Morgunblaðið - 04.12.1985, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLADID, MIÐVIKUDAGUR 4. DESEMBER1985
Sigurkarl Stefánsson
Bók með
vísna-
gátum
Bókaútgáfan Örn og Örlygur
hefur gefíð út bókina Vísnagátur
eftir Sigurkarl Stefánsson fyrr-
um menntaskólakennara.
A bókarkápu segir m.a.: „Fyrr
og síóar hefur það verið vinsæl
dægradvöl hjá íslendingum að
ráða gátur í bundnu máli.
Þetta er skemmtileg bók sem
þroskar mál og hugsun og svo
er einnig til nokkurs að vinna
því verðlaun eru í boði fyrir
réttar ráðningar á tíu gátum
af þeim 157 sem í bókinni eru.“
Bókin Vísnagátur er sett og
prentuð í prentstofu G. Bene-
diktssonar en bundin í Arnar-
felli hf. Kápu teiknaði Sigurþór
Jakobsson.
FORSJÁ í MEÐ-
FERÐ FJÁRMUNA
— eftir Ingibjörgu
Sig. Kolbeins
Vegna viðtals sem birtist í blaði
yðar, Mbl. 24. nóvember sl., við
norska hjúkrunarfræðinga sem
eru við störf á Borgarspítalanum,
óska ég að eftirfarandi komi fram.
Það er næsta dapurlegt að það
skuli þurfa umsögn og gagnrýni
nýútskrifaðra norskra hjúkrunar-
fræðinga um rekstur sjúkrahúsa
hér uppi á íslandi til að fá það
birt á prenti í flennifrásögnum
dagblaða að „laun hjúkrunarfólks
á íslandi séu hlægiiega lág og
vinnuálag hafi löngum verið langt
umfram það sem eðlilegt geti taí-
ist“. Öllu íslensku hjúkrunarfólki
er þetta löngu orðið ljóst, enda
fæst það ekki lengur til starfa og
sjúkrahúsin á höfuðborgarsvæð-
inu hafa ekki verið rekin nema
með því sem næst hálfum afköst-
um sl. ár. Þetta hefur varla farið
framhjá stjórnendum ríkis og
borgar, fjölmiðlum og þaðan af
síður þeim fjölda fólks sem beðið
hefur mánuðum og jafnvel árum
saman eftir sjúkrahúsvistun.
Það þarf ekki að leita fanga eftir
upplýsingum um launakjör og
vinnuánauð íslensks hjúkrunar-
fólks og fá fram réttmæta gagn-
rýni á rekstur sjúkrahúsa okkar
hjá erlendu hjúkrunarfólki.
Það hljóta að vera hér nógir til
svars.
ÖIl gagnrýni er góð sé hún sann-
gjörn og umfram allt hafi við rök
aðstyðjast.
í umræddri grein segir svo:
„Áhöld illa nýtt“ — „Pantað og
keypt án tillits til hvað til er fyrir"
— „Og sjaldnast spurt hvað hlut-
irnir kosta“ og síðar „Hérna virð-
ast fæstir hugsa um kostnaðar-
hliðina". Svo mörg voru þau orð.
Vegna þessara fullyrðinga
þeirra stallsystra vil ég að fram
komi: Innkaupastjóri eryfirmaður
innkaupadeildar. Hann sér um
innkaup á hjúkrunar- og lagervör-
um til spítalans. Þar hefur verið
unnið að því að einfalda og sam-
hæfa vörustaðla. Verið reynt að
komast að sem hagstæðustu kjör-
um við seljendur hjúkrunarvara,
því margir eru um hituna. Mér er
kunnugt um að þar hefur verið
haldið í, gæði og kostnaður kann-
aður áður en til innkaupa hefur
komið.
Það er rétt að þó nokkuð er um
einnotaða hluti, en við höfum
hingað til talið okkur það til lofs
en ekki lasts og þá með tilliti til
sýkingarvarna. Dæmi: Hver vill
láta bjóða sér til notkunar tann-
bursta sjúklings í næsta rúmi á
tímum AIDS og annarrar óáran?
