marketing".
Það síðarnefnda innifelur þann
kostnað og vinnu, sem það tekur
að skapa eftirspurn eftir vörunni.
Þá fer salan fram. Svo eru líka til
einhliða sölur, eins og þegar und-
irritaður er samningur við Rússa
um að þeir kaupi 10.000 tonn af
karfa. Hér þurfum við ekkert að
hugsa um „marketing".
Ymsar uppástungur um þýðingu
á enska orðinu hafa komið fram.
Má þar nefna „markaðssetning",
„markaðsskynjun" óg talað er t.d.
um framkvæmdastjéra „mark-
aðssviðs" o.s.frv. Önnur orð hafa
verið notuð, en ekki man ég þau öll
að sinni.
Mín uppástunga er sú, að
„marketing" verði kallað mörkun.
Þetta er kvenkynsorð, sem til er í
málinu, en mjög lítið notað nema í
hugtakinu mörkun sauðfjár og í
samsetningunni takmörkun. Hér
er stutt og lipurt orð af sama
stofni og markaður, og ætti það að
geta tekið að sér þetta nýja hlut-
verk með glans. Fljótlega gætum
við séð setningar eins og þessar:
„Mörkun lagmetis í Ámeríku
gengur vel.“ „Jón sér um sölu og
mörkun fyrir Flugleiðir í Svíþjóð."
Svo á eftir að þýða sögnina „to
market", sem sumir hafa kallað
„að markaðssetja" eða „mark-
aðsskynja". Mín tillaga er að kalla
það að merka. Þetta orð er ekki til
í málinu samkvæmt íslenzkri
orðabók Menningarsjóðs. Ekki er
ráðlegt að nota orðið marka, því
það er notað mikið í daglegu máli.
Hið nýja orð mætti nota svona:
„Álafoss merkaði peysurnar í
Kanada með góðum árangri.“
„Stórfé var varið til að merka
myndbönd á fslandi." Ég veit, að
það tekur tíma að venjast svona
nýyrðum, svo ég ætla að koma
með nokkur dæmi, þar sem þau
eiga vel heima.
Hérna í henni Ameríku, þar sem
einkaframtakið og kapítalisminn
ráða ríkjum, eru sala og mörkun í
hávegum hafðar. Fyrirtæki og
samtök ýmis veita verðlaun fyrir
góðan árangur á þessu sviði, og
ganga sögur um einstök afrek í
mörkun og sölu vörutegunda eða
tækja manna á milli.
f höfuðstöðvum Clairol-fyrir-
tækisins er enn verið að tala um
eitt mesta mörkunarafrek í sögu
þess, þá er þúsundir fótabaða voru
seldar til fslands á fáum mánuð-
um fyrir nokkrum árum. Mörkun-
arherferðin á Fróni var hnitmið-
uð, með snjöllum sjónvarpsauglýs-
ingum, sem höfðu feikileg áhrif.
Herferðin.þótti ekki dýr enda auð-
velt að ná til allra landsmanna,
því þeir eru allir límdir við sömu
sjónvarpsstöðina. Það fannst
Clairol-mönnum sniðugt.
Svo mikið lá á að koma fleiri
fótaböðum til landainsíyrir jól, að
gripa varð til þess að senda við-
bótarbirgðir með flugvélum. Um
tíma voru forráðamenn Clairol
farnir að halda, að ef til vill væru
fslendingar fjórfættir! Hvergi
nokkurs staðar í heiminum hefir
náðst slikur árangur í sölu þessa
tækis.
Það er svo aftur á móti annað
mál, hvað orðið hefir af öllum
þessum fótaböðum. Ég hefi ekki
heyrt á þau minnst langa lengi og
ekki er ég heldur viss um, hvort
fótamenning þjóðarinnar hefir
batnað. Enginn hefir haldið því
fram, að táþefur hafi minnkað i
landinu. Hefi ég sterkan grun um
það, að Clairol-fótabaðstízkan
hafi ef til vill orðið að víkja fyrir
öðrum menningarstraumum, sem
farið hafa um okkar ástkæra land.
Heyrt hefi ég á skotspónum, að
Clairol-fótabað hafi sést í Vestur-
bænum, úti á svölum, skartandi
útsprungnum stjúpmæðrum og
öðrum sumarblómum. Eins og við
var að búast hefir niðurlæging
þessa fyrrum fræga tækis orðið
mest í Austurbænum, en þar ku
eitt þeirra vera notað undir sand
handa heimiliskettinum, fyrir
hann að ganga þar örna sinna. Ef
fram fer þjóðaratkvæðagreiðsla
um bjórinn væri ef til vill hægt að
fá inn á atkvæðaseðilinn smá
spurningu um fótaböðin: Eigið þér
Clairol-fótabað? Ef svo er, þá
vinsamlega greinið frá því, hvort
það er enn í no.tkun. Ef það er ekki
í notkun, segið þá frá því, hvar það
er nú niðurkomið og hvort það
gegnir nú öðru hlutverki en í upp-
hafi var til ætlast.
Annars vorum við að tala um
mörkun og sölu. Æðimörg dæmi
eru til um það, að varningur hafi
verið seldur eða sendur á markað
án þess að tilhlýðileg mörkun hafi
fyrst farið fram. Svoleiðis getur
oft farið illa, enda varla við öðru
að búast. Fyrir mörgum árum var
all mikið magn lagmetis selt jap-
önsku fyrirtæki, sem ætlaði að
selja vörurnar í Ameríku. Japanir
gerðu engar tilraunir til mörkun-
ar og þess vegna varð ekkert úr
sölu. Lá allt magnið í birgða-
skemmu hér vestra heilt heitt
sumar og kom margt skrítið fyrir.
Svarti grásleppukavíarinn varð
grænn og gulur eins og kameljón,
síldardósir bólgnuðu út og urðu
bústnar en aðrar krukkur og dósir
sprungu í loft upp.
Önnur sorgleg dæmi mætti til
tína, en við látum þetta nægja í
bili.