Morgunblaðið - 22.11.1987, Síða 32

32
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 22. NÓVEMBER 1987
3U*r$i Útgefandi pmMaliiíb Árvakur, Reykjavík
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen, Styrmir Gunnarsson.
Aöstoðarritstjóri Björn Bjarnason.
Fulltrúar ritstjóra Þorbjörn Guðmundsson, Björn Jóhannsson, Árni Jörgensen.
Fréttastjórar Freysteinn Jóhannsson, / Magnús Finnsson, Sigtryggur Sigtryggsson, Ágúst Ingi Jónsson.
Auglýsingastjóri Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar:
Aöalstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 83033.
Áskriftargjald 600 kr. á mánuöi innanlands. í lausasölu 55 kr. eintakiö.
Áhyggjur í
Vestur-Evrópu
IMorgunblaðinu í dag birt-
ist athyglisverð frétt um
þær áhyggjur, sem menn
hafa nú í Vestur-Evrópu af
því, að menningarleg sér-
kenni ýmissa þjóða þar séu
í mikilli hættu. Fram-
kvæmdastjóri Evrópuráðs-
ins, Marcelino Oreja, flutti
ræðu á ráðstefnu, sem sótt
var af fulltrúum ýmissa
menningarsvæða í Evrópu
og sagði m.a.: „Nánara sam-
starf Vestur-Evrópurílganna
verður öðrum þræði að mið-
ast við að varðveita tungu
og menningarleg einkenni
smáþjóðanna og einstakra
héraða, en við stöndum nú
frammi fyrir allsheijarstöðl-
un og samsömun." Sam-
kvæmt frétt Morgunblaðsins
sagði framkvæmdastjóri
Evrópuráðsins einnig, að
menningarlegri margbreytni
í Vestur-Evrópu stafaði stór-
hætta af vaxandi samstarfí
og samtvinnun efnahagslífs-
ins í þessum heimshluta. Þá
var um það rætt á þessari
ráðstefnu, að stefnt væri að
því að bæta hlut smáþjóða
og þeirra, sem eiga mállýzk-
ur að móðurmáli. Loks var
lýst hættum á því, að íbúar
vinsælla ferðamannastaða
týni þjóðlegum einkennum
sínum án þess að tileinka sér
nokkur önnur.
Þær umræður, sem þama
hafa farið fram um stöðu
smáþjóða, tungu þeirra,
menningarleg sérkenni og
mállýzkur eru efnislega hin-
ar sömu og farið hafa fram
hér á íslandi, m.a. hér í
Morgunblaðinu, t.d. í
Reykjavíkurbréfí fyrir viku,
um þá hættu, sem íslenzkri
tungu og menningu stafar
af þróun fjarskiptatækni og
alþjóðlegri fjölmiðlun.
Þorsteinn Pálsson, for-
sætisráðherra, vék einnig að
þessu í ræðu sinni á flokks-
ráðsfundi Sjálfstæðisflokks-
ins í gær, sem birt er í heild
í Morgunblaðinu í dag, þegar
hann sagði:„Öld tækni og
upplýsinga færir þjóðimar
nær hver annarri. A miklu
veltur því, að okkur takist
að varðveita íslenzka menn-
ingu og íslenzka tungu í því
ölduróti. Menningin og
tungan eru það, sem gerir
okkur að sjálfstæðri þjóð,
sem borin er virðing fyrir.
íslenzk tunga er í hættu.
En höfum það hugfast, að
sérhver ógnun við íslenzka
tungu er um leið ógnun við
fullveldi þjóðarinnar. Varð-
veizla og viðhald íslenzkrar
menningar er því ekkert
gamaldags tal, það er enginn
óður til liðinnar tíðar, til for-
tíðar, það er sjálfur grun-
dvöllur framtíðarsjálfstæðis
íslenzks samfélags."
