Morgunblaðið - 01.09.1985, Síða 9

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 1. SEPTEMBER 1985
9
HUGVEKJA
Frá Hólum í Hjaltadal
Enda er hér einskis að dyljast og ekkert
að harma. Það sem gjörzt hefur er
einfaldlega þetta, að afhelgunin hefur
beðið skipbrot. Veraldarhyggjan, sem
verða skyldi burðarás nýrrar aldar,
hefur alls ekki reynzt þess megnug að
veita einstaklingum og þjóðum þá lífs-
fyllingu, sem mennskir menn fá ekki án
verið.
Kirkja á
krossgötum
Fyrsti þáttur
eftir séra HEIMI STEINSSON
Eftir tveggja mánaða hlé tekur
undirritaður aftur upp sunnu-
dagshugleiðingu í Morgunblað-
inu. Að öllu forfallalausu verður
þeirri iðju fram haldið til ára-
móta.
Nýlega gjörðust góðir menn til
að kveðja mig norður í land að
flytja erindi á Hólahátíð. Staður-
inn fornhelgi skartaði þennan
dag. Gleði rikti í hugum fjöl-
mennis. Mikil tíöindi voru á
döfinni, þótt ekki verði þau gjörð
að umtalsefni hér. Heils hugar
þakka ég öllum þeim, er hlut áttu
að máli.
Erindi mitt, sem flutt var í
Hóladómkirkju, nefndist „Kirkja
á krossgötum". Hvorki tengdist
það Hólastað sér í lagi né Hóla-
hátíð. Um var að ræða almenn-
ara efni.
Þessu efni verða nú gjörð skil
í þremur sunnudagshugleiðing-
um. Er fyrr greint erindi stofn
þeirra þriggja þátta.
Tímamót
Yfirskrift þessarar ritsmíðar
er margræð. Kirkja Krists er
öllum stundum „á krossgötum" í
þeim skilningi, að hún fetar veg
sinn um aldanna ósléttu grund
undir merki krossins. Byrði
krossins er lögð henni á herðar,
sigur krossins er sigur kirkjunn-
ar í fyrirheiti upprisuljómans.
Hneyksli krossins er leyndar-
dómur kirkjulegrar trúar. Án
þess leyndardóms lifa hvorki
kirkjan né trúin. Glatist hann,
kann svo að fara, að báðar beri
að þeim krossgötum, þar sem
Drottinn réttir fram hönd sína
og gjörir sig líklegan til að færa
ljósastikuna um set, eins og segir
í Opinberun Jóhannesar —
tendra loga sinn í nýjum stað.
Hið síðast talda er kirkjunni
ögrun og andvaragestur á hverri
öld. Við erum á linnulausri hrað-
ferð, kristnir menn, og hljótum
að sjá við óvæntum umskiptum
í sífellu. Óðar en við er litið erum
við stödd á krossgötum í orðsins
fyllstu og eiginlegustu merkingu.
Einhverjir atburðir hafa gjörzt,
er valda því, að við verðum að
endurskoða akstursstefnuna,
velja nýja braut.
Margt bendir til, að kirkja
Krists standi nú á þeim kross-
götum, sem ekki hefur getið
aðrar slíkar um nokkurt skeið,
jafnvel ekki um alda bil, hugsan-
lega tæpast frá því að kirkjan á
fyrstu öldum kristni tók til við
að snúa áleiöis því endurlausnar-
verki, er henni í upphafi var
falið.
Aðdragandi
Til almælis er haft, að kirkjan
hafi varizt í vök undangengna
mannsaldra. Afhelgun menning-
ar og samfélags eru ekki ný-
lunda. Hún rekur þvert á móti
rætur aftur í aldir. I stuttu máli
má orða einkenni þeirrar þróun-
ar á þá lund, að heimsmenningin
hafi verið að baksa við að byggja
Guði út, gjöra hann óþarfan og
óæskilegan.
Viðbrögð kirkjunnar í þessari
stöðu hafa verið á ýmsa lund.
Samvinna og aðlögun, andóf og
eindregin barátta hafa einkennt
úrræði hennar á víxl. Kirkjan
hefur þannig af þessu tilefni
staðið á krossgötum æ ofan í æ.
Alla jafna hefur hún fremur
verið í vörn en sókn. Aðgjörðir
kirkjunnar hafa ráðizt af end-
urnýjuðum tilræðum árásaraðil-
ans, en sjálf hefur hún tæpast
haft bolmagn til að leggja til
atlögu og taka frumkvæðið í
baráttunni við þau öfl, er vilja
feiga veröld trúar og kristni.
Vöxtur veraldarhyggjunnar
Að þessu leyti kunna það því
að teljast litil tíðindi, þótt talað
sé um kirkju á krossgötum sér-
lega í dag. Hin litlu tíðindi
standa hins vegar til endurskoð-
unar, ef litið er nánar á þau öfl,
er kynt hafa undir afhelgun
Vesturlanda um langa hríð og
gjöra enn.
