Morgunblaðið - 06.09.1985, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 6. SEPTEMBER 1985
BLEKKINGAR GAGN-
VART BÆNDASTÉTTINNI
Hugleiðing um framkvæmd varnarsamnings í 34 ár
— eftir Ingvar Gíslason
Fréttir og lægðir hegða sér
næstum því eins. Lægðirnar flæða
yfir landið hver á fætur annarri,
ýfa loftstraumana og valda veðra-
brigðum, stundum með nokkrum
fyrirgangi, en hverfa þó allar að
lokum út í buskann og enginn veit
söguna meir, enda alltaf von á
nýrri lægð.
Frá því að fréttaflutningi af
sölu hlutabréfa ríkissjóðs í Flug-
leiðum hf. lauk fyrirvaralaust og
án frekari eftirgrennslana um at-
burðarásina, hafa íslensk dagblöð
ekki sinnt öðru máli fremur en
kjötflutningum frá Bandaríkjun-
um til herliðs Bandaríkjamanna á
Keflavíkurflugvelli. Eru menn nú
að látast uppgötva, að Bandaríkja-
menn hafi síðan 1951, þegar varn-
arlið tók sér bólfestu í landinu,
haldið uppi tilflutningum á hráu
kjötmeti til stöðva sinna til neyslu
liðsmönnum og öðrum Banda-
ríkjamönnum, sem dveljast þar á
vegum hersins. Reyndar má ætla
að Bandaríkjamenn hafi flutt inn
hrátt kjöt til bandarískra
starfsmanna, sem gegndu borg-
aralegum störfum á Keflavíkur-
flugvelli á árunum 1946—1951, og
ekki ólíklegt að hernámsliðið, sem
hér dvaldist víða um land á styrj-
aldarárum, hafi verið fætt á kjöt-
meti, sem flutt var hrátt til lands-
ins. Ef það skyldi reynast rétt,
hefur hrátt kjöt verið flutt til
landsins á vegum erlendra „dval-
argesta" aðeins fimm árum fátt í
hálfa öld. Ef þessir flutningar
teljast brjóta í bága við lög nr.
11/1928 um varnir gegn því að
gin- og klaufaveiki og aðrir bú-
fjársjúkdómar berist til landsins,
þá má með sanni segja að íslensk
yfirvöld hafi verið iðin við lög-
brotin, a.m.k. ráðherrar og heilar
ríkisstjórnir, yfirdýralæknar hafa
naumast verið aðsópsmiklir í emb-
ætti að þessu leyti, lögregla og
tollgæsla hafa ekki farið yfir var-
færnismörkin í sínu starfi, og
heldur sýnast ritstjórar og aðrir
blaðamenn hafa verið sljóir fyrir
fréttnæmum viðburðum og sein-
þreyttir til vandræða yfirvöldum
landsins.
I>agað gat ég
þá meö sann
Það er ekki fyrr en nú á úthall-
andi hundadögum árið 1985 „two
scores and five years" eftir her-
nám Engilsaxa að kunnur frétta-
maður og ritstjóri, sem stýrði víð-
lesnu flokksmálgagni í 50 ár og
fjármálaráöherra, sem stjórnað
hefur hafskipafélagi, sem stofnað
var til þess að flytja hrátt kjöt og
annan varning til varnarliðsins,
taka sig fram um það þrifaverk að
fletta ofan af lögbrotum og póli-
tískum afglöpum hverrar ríkis-
stjórnarinnar á fætur annarri,
a.m.k. síðan 1951 og þó lengur ef
allt er talið. Hafa þessir þjóð-
kunnu menn rýnt af skarpskyggni
sinni landslög og sögu samtímans.
Þótt sumum kunni að koma í hug
vísubrotið kerlingarinnar:
Þagað gat ég þá með sann,
þegar hún Skálholtskirkja brann,
er vafalaust nærtækara að hafa
yfir það gamalkunna máltæki:
Betra er seint en aldrei. Enda skal
það viðurkennt að vel má það telj-
ast aðfinnsluvert frá almennu
sjónarmiði að þessir kjötflutn-
ingar skuli hafa verið þolaðir í 45
ár og lögleyfðir í 34 ár síðan varn-
arsamningurinn var staðfestur
með lögum frá Alþingi. Að vísu
segja núverandi fjármálaráðherra
og fyrrverandi ritstjóri Tímans og
hafa það ekki síst eftir Gunnari
Guðbjartssyni, að í lögum um
staðfestingu varnarsamningsins
(lög nr. 110/1951) verði ekki fund-
in nein heimild um það að flytja
megi inn hrátt kjöt á vegum varn-
arliðsins. Betur að satt væri. En
þrátt fyrir góðan vilja þeirra þre-
menninga að skýra lög og mæla
fyrir um lagaframkvæmd á ein-
faldan og afdráttarlausan hátt, þá
er ekki þar með sagt að þeir fari
með rétt mál. Ef öll vitneskja um
þetta mál er virt í samhengi, sýn-
ist nær að lita svo á að skýring
þeirra sé röng, a.m.k. svo hæpin að
óvarlegt sé að treysta henni. Þar
með er ekki sagt að ekki kunni að
vera rétt að breyta lögum og laga-
framkvæmd á þessu umrædda
sviði. Slíkt kemur auðvitað til
greina og er frambærilegt um-
ræðuefni í sjálfu sér. En málið er
ekki lagt þannig fyrir. Menn hafa
leiðst út í að reka þetta mál á
röngum forsendum. Þetta er
dæmigert pólitískt mál og á að tak-
ast upp sem slíkt, ef menn vilja
breyta ríkjandi ástandi. Þetta er
ekki dómstólamál og á ekki að
ræðast á þeim grundvelli.