Það er bæði eftirtektar-
vert og fagnaðarefni fyrir
okkur íslendinga, að þær
áhyggjur, sem við höfum
haft hér af framtíð okkar
og kannski talið, að við vær-
um ein um í okkar heims-
hluta, skuli einnig vera til
staðar hjá öðrum þjóðum og
þjóðarbrotum. Ástæðan er
einfaldlega sú, að aukið sam-
starf okkar við aðrar þjóðir
á þessu sviði getur styrkt
okkur mjög í baráttunni fyr-
ir því að halda tungu okkar,
menningu og sjálfstæði. Um
leið og smærri þjóðir í Vest-
ur-Evrópu og þjóðarbrot
innan stærri samfélaga hafa
sömu áhyggjur og við og
stríða við sömu vandamál
að þessu leyti verður auð-
veldara fyrir okkur að hafa
áhrif á stærri þjóðir og alla
þróun mála.
Það er því full ástæða til
þess fyrir okkur íslendinga
að kynna okkur rækilega
það, sem fram hefur farið á
þeirri ráðstefnu, sem hér er
vitnað til og leita eftir sam-
starfí við þá, sem þar hafa
verið í forystu. Samstaða
með öðrum og samvinna við
aðra mun auðvelda okkur
þessa baráttu og veita okkur
nýtt þrek til þess að láta
hvergi undan síga.
Þess er að vænta að bæði
utanríkisráðherra og
menntamálaráðherra hafí
frumkvæði um að efla tengsl
okkar við þessar smáþjóðir
og þjóðarbrot. Með slíku
samstarfí getum við skapað
okkur nýja og betri vígstöðu
en við höfum áður haft.
Inóvembermánuði fyrir tveimur
árum var mikil svartsýni ríkjandi
í landinu. Miklir efnahagserfið-
leikar virtust framundan, sem
stjómmálamenn sáu ekki auð-
velda lausn á. Útlendingur, sem
hingað kom á þeim tíma, hafði
orð á því við höfund Reykjavíkur-
bréfs, að sér virtist vonleysi einkenna
viðhorf og afstöðu fólks. Þessi sami maður
kom til íslands á ný rúmum tveimur mán-
uðum síðar eða í lok janúar 1986. Þá hafði
hann orð á því, hve viðhorf fólks hefði
breytzt mikið frá nóvembermánuði. Mikil
bjartsýni ríkti og kraftur í öllu atvinnulífi.
Á þeim rúmum tveimur mánuðum, sem
þama skiptu sköpum, gerðist þrennt:
Heimsmarkaðsverð á olíu hmndi og verð-
lag á fiskafurðum okkar á Bandaríkja-
markaði hækkaði. Jafnframt lækkuðu
vextir af skuldum okkar erlendis. Þetta
varð upphaf þess góðæris, sem við höfum
búið við síðan. Ef einhverjir sérfræðingar
hefðu spáð því í nóvember 1985, að tíma-
bil góðæris mundi ganga í garð í ársbyijun
1986 hefði enginn trúað þeim. Þetta litla
dæmi sýnir hversu erfítt er að segja fýrir
um framvindu efnahagsmála á íslandi.
Með hliðsjón af þessari reynslu er það
því ekki að tilefnislausu, að Þröstur Ólafs-
son, framkvæmdastjóri Dagsbrúnar, tekur
takmarkað tillit til þjóðhagsspár Vinnu-
veitendasambands íslands og bendir á, að
vinnuveitendur hafi áður dregið upp svarta
mynd af ástandi og horfum í efnahagsmál-
um skömmu fyrir nýja kjarasamninga.
Spuming er hins vegar sú, hvort líklegt
sé, að við verðum jafn heppin nú og 1986.
Þótt ekkert verði fullyrt um það, eru
líkumar á því ekki miklar. Verðfallið í
kauphöllum í Bandaríkjunum og víðar hef-
ur afhjúpað veikleika í bandarísku efna-
hagslífí, sem margir sérfræðingar telja að
muni leiða til verulegs samdráttar í atvinn-
ulífí þar. Samdráttur í bandarísku efna-
hagslífí getur valdið verðlækkun á
fískafurðum en það er alla vega hægt að
ganga út frá því sem vísu, að slíkir erfíð-
leikar leiða ekki til verðhækkana á físki!