Það er alkunna, að lengi vel
héldu þessi öfl vaxtarbroddi
menningar- og þjóðfélagsþróun-
ar í hendi sér. Nægir í því efni
að minna á mannskilning upplýs-
ingaraldar og margvísleg af-
kvæmi hans, byltingarkenndar
stjórnmálahugmyndir 19. aldar
og bjartsýna framtíðarspá þeirra
tíma, að ógleymdri tröllatrú
nokkurra undangenginna kyn-
slóða á vaxtarmöguleika raun-
vísinda og tækni, ásamt þeim
vonum um alfullkomið mann-
félag, er þessu öllu tengdust.
Ekki mun ofmælt, að framan
af þessari öld sigldu þær hug-
myndir, er nú voru nefndar, bæði
hátt og mikinn og höfðu i hendi
sér ráð almennings víða um lönd,
beittu sívaxandi ógnarmætti
fjölmiðlunar og áróðurstækni og
leiddu landsmúginn eftir sér
hvarvetna.
Skipbrot
veraldarhyggjunnar
Sú breyting hefur orðið allra
síðustu áratugina, að hin glað-
beitta vonardýrð veraldarhyggj-
unnar hefur vikið fyrir nýrri
meðvitund um vanmátt og úr-
ræðaleysi. Hér skal ekki sett á
tölur um hrun hugmyndakerfa
ellegar vonbrigði vegna stjórnar-
fars í ýmsum heimsálfum. Eigi
verður heldur fjölyrt um þá
svartsýni varðandi þroskamögu-
leika mannsins, sem tvær heims-
styrjaldir hafa getið af sér og
síðan áframhaldandi átök í ýms-
um myndum. Sízt af öllu væri
það drengskapur að hlakka yfir
óförum þeirra tæknivísinda, er
ætlað var að leggja grundvöll
alsældar í mannheimi, en virðast
nú að allra dómi vera á góðri
leið með að breyta veröldinni í
forardý.
Hitt er rétt að horfast í augu
við án allra undanbragða, að þeir
hlutar heims, sem við þekkjum
bezt og eitt sinn voru sérlegir
heimahagar kristninnar, en urðu
um skeið gróðurreitur afhelgun-
ar og veraldarhyggju, búa í
seinni tíð við sívaxandi örvænt-
ingu. Verður hún þeim mun dýpri
sem hærra bylur í tómri tunnu
innihaldsleysis og brostinna
vona.
Ekki hefur alltaf þótt við hæfi
að nefna þessar staðreyndir, sízt
af öllu hér á Íslandi. Menn hafa
verið ákærðir fyrir niðurrifs-
starfsemi og svartagallsraus, ef
þeim varð það á að gjöra hinu
nýja ástandi umtalsverða skó.
Nú virðist þeirri sennu vera lok-
ið, enda öllum ljóst, hvernig
komið er. Spámannlegar at-
hugagreinar skálda og lista-
manna innan lands og utan eru
ekki lengur teknar sem hót-
fyndni og áreitni við saklausa
menn. Undirtektir kirkjunnar
þjóna við málflutning þeirra eru
almennar orðnar, en ekki sér-
vizka fárra. Við horfumst loksins
eftir nokkuð langa mæðu í augu
við staðreyndir tómhyggjunnar
án þess að fara undan í flæmingi
svo nokkru nemi.
Enda er hér einskis að dyljast
og ekkert að harma. Það sem
gjörzt hefur er einfaldlega þetta,
að afhelgunin hefur beðið skip-
brot. Veraldarhyggjan, sem
verða skyldi burðarás nýrrar
aldar, hefur alls ekki reynzt þess
megnug að veita einstaklingum
og þjóðum þá lífsfyllingu, sem
mennskir menn fá ekki án verið.
Því fer raunar víðs fjarri, að
afhelgunin sé hætt að láta til sín
taka. Menn halda dauðahaldi í
þá efnis- og efnahagslegu ávexti
hennar, sem fyrirferðarmestir
hafa orðið. En það verður sífellt
berara, að um er að ræða eigin-
legt „dauðahald“. Úrræðalaus
kynslóð grípur með krampa-
kenndum rykkjum um rófubrodd
lífvana forynju, er eitt sinn rudd-
ist vígreif um völl, en liggur nú
fallin á eigin bragði. Eggjaskurn
ytri hagsældar lýkur um fúlan
ávöxt: Hvítan og blóminn eru
löngu hætt að gefa fyrirheit um
þann Fönix jarðneskrar fullsælu,
er fljúga skyldi úr egginu og
gjöra óþörf öll þau verðmæti,
sem ekki eru af þessum heimi.
