Morgunblaðið - 02.12.1986, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 2. DESEMBER 1986
niugull og hagorður
Bókmenntir
Erlendur Jónsson
Kristján frá Djúpalæk: DREIF-
AR AF DAGSLATTU. Kvæða-
safn. 151 bls. Skjaldborg.
Akureyri, 1986.
Kvæðaúrval þetta er gefíð út
vegna sjötugsafmælis Kristjáns frá
Djúpalæk. Þess vegna er líka birt
þarna löng tabula gratulatoria þar
sem forseti og biskup hafa ritað
nöfn sín, auk fleiri stórmenna.
Kristján frá Djúpalæk er sem sé
skáld sem nýtur virðingar.
Gísli Jónsson ritar alllangan
formála þar sem hann samfagnar
skáldinu en gerir jafnframt nokkra
úttekt á kveðskap Kristjáns. Eg
skil formálsorð Gísla svo að hann
telji að ljóðlist Kristjáns hafi ekki
alltaf notið tilskilinnar viðurkenn-
ingar: »Veit ég þess dæmi að lærðir
bókmenntafræðingar gæfu honum
einkunnina alþýðuskáld í niðrunar-
skyni.« Þetta segir Gísli. Og síðar:
»Kristján frá Djúpalæk hræddist
aldrei að yrkja eftir eigin höfði á
atómöld.«
Margur má þola vanmat og niðr-
un — skáldin síst undanskilin. En
hafi Kristján aldrei hlotið verri ein-
kunn en að vera kallaður alþýðu-
skáld má það heita vel sloppið.
Kristján frá Djúpalæk er fyrir svo
löngu þjóðkunnur fyrir bækur sínar
— og ekki síður ágæta dægurtexta
— að hann má einu gilda hvað fræð-
ingar hafa um hann sagt. Hitt er
hveiju orði sannara, sem Gísli Jóns-
son vekur athygli á, að Kristján fór
sínar eigin leiðir meðan atómskáld-
in létu mest á sér bera. Má vera
að Kristján hafí þá orðið af athygli
og umfjöllun sem honum að réttu
lagi bar. Gísli minnir á að þá hafi
f fyrsta sinn orðið skil milli lista-
mannalistar og alþýðulistar.
Atómskáldskapurinn var að því
leyti bókmenntaleg einangrunar-
stefna. Og Kristján hélt sig al-
þýðumegin. En hlaut sú staða ekki
einnig að valda nokkurri einangrun?
Glæsilegur Volvo
Volvo 740 GLE árg. 1984.
Litur svartur Metalik, sportfelgur, rautt leður á sætum, höfuð-
púðar aftan og framan, rafdrifnar rúður og speglar, útvarp
og segulband, sentrallæsing, sumar- og vetrardekk, dráttar-
kúla + rafmagn, grjótgrind o.fl.
5 gíra með yfirgír. Ekinn aðeins 30.000 km. Verð 750.000.
Upplýsingar í síma: 20620 eða 22013.
SIEMENS
Fjölhæf hrærivél frá SÍGtYIGnS
Blandari, grænmetiskvörn og hakkavél fylgja með!
>Allt á einum armi.
IHrærir, hnoðar, þeytir, blandar, brytjar,
rífur, hakkar og sker — bæði fljótt og vel.
lítarlegur leiðarvísir á íslensku.
Smith & Norland
Nóatúni 4 — s. 28300
Atómskáldin stóðu þó alltént nær
því sem þá var nýjast í heimslist-
inni. Það er alls ekki sagt í niðr-
unarskyni þótt ég fullyrði að
Kristján hefði getað orðið ennþá
betra skáld ef honum hefðu veist
tækifæri til að viðra sig í heims-
menningunni meðan ljóðlist hans
var enn í mótun.
»Kristján frá Djúpalæk þorði að
vera hagorður,« segir Gísli Jónsson.
Og sjálfur yrkir Kristján: »Hom-
steinn míns lífs er ljóðið með
stuðlum og rími.« Hagmælska
Kristjáns frá Djúpalæk er ótvíræð.
En stuðlar og rím eru einungis ytri
búningur. Kristján stendur ekki
síður föstum fótum í íslenskri kveð-
skaparhefð með hliðsjón af yrkis-
efnum og skáldskaparmáli. Hann
sér landið í viðlíka ljósi og skáld
þau sem kváðu sig inn að hjarta
þjóðarinnar í sjálfstæðisbaráttunni.