í þessu sambandi má einnig minnast á
frétt í Morgunblaðinu í dag, iaugardag,
þess efnis, að einn stærsti kaupandi á
íslenzkum físki leiti nú að ódýrari físki til
þess að selja í veitingahúsum.
Striðsástand við Persaflóa veldur því,
að ólíklegt er að verð á olíu falli í bráð,
sennilegra er að það geti hækkað eitt-
hvað. Þess vegna eru líkumar á sams
konar happdrættisvinningi og í ársbyijun
1986 ekki miklar. Alla vega er ekki hægt
að géra út á þann vinning!
Ólík viðhorf
Viðhorf vinnuveitenda og verkalýðssam-
taka til framvindu mála næstu mánuði eru
afar ólík. Verkalýðssamtökin leggja
áherzlu á tvennt: bætta afkomu físk-
vinnslufólks og að dregið verði úr ójöfnuði
í launamálum. Á margan hátt er þessi
afstaða verkalýðssamtakanna skiljanleg.
Það hefur valdið mikilli og vaxandi gremju
hjá starfsfólki í fískvinnslustöðvum, að
hinn mikli hagnaður sem orðið hefur í sjáv-
arútvegi síðustu misseri hefur fyrst og
fremst runnið til útgerðarmanna og sjó-
manna. Kjör fískvinnslufólks hafa að vísu
verið bætt verulega, en ekki nægilega að
þess mati þegar það ber sig saman við
sjómennina.
Menn verða að átta sig á þeirri nálægð
sem er milli sjómanna og fískvinnslufólks
í litlu sjávarþorpunum. Þar er návígið svo
mikið, að öllum er ljóst að sjómaðurinn á
togaranum hefur mikil uppgrip á sama
tíma og konan hans, sem vinnur í fiskverk-
unarstöð í landi, ber mun minna úr býtum.
Sums staðar hefur þetta leitt til þess, að
fólk hefur hætt að vinna við fískvinnslu.
Þetta fólk heijar nú á forystumenn þeirra
verkalýðsfélaga, sem það á aðild að, um
sanngjama skiptingu á þeim mikla hagn-
aði, sem orðið hefur í sjávarútvegi. Kröfur
um, að kvótanum verði skipt á milli útgerð-
ar og sjómanna annars vegar og físk-
vinnslu og fískverkunarfólks hins vegar
eiga m.a. rót sína að rekja til þess mikla
tekjumunar, sem orðið hefur svo áberandi
milli sjómanna og fískvinnslufólks.
Peningaflóðið hefur verið mikið í góðær-
inu og augljóst, að fjölmennir hópar
þjóðfélagsþegna komast betur af en þekkst
hefur áður hér á íslandi. Efnamunurinn
hefur farið vaxandi. Það er raunar ekki
nýtt fyrirbæri. Hann varð mikill á verð-
bólguárunum, þegar sumir einstaklingar
söfnuðu miklum eignum með því að spila
á verðbólguna. En hann hefur orðið aug-
ljósari öllum þorra almennings nú hin
síðari ár. Þótt þjóðinni hafí fjölgað er fá-
mennið samt svo mikið, að í daglegu lífí
fólks er tekið rækilega eftir því, ef efna-
munur verður áberandi mikili. Raunar er
hægt að færa rök að því, að svona fá-
mennt þjóðfélag þoli ekki til lengdar of
mikinn mun á kjörum fólks. Krafa verka-
lýðssamtakanna um að jafna kjörin er
m.a. sprottin af þessari tilfínningu hins
almenna borgara, sem er orðin býsna
sterk.
Rökin fyrir kröfugerð verkamannasam-
takanna viðvíkjandi þessu tvennu eru því
fyrir hendi. En vinnuveitendur hafa líka
sterk gagnrök. Það fer ekkert á milli
mála, að afrakstri góðærisins hefur verið
dælt út í efnahagslífíð. Kaupmáttur hefur
aukizt ótrúlega mikið. Atvinnurekendur
geta nú bent á þá staðreynd, sem blasir
við, að kostnaður atvinnuvega hér innan-
lands er orðinn meiri en útflutningsat-
vinnuvegimir geta staðið undir. Gengi
dollars var óbreytt í nokkur misseri.