Til að valda ekki misskilningi á
eyðslu Borgarspítalans er sjúkl-
ingum ætlað koma með sína tann-
bursta sjálfir. Þá má einnig koma
fram að það er ekki að ástæðulausu
og til þægilegheita fyrir starfsliðið
að einnota hlutir eru í vaxandi
mæli notaðir, því að í allflestum
tilvikum er kostnaðarsamara að
halda úti starfsliði við þrif á fjöl-
nota hlutum, en að kaupa þá ein-
nota. Þróun síðasta áratugar
meðal siðmenntaðra þjóða hefur
verið sú að taka einnota hluti fram
yfir fjölnota, bæði af hagkvæmn-
isástæðum og ekki síst vegna ör-
yggis sjúklinga. Mig undrar að
einnota hlutir skuli ekki vera út-
breiddari í Noregi en ummæli
þeirra stallsystra bera vitni um.
„Okkur er gert að skyldu heima
að velja ódýrustu leið í pöntunum
og innkaupum." Mig undrar enn.
Hér gefa þær í skyn að hinn al-
menni hjúkrunarfræðingur deild-
anna þurfi alla jafna að standa í
pöntunum og innkaupum á norsk-
um sjúkrahúsum. Hér gera hjúkr-
unardeildarstjórar vikulega pönt-
un að meðaltali til innkaupadeild-
ar. Áætla þörf á hjúkrunar- og
lagervörum miðað við hjúkrunar-
þyngd deildanna. Deildarstjórar
fylgjast grannt með vikulegri
eyðslu og bera hana saman við
hjúkrunarþyngd deildarinnar
hverja viku. Það eru því deildar-
stjórarnir einir sem eru í forsvari
fyrir kostnaðarlið á hjúkrunar- og
lagervörum. Það eru þeir sem
þurfa að geta gefið skýringar á
óeðlilega háum kostnaðaryfirlit-
um sinna deilda ef um er beðið.
Það væri sannarlega ekki ónota-
legt að geta lýst af sér þeirri
ábyrgð, yppt öxlum og vísað til
næsta hjúkrunarfræðings.
Mánaðarleg kostnaðaryfirlit
koma á allar deildar um hver
mánaðamót frá innkaupadeild,
þau eru lögð fram á deildum,
kostnaðartölur undirstrikaðar til
áréttingar og umhugsunar öllu
starfsfólki og hefur vart farið
framhjá þeim norsku frekar en
öðrum.
Varðandi lyfjapantanir og lyfja-
kostnað er það rangt að margar
tegundir lyfja sömu eiginleika séu
í umferð. Það hefur verið unnið
markvisst að því að fækka lyfja-
heitum og gæta hagkvæmni í inn-
kaupum lyfja. Að öðru leyti þar
um vil ég vísa til og taka undir
svar yfirlyfjafræðings, Kristjáns
Linnets, í blaði yðar miðvikudag-
inn 27. nóvember sl. á bls. 29.
Yfirlit yfir lyfjakostnað koma
mánaðarlega á allar deildir og fá
sömu meðferð og kostnaðaryfirlit
innkaupadeildar. Upplýsinga-
streymi til lækna um kostnaðar-
hlið lyfja og dreypilyfja er nauð-
synlegt og nú ábótavant.
í júní sl. kom yfirlit yfir allan
rekstur hverrar deildar fyrir
fyrstu mánuði ársins, þar með
talin laun og launatengd gjöld frá
framkvæmdastjóra spítalans.
Yfirlit þetta lá frammi á minni
Ingibjörg Sig. Kolbeins
„Annars er innflutning-
ur á erlendum hjúkr-
unarfræðingum til
lausnar á hjúkrunar-
fræðingaskorti hér lík-
astur því að verið sé að
moka vandamálinu upp
með teskeið þar sem
frekar ætti að nota
skóflu.“
deild í nokkurn tíma starfsfólki til
íhugunar.
í sumar kom einnig uppgjör frá
þvottahúsi og lá það frammi öllum
til aflestrar. Varðandi notkun á
rúmfatnaðaði verðum við þó ætíð
að hafa í huga hollustu, hreinlæti
og vellíðan sjúklings.
