Morgunblaðið - 12.05.1987, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 12. MAÍ 1987
Nokkrar hugleiðingar í
tilefni af alþjóðadegi
hjúkrunarfræðinga, 12. mai
eftir Sifpirbjörgu
Björgvinsdóttur
Sagan um hjúkrunina er
jafngömul manninum. Hjúkrun hef-
ur verið stunduð í einhverri mynd
á öllum tímum og hefur yfirleitt
fallið í hlut kvenna. Þróunarferill
hjúkrunarstarfsins er langur og
verður ekki rakið hér, hvemig starf-
ið smám saman varð til í þeirri
mynd sem nú er, hvemig það hefur
þróast oft samfara læknavísindum,
frá göldrum og hjátrú í að verða
fræðigrein grundvölluð á vísinda-
legum rannsóknum.
Florence Nightingale
(1820—1910) hóf hjúkrunarstarfið
til vegs og virðingar. Starf hennar
og hugsjón urðu jafn árangursrík
og raun varð á, í fyrsta lagi vegna
þess að með fordæmi sínu sýndi
hún fram á, að það væri vel mennt-
aðri og ógiftri konu engin skömm
að hjúkra, og í öðm lagi hafði hún
sjálf valið þetta starf af fúsum og
fijálsum vilja, óháð öllum líknar-
og hjúkmnarreglum eða trúarfélög-
um.
Nightingale-skólinn við St.
Thomas-spítalann í London árið
1860 varð heppilegur vettvangur
til að koma á umbótum í hjúkmnar-
menntun og vekja skilning og
viðurkenningu lækna, stjómvalda
og almennings á mikilvægi góðrar
hjúkmnar og nauðsyn á sérhæfni
og fullnægjandi undirbúnings-
menntun þeirra er til starfsins
völdust. Þessi skólastofnun og
stefnumótun hennar átti eftir að
hafa ómæld áhrif fram á okkar
daga.
Allflestir hjúkmnarfræðingar er
öðlast hafa leyfi til hjúkmnarstarfa
hérlendis hafa hlotið menntun sína
í Hjúkmnarskóla íslands sem braut-
skráði sína fyrstu nemendur árið
1933. Gamli Hjúkmnarskóli íslands
hóf hjúkmn hér á landi til vegs og
virðingar og kenndi hjúkmnarfræð-
ingum meðal annars það að alla tíð
hefur nákvæmni, skilningur og
nærgætni verið talinn aðal hjúkr-
unarfræðinga svo og alhliða hæfni
til jákvæðra mannlegra samskipta
og er gmndvöllur þess að fagleg
þekking og þróaðar nútímaaðferðir
komi að fullu gagni við hjúkmn.
Tækninni hefur fleygt fram og
fólk lifir nú mun lengur en áður,
afleiðingin er aukning langvinnra
sjúkdóma sem hefur í för með sér
aukna þörf fyrir hjúkmn.
Hjúkmn hefur gengið í gegnum
miklar breytingar síðustu ár og
hafa hjúkmnarfræðingar lagt mikla
áherslu á að veita markvissa heild-
ræna hjúkmn, þar sem samhliða
er tekist á við andleg, líkamleg og
félagsleg vandamál.
Vísindalega viðurkenndar að:
ferðir hafa verið teknar í notkun. í
því sambandi má nefna markvissa
upplýsingasöfnun fýrir hjúkmnina,
hjúkmnaráætlun, hjúkmnarfram-
kvæmd og mat.
Hjúkmnarfélag íslands, stofn-
sett 1919, er stórt félag með yfir
2.000 félagsmenn, byggt á traust-
um gmnni og er aðili að samvinnu
hjúkmnarfræðinga á Norðurlönd-
um, SSN frá 1923, og Alþjóðasam-
bandi hjúkmnarfræðinga, ICN frá
1933, og hefur átt við þessi samtök
mikið og gott samstarf í gegnum
árin.
Samvinna hjúkmnarfræðinga á
Norðurlöndum (Sjuksköterskors
samarbete i Norden (SSN)) stofnað
1920. Tilgangur og markmið SSN
em:
a) að vinna að aukinni menntun
hjúkmnarfræðinga;
b) að hvetja til framhaldsnáms og
rannsókna á sviði hjúkmnar og
heilbrigðismála;
c) að aðstoða hjúkmnarfræðinga í
réttindamálum þeirra;
d) að styðja alla viðleitni þjóðanna
Sigurbjörg Björgvinsdóttir
„Margs er krafist af
hjúkrunarf ræðingnum,
hæf ileikans til að veita
stuðning, hæfileikans
til að hlusta, hæfileik-
ans til að sitja hjá
sjúklingnum og halda í
hönd hans. Snertingin
er f rumstæðasta skynj-
unin.“
til bættrar hjúkmnar og heilsufars
almennings;
e) að vinna að umbótum í sam-
bandi við ráðningar og vinnuskilyrði
hjúkmnarfræðinga;
f) að halda uppi samvinnu við önn-
ur norræn menningarsamtök.
Alþjóðasamband hjúkmnarfræð-
inga (The Intemational Counsil of
Nurses (ICN)), stofnað 1899. Verk-
efni ICN em:
a) að efla félagasamtök hjúkmnar-
fræðinga og styðja með ráðum
framfaraviðleitni þeirra;
b) að aðstoða aðildarfélögin, svo
að þau verði því hlutverki sínu vax-
in að bæta almenna heilbrigðis-
þjónustu og hjúkmn, og kjör
hjúkmnarfræðinga;
c) að vera tengiliður hjúkmnar-
stéttarinnar sem víðast um heim til
að auka skilning og samstarf;
d) að stofna til og viðhalda sam-
starfi við aðrar alþjóðastofnanir og
vera fulltrúi og málsvari hjúkmnar-
fræðinga á alþjóðavettvangi.