Dómsmál í ríkisstjórn
Margir munu því undrast það að
forsætisráðherra og utanríkis-
ráðherra skyldu falla fyrir þeirri
hugmynd hvaðan sem hún er kom-
in að Stéttarsamband bænda hefji
dómsmál á hendur utanríkisráð-
herra út af þessu kjöt-
flutningsmáli, hvernig sem það
verður gert þegar til á að taka.
Ýmsir hafa skilið samþykkt ríkis-
stjórnarinnar um málsókn á þann
veg að þar sé um einhvers konar
herbragð að ræða, að hyggnir
menn í ríkisstjórninni geri sér
vonir um að þeir séu að vinna tíma
í málinu, að þeim megi takast að
koma í málið einhverri vitglóru,
þó ekki væri annað en að fíra því
niður á stig siðmannlegrar um-
ræðu í stað lýðskrumsins, sem ein-
kennt hefur umræðuna til þessa.
Enda er mál að linni.
Ahugi blaðanna
Hlutur blaðanna í þessu máli er
svo umræðuefni út af fyrir sig.
Farið hefur nú sem venjan er, að
blöð og aðrir fjölmiðlar hafa fund-
ið blóðið renna til skyldunnar,
þegar óskabarn þeirra í sandkass-
anum, núverandi fjármálaráð-
herra, byrjar að kveinka sér held-
ur ókarlmannlega undan „pabba-
drengjunum" í Sjálfstæðisflokkn-
um, sem alltaf eru að erta hann og
stríða honum á því að hann sé
bara „nýríkur* heildsali og ekki i
húsum hæfur hjá „flokkseigenda-
félaginu", hinum heildsölunum.
En ætli þetta sé svo í raun og
veru? Ætli Albert Guðmundsson
sé virkilega svo umkomulítill í
Sjálfstæðisflokknum að hann
þurfi alltaf að vera að kveinka sér
eins og smákrakki út af frekjunni
í Geir Hallgrímssyni og leita
skjóls hjá Þjóðviljanum og NT
ofan á þá skjaldborg sem einka-
málgagn hans, DV, slær um hann
og fréttamafían eins og hún legg-
ur sig (með þeirri undantekningu
sem felst í sjálfstæðri afstöðu Ell-
erts Schram til málefna af þessu
tagi)?
Þjóðviljinn og NT virðast trúa
því að þetta kjötmál sé vitni um
„ægilegan" klofning í Sjálfstæðis-
flokknum og undanfari að „rosa-
legu“ uppgjöri milli Alberts og
Geirs. Þessum blöðum er því ekki
láandi þótt þau notfæri sér slíkt
innanflokksástand í baráttu sinni
við íhaldið. Hins vegar ættu
stjórnendur þessara blaða að sjá
að framganga fjármálaráðherra í
þessu máli er byggð á duttlungum.
Væri nær að almenningur væri
varaður við slíkum uppákomum,
heldur en að blöðin geri geðþótta-
ákvarðanir af þessu tagi að af-
reksverkum og tilefni til sérstakr-
ar auglýsingastsrfsemi i áhrifa-
mestu fjölmiðlum landsins.
Tildrög og framkvæmd
í 34 ár
Skyndileg ákvörðun fjármála-
ráðherra um að stöðva innflutning
á kjöti til varnarliðsins er aug-
ljóslega geðþóttaákvörðun hvað
sem annars líður æskilegri breyt-
ingu á varnarsamningnum, og
máisvarar Framsóknarflokksins,
góðir bændur þar á meðal, hafa
enga ástæðu til að láta líða yfir sig
af hrifningu út af þessum verkum
ráðherrans. Eða þekkja menn ekki
sögu varnarmálanna síðan 1951,
hvernig varnarsamningurinn er
til kominn, hverjir gerðu hann,
hverjir mótuðu framkvæmd hans í
fyrstu og hverjir hafa staðið að
því að framkvæma hann í 34 ár og
hvernig sú framkvæmd hefur ver-
ið? Framkvæmd varnarsamnings-
ins hefur að sjálfsögðu verið verk-
efni á vegum ríkisstjórnarinnar
öll þessi ár án tillits til þess hvaða
flokkar og stjórnmálaöfl hafa
staðið á bak við ríkisstjórn á
hverjum tíma. Allir „gömlu"
stjórnmálaflokkamir hafa átt að-
ild að ríkisstjórn á þessum tíma
með einum eða öðrum hætti.