Við hjartarætur samtíðar okkar
býr dapurlegur leiði. Og framtíð-
in er ekki björt. Reyndar er fram-
tíðin tæpast á dagskrá, einungis
næstu skref — tilefni samfelldr-
ar og sífleyttrar vangaveltu, er
öðru fremur þjónar þeim tilgangi
að fela þá staðreynd, að stóru
vonirnar eru að engu orðnar og
hið annálaða „stefnumark mann-
kyns“ týnt og tröllum gefið.
Hin nýja staða
Andspænis þessu stendur
kristin kirkja í dag. Hún á ekki
lengur undir högg að sækja hjá
hugdjörfum andstæðingi. Miklu
fremur svipast hún um í valnum,
sem þessi andstæðingur lét eftir
sig, er hann féll og gróf heiminn
undir sér í fallinu. Og þessi staða
er ný, öldungis ný. Kirkjan
stendur á krossgötum og á leiki
á borði slíka sem hún tæpast
hefur átt frá því á fyrstu öldum
sögu sinnar, er hún tók að sópast
um í rústum þeirrar menningar,
sem þá var að hrynja með viðlíka
hætti og veraldarhyggja Vestur-
landa nú á dögum.
r
v
SÖLUGENGI VERÐBRÉFA 2. september 1985
SpadsUitolDt bappdnattlilán og raðbiét Veðikuldabiél - TerðtiyggS
SMugwgl Avöxturv DagafjöicM LAnet Nafrv Söiugangl m.v.
Ar-ftokkur pr. kr. 100 aiknrta tM Inni.d. 2afb. vextir mi*m. Avöxtunar-
1971- 1 1972- 1 23,782,80 20.868,50 kmtv. 1 Seðlab 15.0045 Aérl HLV kröfu
7,50% 143 d. 12% 14% 18%
1972-2 17.186,51 Innlv 1 Seðlab 15.09.85 1 ér 4% 85 93 92
1973-1 1Z514.96 Innlv I Seðiab. 15.0645 2Ar 4% 91 90 88
1973-2 11.484,04 7,50% 143 d. 3ér 5% 90 87 85
1974-1 7.584,97 Innlv. I Seðiab. 154945 4Ar 5% 88 84 82
1975-1 8043,30 7,50% 128 d. 5Ar 5% 85 62 78
1975-2 4.491,31 740% 143 d. 6ér 5% 83 79 78
1978-1 4.063,87 7,50% 188 d. 7Ar 5% 81 77 73
1978-2 3.342,59 740% 143 d. 8ér 5% 79 75 71
1977-1 2.931,98 7,50% 203 d. 9*r 5% 78 73 68
1977-2 2.80641 Inniv. I Saðiab. 10.09.85 10Ar 5% 78 71 66
1978-1 1 96808
1978-2 1.884,34 Inntv ( Saðiab 10.09.65
1978-1 1978-2 1.365,98 1.065,03 7,50% 173 d. Inntv. I Seðiab. 15.09.85 Veðskuldabrél - óTgrðtrygjð
1960-1 919,76 740% 223 d. Sðlugangl m.v.
1960- 2 1961- 1 1961-2 72946 «20,78 45248 7,50% 740% 7,50% 53 d. LAnet 1 afb. A Ari 2afb. AArl
1 ér 43 d. 20% 26% 20% 26%

1982-1 425,27 7,50% 179 d. 1«r 79 •4 85 89
1962-2 32346 7,50% 29 d. 2*r 66 73 73 79
1963-1 247,07 740% 179 d. 3 Ar 58 83 83 70
1963-2 158,93 7,50% 1 ér 59 d. 4Ar 49 57 55 84
1964-1 16241 7,50% 1 *r 149 d. 5Ar 44 52 50 56
1964-2 145,08 7,50% 2 ér 1 d
1964-3 14040 7,50% 2 Ar 70 d.
1966-1 125,84 7,50% 2 Ar 128 d. IJaiabiél Vgiðbiétasjððslnt
197843 197841 3.684,06 3.40441 6,00% 6,00% 89 d. 208 d
19784 2.568,60 8,00% 1 Ar 86 d. Qanal pr. 30/9 - 1,17
1977-J 1961-1FL 2426,47 46242 8,00% •40% 1 Ar209d. 239 d. 5.000 Söluv*rb 5.960
1968118 83,04 11,00% 10 ér, 1 afb é Arl ■0.000 56.500
19682IB 96,01 10,00% 5 Ar, 1 afb. é Arl
--------------------— N
Ætlarðu að spara?
Hveijar eru ósMr þínar um óvöxtun og áhœttu?
íslenskur fjármagnsmarkaður í september
Ávöxtun
Serírœðingar okkar
hja Fjaríestingaríelaginu
aðstoða og veita raðgjöí
við val a spamaðarkostum
sem henta hverjum
og einum. . ,. _
Fj a
Sérgrei^
Verðbréfaniarkaður
Fjárfestingaifélagsins
Fjárhúsinu, Hafnarstræti 7.
101 Reykjavík, sími 28566.
J