Af öllu þessu má sjá að ekki
skortir upplýsingar um rekstrar-
kostnað deildanna, en starfsfólk
verður sjálft að hafa fyrir því að
lesa þessar upplýsingar oftast eftir
hvatningu frá deildarstjóra.
Þá vil ég benda á að inntaka
nýrra sjúklinga er í höndum deild-
arstjóra en deildarritarar sjá um
skráningu þeirra. „Ábyrgð hjúkr-
unarfólks virtist þeim enda meiri
í Noregi.“ Ég hefi ekki orðið þess
Frekar flugfreyjur
eftir dr. Gunnlaug
Þórðarson
Nú þegar flugfreyjuverkfallið hef-
ur endanlega verið lagt í glatkistu
fáránleikans, er óhætt að leggja
orð í belg um þetta sérstæða uppá-
tæki nokkurra kvenna, sem
kvennasamtökin tóku síðan upp á
sína arma.
Það blandast engum hugur um
að verkfallsréttinum fylgir mikil
ábyrgð, sem snýr ekki aðeins að
þeim sem beitir verkfalli, heldur
engu síður að þjóðinni sjálfri.
Segja má að yfirleitt séu laun-
þegasamtökin farin að axla betur
en áður þann vanda, sem verk-
fallsréttinum fylgir. Verkföll eru
ekki réttlætanleg, þegar fyrirsjá-
anlegt er að afleiðing þeirra verður
fremur allra tjón en ávinningur.
Verkföll sem gerð eru til þess
að ná miklu meiru en aðrir hafa
fengið með slíkum aðgerðum eru
forkastanleg. Flugfreyjuverkfallið
var einmitt þess háttar. Þær töldu
sig geta sett vinnuveitanda sínum
stólinn fyrir dyrnar og tóku greini-
lega ekki annað í mál en að fá
sexfaldar mánaðartekjur á við fólk
í svipuðum eða erfiðari störfum á
vöktum í sjúkrahúsum, að ekki sé
talað um það fólk, sem vinnur að
framleiðslustörfum í fiskaðgerðar-
húsum, en þar telst óhjákvæmileg
snyrtingekki til vinnu.
Hitt er þó öllu verst, þegar konur
í þessari aðstöðu geta ekki farið
með rétt mál, eins og kom t.d. fram
í útvarpinu laugardaginn 19. f.m.
„Þær töldu sig geta sett
vinnuveitanda sínum
stólinn fyrir dyrnar og
tóku greinilega ekki
annaö í mál en að fá
sexfaldar mánaðartekj-
ur á við fólk í svipuðum
eða erfiðari störfum á
vöktum á sjúkrahúsum,
að ekki sé talað um það
fólk sem vinnur að
framleiðslustörfum í
fiskaðgerðarhúsum, en
þar telst óhjákvæmileg
snyrting ekki til vinnu“.
og oftar. Þar lét viðmælandi þeirra
mata sig á þeim „fróðleik" að flug-
freyjur stæðu 12 klst. vaktir í einu.
Reyndar var reynt að taka með í
vaktina „mikinn tíma sem færi í
snyrtingu" og uppgjör á kassa við
lok flugs. Hitt er þó vitað að venju-
legt flug t.d. til Bandaríkjanna
tekur um 6 klst. og að flugfreyjur
eru samferða öðrum úr áhöfn flug-
vélar skömmu eftir lendingu á
hótel.
Því má reyndar bæta yið svona
til fróðleiks, að flugið vestur hefst
venjulega um kl. 17-18 og að lent
er á svipuðum staðartíma. Þá fá
flugfreyjur US. $80.- í matarpen-
inga á dag eða 160,- bandaríkja-
dollara meðan staðið er við, því
venjulegast eru þær komnar heim
aftur um svipað leyti daginn eftir.
Því má bæta við að þótt flugfreyj-
ur kunni ekki vilja þann mat, sem
býðst í flugvélinni, þá duga 20
bandaríkjadollarar vel fyrir holl-
um og góðum mat á dag þarna
vestra.