Mótunarstarf Bjarna
Benediktssonar
Framkvæmd varnarsamnings-
ins og málefni Keflavíkurflugvall-
ar yfirleitt hafa heyrt undir utan-
ríkisráðherra, og hafa margir
gegnt því embætti í áranna rás,
fyrst Bjarni Benediktsson, sem
hafði veg og vanda af gerð varn-
arsamningsins og var aðalmál-
svari ríkisstjórnar þeirrar (ríkis-
stjórnar Steingríms Steinþórsson-
ar), sem lagði málið fyrir Alþingi
haustið 1951 og fékk samninginn
staðfestan með lögum nr. 110/-
1951. Enginn maður gat vitað
meira um efni samningsins en
Bjarni Benediktsson né hvernig
hann yrði skilinn í heild eða ein-
stökum atriðum. Það kom í hlut
Bjarna Benediktssonar sem utan-
ríkisráðherra að annast um fram-
kvæmd samningsins með þeirri
lagaþekkingu sem hann bjó yfir
fyrstu ár gildistíma samningsins
og hann mótaði þannig allt þetta
starf fram á þennan dag, því að
lengi býr að fyrstu gerð. Það er því
ekki framfærilegt að halda því að
blaðalesendum að skilningnr
Steingríms Hermannssonar og
Geirs Hallgrímssonar nú sé í and-
stöðu við álit og ætlan Bjarna
Benediktssonar. Síðar kom það í
hlut annarra manna og manna úr
Ingvar Gíslason
„Skyndileg ákvörðun
fjármálaráðherra um að
stöðva innflutning á
kjöti til varnarliðsins er
augljósiega geðþótta-
ákvörðun, hvað sem
annars líður æskilegri
breytingu á varnar-
samningnum, og mál-
svarar Framsóknar-
flokksins, góðir bændur
þar á meðal, hafa enga
ástæðu til að láta líða
yfir sig af hrifningu út
af þessum verkum ráð-
herrans.“
öðrum stjórnmálaflokkum að
gegna embætti utanríkisráðherra.
Eg nefni það eitt að 3 framsóknar-
menn hafa setið í þessu embætti
samtals 13 ár á 34 ára tímabili
síðan 1951.
Þessir menn eru: Kristinn Guð-
mundsson 1953—1956, Einar Ág-
ústsson 1971—1978 og Ólafur Jó-
hannesson 1980—1983. Alls hefur
Framsóknarflokkurinn átt aðild
að ríkisstjórn á þessu tímabili 21
ár (af 34 árum), þar af haft for-
sæti í ríkisstjórn 10 ár (Steingrím-
ur Steinþórsson 1950—1953, Her-
mann Jónasson 1956—1958, ólaf-
ur Jóhannesson 1971—1974 og
1978—1979, Steingrímur Her-
mannsson síðan 1983).
Hermann Jónasson
Hermann Jónasson, formaður
Framsóknarflokksins, var land-
búnaðarráðherra þegar varnar-
samningurinn var gerður 1951, og
það fær ekki staðist að hann hafi
ekki vitað hvað í samningnum
stóð eða hvernig ákvæði hans voru
skilin, hvort heldur það var 8. gr.
Kjaramálaályktun Stéttarsam-
bandsfundarins:
„Áfram ber að halda
á braut framleiðslu-
stjórnunar“
Stéttarsambandsþingið samþykkti
kjaramálaályktun. Er hún svohljóð-
andi:
„Aðalfundur Stéttarasambands
bænda haldinn á Laugarvatni
29.—31. ágúst 1985 telur að áfram
beri að halda á braut framleiðslu-
stjómunar og að sú stjórnun eigi
að ná til allra þátta búvörufram-
leiðslunnar.
Slík stjórnun er forsenda þess
að unnt sé að fullnægja þörfum
markaðarins. Benda má á að
nýgerðir samningar við ríkisvald-
ið gefa bændum möguleika á
markvissri stjórnun á framleiðslu
mjólkur og kindakjöts.
Fundurinn leggur áherslu á eft-
irfarandi meginatriði:
1. Það eru nú sem fyrr megin
stefnumið Stéttarsambands
bænda að á íslandi skuli stunda
landbúnaðarframleiðslu sem
miðast fyrst og fremst við nýt-
ingu landsins gæða og þeirra
markaða sem fyrir eru bæði
innanlands og utan.
2. Það er krafa bændasamtak-
anna að þeim sem landbúnað
stunda séu skapaðir hliðstæðir
afkomumöguleikar og öðrum
MorgunblaftiÓ/Hbj.