Nánast öll veikindi hafa í för
með sér tímabundið ósjálfstæði og
em ein fyrstu viðbrögð einstakl-
ingsins við meiðslum, veikindum
eða verkjum. Nákvæmar rannsókn-
ir eða athuganir á viðkomandi í
upphafi veikinda beina athygli hans
meir að því hvað hafí komið fyrir.
Flestir upplifa ótta og kvíða, marg-
ir þættir í sjúkrahússumhverfinu
vekja ótta: Nýtt fólk, ókunn tæki,
meðferð, lyf o.fl. Við sjáum þetta
hjá bami sem verður skyndilega
veikt. Það virðist missa áhugann á
leikföngum og leikfélögum að und-
anskildum uppáhalds bangsanum.
Athygli þess beinist eingöngu að
óþægindunum og hvað er að gerast
í kringum það. Hjúkmnarfræðing-
urinn skynjar daglega ýmis stig
ótta og kvíða hjá sjúklingnum.
Margs er krafist af hjúkmnar-
fræðingnum, hæfileikans til að
veita stuðning, hæfileikans til að
hlusta, hæfileikans til að sitja hjá
sjúklingnum og halda í hönd hans.
Snertingin er fmmstæðasta skynj-
unin. Barnið notar snertinguna til
að kanna veröldina. Fyrsta sam-
band okkar við lífið er í gegnum
snertinguna og einnig oft það
síðasta, þar sem snerting er oft það
eina sem hægt er að veita þar sem
orð komast ekki að.
Til þess að raunhæf og góð hjúkr-
un geti átt sér stað er nauðsynlegt
fyrir hjúkmnarfræðinginn að afla
sér upplýsinga um daglegt líf skjól-
stæðingsins og náin tengsl hans
innan íjölskyldu og vina. Hjúkmn-
arfræðingurinn skal alltaf hafa í
huga, að það sem hann telur eðli-
lega lifnaðarhætti þarf ekki að
samræmast skoðunum skjólstæð-
ingsins. Fólk hefur mismunandi
bakgmnn og þar af leiðandi mis-
munandi skoðanir. Hjúkranarfræð-
ingum ber að stuðla að andlegri,
líkamlegri og félagslegri vellíðan
með því að efla heilbrigði, hjúkra
og lina þjáningar, samkvæmt þeirri
hugmyndafræði er starfið byggir
á. Hann ber ábyrgð á störfum sínum
gagnvart skjólstæðingum sínum.
Stór hluti af starfi hjúkmnar-
fræðinga er kennsla og fræði til
skjólstæðingsins allan tímann, á
sjúkrahúsinu, á heilsugæslunni, í
skólanum eða jafnvel á vinnustað,
um t.d. sjúkdóma og orsakir þeirra,
fræðsla og undirbúningur fyrir
rannsóknir og aðgerðir, fræðsla um
lyf, mataræði, fræðsla um heil-
brigði, og margt fleira.
Hjúkmnarfræðingurinn er í lykil-
aðstöðu til að meta þarfír skjólstæð-
inga sinna, þar sem hjúkmn er 24
tíma þjónusta.
Oft hefur verið rætt og ritað um
skort á hjúkranarfræðingum til
starfa og í umræðu um þetta mál
hafa hæst borið launamál og þátt-
taka hjúkmnarfræðinga á vinnu-
markaðnum. Tiltölulega fáir
hjúkmnarfræðingar hætta í starfí
þótt þeir gifti sig og stofni heimili,
miklu algengara er að þeir fari í
hlutavinnu. Aftur á móti er orðið
algengt að hjúkmnarfræðingar ráði
sig til annarra starfa sökum lágra
launa við hjúkmnarstarfið, of mik-
ils vinnuálags og slítandi áhrifa
óreglulegs vinnutíma.
Kjarabaráttan hefur aldrei verið
auðveld viðureignar og sjaldan skil-
að sér sem skildi. Það sem aðallega
hefur staðið í vegi fyrir hjúkmna-
rstéttinni er að þetta er mestmegnis
kvennastétt og ranghugmyndir um
að hjúkmnarstörf beri að inna af
hendi sem nokkurs konar lítt laun-
aða sjálfboðavinnu, sem sagt
fómarstarf kvenna.
Ég hef látið gamminn geisa og
víða komið við, þó ekki gert þessu
efni nein tæmandi skil, en eitt er
vfst að kröfur em gerðar á öllum
sviðum hjúkmnar um sífellt meiri
ábyrgð. Að lokum nokkur heilræði
til hjúkrunarfræðinga: Við emm
sjálfstæð starfsstétt með sjálfstætt
starfssvið. Við höfum sameigin-
legra hagsmuna að gæta. Hlúum
að stéttarvitund, samstarfí, sam-
vinnu og samábyrgð og vemm
fyrirmynd annarra heilbrigðis-
stétta, því ómæld verkefni blða
okkar í framtíðinni.
Höfundur er lyúkrunarfræðingur
og formaður Reykja víkurdeildar
Hjúkrunarfélags íslands.
V^terkur og
kJ hagkvæmur
auglýsingamióill!
5 pltripimM&folfo