Svipað var upp á teningnum um
bílakostnaðinn, því flestar eiga
þær sína bíla. sama er að segja
um vinnutímafjöldann þar sem
greinilega var reynt að rugla um
fyrir almenningi.
Ekki verður fram hjá því litið
hve fréttamenn, sem svo oft áður
voru berir að hlutdrægni í þessu
máli, virtust jafnvel vera að reyna
að æsa flugfreyjur upp til frekari
aðgerða með leiðandi spurningum
um hvort þær ætli að una því að
lög hefðu verið sett til þess að
stöðva verkfallið.
Undirritaður hefur flogið með
rúmlega 30 erlendum flugfélögum
og oft þótt áberandi, hve flug-
freyjur hjá nær öllum þessum
ólíku flugfélögum taka okkar flug-
freyjum langt fram í háttvísi og
ljúfri framkomu: Þannig hefur
mér fundist reginn munur á ís-
lenskum flugfreyjum og t.d.
frönskum, að ekki sé talað um
austurlenskum. Sams konar mun-
ur og á íslenskum búðarstúlkum
og Parísardömum við afgreiðslu-
störf, en hjá þeim gætir hvergi
neins yfirlætis.
Gunnlaugur Þórðarson
Auðvitað eru frábærar flug-
freyjur innan um.
Hitt skal viðurkennt að í vissum
ferðum eiga flugfreyjur tvímæla-
laust skilið að fá aukaþóknun t.d.
þegar þær eru langdvölum suður
í löndum við pílagrímaflutninga.
Ömurlegasta dæmi um frekju
flugfreyja og dónaskap birtist á
forsíðu eins dagblaðs okkar daginn
eftir að Alþingi samþykkti lögin
til að afsýra vandræðum, sem
örfáar óbilgjarnar og óviðræðu-
hæfar konur stefndu málum, er
varða þjóðarhag í háska.
Það þykir einstakur dónaskapur
að benda á mann í háðungarskyni,
en í téðu blaði stilltu tvær flug-
freyjur sér upp fyrir framan Al-
þingishúsið og bentu á löggjafar-
samkomu þjóðarinnar í háðungar
skyni líkt og þær væru hátt yfir
löggjafarstofnun þjóðarinnar
hafnar.
Enda þótt Alþingi kunni að vera
mislagðar hendur að dómi ein-
hverra í einhverju máli, þá er það
skoðun mín að þorri þjóðarinnar
og allra hugsandi kvenna geri sér
grein fyrir að hér var offarið, þótt
kvennasamtökin hafi gert þessi
mál að sínum á verkfallsdegi
kvenna og berðust fyrir því að
þessar konur gætu lifað í enn meiri
vellystingi og pragtuglegar en áð-
ur.
Eins er hitt að þótt einhver
skoðanakönnun hafi veitt nokkr-
um öfundsjúkum mönnum, sem
ekkert þekkja til starfa Alþingis,
ágætan möguleika á því að halda
því fram að alþingismenn séu upp
til hópa lygnir, mun vera óhætt
að fullyrða, að í sambandi við
flugfreyjuverkfallið hafi þær, sem
voru í fyrirsvari, logið meiru en
flestir þingmenn á mislangri þing-
mennsku.
Alvarlegast er þegar svona tekst
til hjá konum og það er gert undir
yfirskyni þess að vera að leggja
jafnréttisbaráttu kvenna lið.
Undirritaður telur, að flugfreyj-
ur, sem orðið hafa berar að svona
dæmalausri háttsemi og því að
óvirða æðstu löggjafarstofnun ís-
lensku þjóðarinnar líkt og gert
var, hafi frá upphafi verið óhæfar,
til þess að gegna flugfreyjustarfi;
þar skiptir hugarfarið máli, en
ekki margra klukkutíma snyrting.
Það er sannarlega von mín að
þurfa ekki að njóta þjónustu þess
konar flugfreyja í neinni íslenskri
flugvél.
Höíundur er hæstaréttarlögmadur