Hann yrkir um fóstuijörðina sem
Krislján frá Djúpalæk.
tákn fegurðar og frelsis; en líka sem
uppsprettu ljóðsins, aflvaka skáld-
skaparins. Og þangað sækir hann
myndmál sitt. Fjallstindurinn á sér
hliðstæður í mannlífinu, einnig
blómið. Jörðin er móðir, stundum
miskunnarlaus »en mild þó einnig
og góð.«
I kvæðinu Stormur minnir
skáldið á að hinn sterki fer ekki
alltaf með sigur af hólmi þó mikið
láti: Stormurinn brýtur stráið sem
»var allra jarðargrasa grennst.« En
grasið vex á ný þar sem stormurinn
eyðist og hverfiir. Þannig reynist
lífið eyðingaröflunum sterkara.
Kristján frá Djúpalæk er maður
íhugull. Margt er í kvæðum hans
spaklega hugsað og orðað.
En mundu ekki hinar stuttu,
smellnu vísur hans vera það sem
flestir þekkja og lengst mun lifa?
Þær mega koma fyrir sjónir sem
spakmæli. Eða allt eins sem öfug-
mæli. Til að mynda þessi sem ber
fyrirsögnina Sannleikur:
Sannleikurinn er sá
að sannleikurinn
á vissu stigi
er verri en lygi.
Tími þjóðskáldanna er liðinn.
Eigi að síður er Kristján frá Djúpa-
læk í hópi skálda sem þjóðfræg
geta kallast og þarf þónokkuð til —
nú á tímum popmenningar og fjöl-
miðlunar. Vinsældir hans verða
ekki í efa dregnar. Dreifar af dag-
sláttu er notaleg bók og ekki að
furða þó margur vilji eiga samleið
með skáldi sem svo kveður.
„Spennandi leit“
Bókmenntir
Vigdís Grímsdóttir
HANDKLÆÐI í
GLUGGAKISTUNNI
Óskar Arni Óskarsson
Útgefandi: Blekbyttan
Bókaforlagið Blekbyttan er sam-
vinnufyrirtæki þriggja höfunda og
gefur út ljóðabækur þeirra. í smá-
auglýsingu frá forlaginu stendur
að þama fari þijár góðar bækur
og víst er að fá forlög geta státað
af jafn sannri auglýsingu. Ég hef
þegar fjallað um nokkra þætti
margslunginnar bókar Berglindar
Gunnarsdóttur sem hún kallar
Ljóðsótt. Bók Einars Ólafssonar
Sólarbásúnuna hef ég lesið og
finnst hún bæði kraftmikil og kjam-
yrt. Nú hef ég fengið til umfjöllunar
bók Óskars Áma Óskarssonar
Handklæði í gluggakistunni sem
er hans fyrsta bók en ljóð eftir
Óskar hafa líka birst í tímaritum.
Ég hafði gaman af að lesa mörg
ljóðanna í þessari bók en hún hefur
að geyma ljóð af ólíkum toga.
Kannski leitar höfundur fyrir sér,
leitar hins eina tóns eins og flestir
gera sem yrkja af alvöru. Spenn-
andi leit og ævinlega forvitnileg.
Óskar skiptir bókinni í fimm mis-
langa hluta og ég kem ekki auga
á að þeir eigi saman efnislega, enda
engin nauðsyn. Sjónarhom hæðni-
skopsins er fjarska vinsælt í
íslenskri nútímaljóðlist. Menn hæð-
ast að öllu mögulegu og ómögulegu,
nánast allri tilvemnni og stundum
veitir ekki af. Útfrá þessu sjónar-
homi em mörg ljóð sprottin, misjöfn
að gæðum og hafa misjafna
skírskotun eins og gengur. Sum
virðast nær eingöngu fest á blað
af því að þau em sniðug. Önnur
em dýpri, segja almenna sögu, fá
menn til að hugsa. Þau þykja mér
betri. í ljóðabók Óskars er að finna
ljóð af báðum þessum gerðum en
fleiri fylla flokk hinnar síðamefndu.
