Morgunblaðið - 04.12.1985, Blaðsíða 57

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 4. DESEMBER1985
57
Minning:
Jóhann Helgason
frá Þyrli
1 dag verður Jóhann Helgason
frá Þyrli lagður til hinstu hvíldar
í Gufuneskirkjugarði en hann lést
á Borgarspítalanum þann 25. nóv-
ember síðastliðinn eftir stranga
sjúkdómslegu. Jóhann fæddist að
Þyrli í Hvalfirði þann 13. ágúst
1911, sonur hjónanna Helga Jóns-
sonar bónda þar og konu hans,
Guðrúnar Jónsdóttur, ættaðri úr
Kjós. Þau eignuðust fjögur börn,
tvær stúlkur og tvo pilta, sem
komust til fullorðinsára. Frá fyrra
hjónabandi átti Helgi fimm syni,
en móðir þeirra lést er þeir voru
enn í ómegð. Jóhann ólst þvi upp
í stórum og glaðværum systkina-
hópi og snemma vandist hann
margskonar vinnubrögðum til
lands og sjós. Hann varð afbragðs
skytta, stundaði á haustin rjúpna-
veiði, en rjúpur voru þá útflutn-
ingsvara. A útmánuðum var
stunduö grásleppuveiði frá Þyrli
og þótti rauðmaginn gott búsílag.
Allmikið æðarvarp var í Þyrilsnesi
og mikil vinna við eggja- og dún-
tekju og hreinsun hans. Þá var
ærin vinna við búfénað, öflun
heyja og svo framvegis. Öllum
þessum verkum vandist Jói, en svo
var hann oftast nefndur af kunn-
ingjum.
A þriðja tugi aldarinnar, er
bifreiðin var að sanna gildi sitt til
fólks- og vöruflutninga, varð mörg
óbilgjörn klöppin á leið þeirra og
var Hvalfjörðurinn ein aðalhindr-
unin á landsamgöngum milli höf-
uðborgarinnar og Borgarfjarðar.
Ýmsir töldu að aldrei yrði lagður
bílfær vegur um fjörðinn en aðrir
voru bjartsýnni, sem leiddi til þess
að Landssjóður veitti nokkra fjár-
upphæð til vegagerðar um Hval-
fjörð. Bræðurnir frá Þyrli tóku að
sér að ryðja alllangan kafla leiðar-
innar ásamt fleiri ungum mönnum
úr sveitinni. Eingöngu var þetta
unnið með handverkfærum. Jói
minntist þess að oft hefði hann
og fleiri setið eða staðið með slag-
hamra og steinbora og klappað
holur í kletta og klapparnef, sem
síðan voru sprengd með dínamíti.
Eftir ótrúlega skamman tíma
tókst þó að gera akfæran veg um
fjörðinn og mikil var gleði vega-
gerðarmannanna og annarra er
fyrsti bíllinn ók framhjá Þyrli árið
1931 án teljandi farartálma.
Jóhann flutti til Reykjavíkur
snemma á fórða áratugnum og hóf
fljótlega störf hjá Strætisvögnum
Reykjavíkur, fyrst sem ökumaður,
en síðar við viðhald og viðgerðir á
vögnunum um margra ára skeið,
þar til heilsan bilaði fyrir þremur
árum.
Er Jóhann ók Kleppsvagninum
átti hann til að hleypa farþegum
út á milli biðstöðva ef veður voru
válynd. Má þar nefna frú ólsen,
sem bjó að Víðivöllum við Sund-
laugaveg, en hún launaði honum
liðlegheitin með því að senda unga
og glæsilega stúlku með kaffisopa
handa bílstjóranum. Þannig munu
kynni þeirra Jóhanns og Laurentze
Johanne frá Álasundi í Noregi
hafa hafist. Þau gengu í hjonaband
16. maí 1942 og hófu búskap að
Laugarnesvegi 52, í húsi Margrét-
ar systur Jóhanns og manns henn-
“ar, Ragnars Þorgrímssonar frá
Laugarnesi. Síðan keyptu þau lítið
hús í Laugarmýrarbletti er nokkr-
um árum síðar varð að víkja fyrir
nýrri byggð við Rauðalæk. Þá
fluttu þau að hinu gamla höfuðbóli
að Laugarnesi og bjuggu þar æ
síðan.
Oft komu ættingjar og vinir
þeirra hjóna við hjá þeim í Laugar-
nesi og nutu gestrisni þeirra. Þar
má segja að friður og ró hafi svifið
yfir vötnunum, húsfreyjan lagði
dúk á borð, bar fram kaffi og
kökur, lagði orð í belg er rætt var
um daginn og veginn, en Jói, sem
var í eðli sínu gleðimaður, sagði
skemmtisögur af kynlegum kvist-
um sem hann hafði kynnst á lífs-
leiðinni eða heyrt getið um. Allt
var það þó græskulaust og ekki
minnist ég þess að hann hafi talað
illa um nokkurn mann, enda mað-
urinn stálheiðarlegur til orðs og
æðis. Ekki held ég að Jóhann hafi
eignast nokkurn hlut án þess að
greiða út í hönd. Hann vildi aldrei
skulda neinum neitt og lærði aldrei
þá list að spila á verðbólguna, sem
hann taldi af hinu illa. Hann spil-
aði hinsvegar allvel á orgel og
fiðlu, var söngelskur og hrifinn af
þjóðlegri tónlist. Hann var nátt-
úruunnandi, þekkti margar fugla-
tegundir, hafði unun af lax- og
silungsveiði, sem hann stundaði
nokkuð í frístundum.
Um leið og ég kveð Jóa mág
minn þakka ég honum samfylgd-
ina, sem ekki bar neinn skugga á
og sjálfsagt verður honum vel
tekið í nýjum heimkynnum. Þakka
má trú og tryggð konu hans alla
tíð, ekki síst í veikindum hans er
hún heimsótti hann daglega á
spítaiann nema tvo óveðursdaga
frá 8. júlí til dauðadags. Megi
forsjónin styðja hana og styrkja í
raunum hennar.
Greipur Kristjánsson
Martin Berkofsky
BtMartin
^erkotsky
FranzDszt
Allur ágóði rennur til byggingar
tónlistarhúss í Reykjavík
Hann situr í kjólfötum viö flygla. Birtist á íslandi leðurklæddur
á kraftmiklu vélhjóli.
Hann æfir sig i afskekktum vita — heldur tónleika um allan
heim.
Hann hefur hljóðritað tónlist Franz Liszt fyrir pop tónlistar út
gáfufyrirtæki
Hann hefur verið kallaður sérvitringur, öfgamaður..
Hann er mjög umdeildur pianóleikari; ef til vill með snert af
snilligáfunni.
„Hann" heitir Martin Berkofsky Fæddur i Bandarikjunum en
býr nú i Garðskagavita úti á Reykjanesi.
Berkofsky ferðast viða um lönd og kemur fram með fremstu
hljómsveitum heims i hinum ákjósanlegustu tónleikasölum. Á
íslandi heldur hann tónleika í kvikmyndahúsum, leikhúsum og
ýmsum öðrum óhentugum húsum Það kemur ekki til af góðu,
þvi enn skortir íslendinga raunverulegt tónleikahús sem hýsir
og hlúir að fjölbreyttu og þróttmiklu tónlistarlífi landsmanna.
Planóleikur Berkofskys hefur vakið ákafa hrifningu og lof, ]afnt
meðal gagnrýnenda sem almennings; hvarvetna rómaður fyrir
einstaka dýpt, næmni og máttuga tækni.
Berkofsky hafnar alfarið þeim staðli sem nútíma
samkeppnisandi setur pianóleikurum. Hann er sannfærður um
að pianóleikur lýtur, fyrst og síðast, aðeins eigin lögmálum.
Reglur og venjúr sem takmarka i einhverju sköpunarfrelsi
píanóleikarans skulu þvi vikja.
Martin Berkofsky er hjartanlega sannfærður um gildi tónlistar
Franz Liszt: Hún er jafn lífandi og ástriðufull í dag sem þá, hún
skirskotar til reynslu sérhvers manns; speglar djúpar tiífinning
ar sem allir þrá og allir búa yfir Og hún er tónlist allra tfma;
endurskin þess sannleika sem aldrei fellur úr gildi; tónl'st sem
mun ávallt njóta áheymar fleiri en þeirra sem samkenna sig við
klassiska tónlist
Á íslandi, landi mótsagna, hefur Martin Berkofsky, maður mót
sagna, fundið jafnvægið milli sjálfs síns og umhverfis Það gerir
honum kleift að virkja þá krafta sem eru hverjum einlægum
tónlistarmanni nauðsynleg forsenda til áframhaldandi sóknar
að háleitustu markmiðum listarinnar Það er aðeins andartak
hins óvænta — sem eru svo mörg á íslandi — að það skuli
vera M|ÖT; fyrirtæki sem annars hefúr einbeítt sér að pop
tónlist, sem gefur út þessa hljómplötu Andartak hins óvænta.
Fyrirtækið vildi gefa út hljómplötu með tónlist Franz Liszt í
flutningi Berkofskys og skyldi allur ágóði renna í sjóð Samtaka
um Byggingu Tónlistarhúss Martin Berkofsky féllst á það
glaðlega.
Þessi hljómplata er afleiðing og samruni þess óvenjulega og
óvænta; fyllilega i samræmi við lifsskoðun Martin Berkofskys
og tónlist Franz Liszt.