Undir fyrri flokkinn fínnst mér t.d.
falla ljóðin í þriðja hlutanum sem
heitir í kústaskápnum. Undir síðari
gerðina fellur aftur á mótið ljóðið
um minn kæra sem er vel spunnið
frásagnarljóð, myndrænt og efn-
isríkt.
Minn kæri
(níunda erindi)
Minn kæri
staulast heim á leið
eftir sólbakaðri stéttinni
einn morgun snemma
um það leyti sem krían
storkar syfluðum bílstjórum
með glannalegu flugi sínu
yfir tjöminni
og hann undrast
að enn skuli nóttin
luma á björtum degi.
Ljóð af öðrum toga em líka auð-
fundin í bókinni. Óskar yrkir tilfinn-
ingaljóð, leitandi og hlý. Af þeirri
gerð langar mig að nefna ljóð eins
og Síðan þú fórst og Á villigötum.
I báðum ljóðunum eru sterkar
myndir, fallegur hljómur.
Á villigötum
(lokaerindi)
Stundum heyri ég fótatak í forstofunni
skuggamir i garðinum
hvísla leyndarmálum að tijánum
ég heyri dropana falla
kannski þvær rigningin
saltið af rúðunni í nótt
Hressilegur fannst mér sá hluti
bókarinnar sem sagður er úr glöt-
uðu handriti bemskunnar. Hann
kallar Óskar Bergstaðastrætið,
fínn prósi sm segir frá strákalífi
og mér finnst ástæða til að leita
betur að þessu handriti, dusta rykið
af fleiri minningum.
Bergstaðastrætið
1958
Mamma lét renna vatn í stóra trébalann
útí vaskahúsi.
Það var vetur og ískalt gólfið stakk í
fætuma svo
maður þurfti að vera fljótur að klæða sig
úr og stinga
sér oíaní heitt vatnið. Og á meðan hugurinn
maraði
í hálfu kafi fylltist vaskahúsið af gufu svo
rétt
grillti í mömmu þar sem hún bograði yfir
þvottinum
og hvarf að lokum á bak við sængurfötin
sem sveimuðu
allt í kring eins og vofur. í svarta myrkri
skutumst
við útí portið og upp tröppumar með fangið
fullt af
hvítu taui.
Gömul saga er sögð í ljóðinu
Endurkoma (1984), gömul að því
leyti að hún hefur verið sögð áður
og oft áður og Óskar bætir ekki
um hana, en hún er jafn sönn þrátt
fyrir það. í gamlan farveg renna
líka ljóðin í vatnsmýrinni og Og
sjálfur er ég hálfslappur. Skáld-
unum liggur oft það sama á hjarta.
Og þótt Óskar láti ólíkindalega í
hinu vísanaþunga ljóði Striptease
er ljóst að hann kann margt fyrir
sér, hefur úr ýmsu að moða. Spenn-
andi verður að sjá hvert hann
sfefnir í næstu bók.
Striptease
Ég kann ekki að klæða ljóðið
í svartan blús eða rúmbusveiflu
í bleikan náttkjól
ástaigal eða ostaklessur
ég kann ekki að klæða ljóðið
í beljandi foss eða blikkdósahlátur
í grængula tilfinningu titrandi tákna
eða malbikuð hjörtu
enda ástæðulaust
ég á nýju fótin keisarans
til skiptanna inní skáp
Að ehdingu langar mig að þakka
fyrir glæruna sem fylgir bókinni
og P.s. orðin líka. Góður stæll og
dálítið fallegur líka.
Öll medfer- ‘ otvopna
i landi Eyrarliakkahrepps
bönnud.

Morgunblaðið/Sig. Jóns.
Skiltið við Eyrarbakkaveg sem skotið hefur verið á.
Selfoss:
Skotið á skilti
Selfossi.
SKILTI á hreppamörkum Eyrar-
bakkahrepps og Sandvíkurhrepps
hefur verið eyðilagt, augsýnilega
af skotmönnum sem andsnúnir
eru texta skiltisins um bann við
meðferð skotvopna.
Öll meðferð skotvopna er bönnuð
í landi Eyrarbakkahrepps og það
gefíð til kynna með skiltum við
hreppamörkin. Einhveijir skotglaðir
menn hafa skeytt skapi sínu á skilti
við Eyrarbakkaveg með því að skjóta
á það og um leið sýnt vanhæfni sína
að hafa skotvopn undir höndum.
Sig. Jóns.