Ástæðan fyrir því, að sjávarútvegur og
fískvinnsla gátu staðið undir því þrátt fyr-
ir miklar kostnaðarhækkanir innanlands
var sú, að fískverð hækkaði verulega á
Bandaríkjamarkaði. Auk þess hefur meira
af sjávaraflanum en áður farið á markaði
í Evrópu, en þar hefur gengisþróunin ver-
ið önnur. Nú hefur það gerzt undanfamar
vikur, að gengi dollars hefur ekki staðið
í stað heldur lækkað, þannig að útflutn-
ingsfyrirtækin fá færri krónur fyrir hvem
dollar, sem þau flytja út fyrir. Enginn
veit, hvert framhald verður á þessari þró-
un. Sumir sérfræðingar vestan hafs eru
þeirrar skoðunar, að dollar eigi eftir að
styrkjast, aðrir telja að hann geti enn fall-
ið verulega í verði. Það fer hins vegar
ekki á milli mála, að við þessar óvissu
aðstæður hafa atvinnurekendur rök fyrir
sínu máli, þegar þeir telja sig ekkert eiga
aflögu og stjómmálamenn hafa mikið til
síns máls, þegar þeir segja, að markmiðið
nú hljóti að vera að reyna að veija þann
kaupmátt, sem náðst hefur.
Áf þessu má sjá, að báðir aðilar, vinnu-
veitendur og verkalýðssamtök hafa
sanngimisrök fyrir sinni afstöðu og því
engin ástæða til að fordæma annan hvom
aðilann. Verst er, að svo mikil óvissa ríkir
um framhaldið, að það er nánast ómögu-
legt að átta sig á því á þessari stundu,
hvort við stöndum frammi fyrir nýju góð-
æri eftir þijá mánuði eða stórfelldum
vandamálum. Það eru þó óneitanlega meiri
líkur á því, að það harðni á dalnum en
að við eigum eftir að upplifa umskipti árs-
ins 1986 á ný.
í merkri ræðu, sem Þorsteinn Pálsson,
forsetisráðherra, flutti á flokksráðsfundi
Sjálfstæðisflokksins nú um þessa helgi,
segir hann m.a.: „Því verður auðvitað ekki
jafnað við stóráfall, þótt á næsta ári gef-
ist ekki færi á að auka tekjur manna
almennt í þjóðfélaginu. Þvert á móti væri
það verulegur árangur, ef tækist að koma
í veg fyrir umtalsverða kaupmáttarminnk-
un atvinnutekna og viðhalda þeim lífskjör-
um, sem okkur hefur tekizt að ná á síðustu
árum. Þetta markmið hefur ríkisstjómin
sett sér.“
Umræður um
gengislækkun
Fyrrverandi ríkisstjóm lagði ríka
áherzlu á að halda gengi krónunnar stöð-
ugu og koma í veg fyrir það gengissig,
sem einkenndi verðbólguár vinstri stjóma.
Núverandi ríkisstjóm hefur einnig gert
svokallaða fastgengisstefnu að gmndvall-
aratriði í sinni efnahagsstefnu. Skömmu
eftir að þing kom saman og áður en dollar
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 22. NÓVEMBER 1987
33
REYKJAVÍKURBRÉF
Laugardagur 21. nóvember
Þessa mynd tók ÓL.K.M. af Kópavogskirkju fyrir skömmu en að undanförnu hefur verið unnið að endurbótum á kirkjunni og hún m.a. máluð að utan.
byrjaði að lækka svo mjög, sem síðar varð,
fóru fram miklar umræður á Alþingi utan
dagskrár um efnahagsstefnu ríkisstjómar-
innar.
Það var Ólafur Ragnar Grímsson, sem
nokkrum vikum síðar var kjörinn formaður
Alþýðubandalagsins, sem hóf þær umræð-
ur og sagði m.a.: „Þess vegna beini ég
þeirri spumingu til hæstvirts forsætisráð-
herra, hvort hann sé reiðubúinn að lýsa
því yfír hér, að ríkisstjómin muni hvorki
á þessu ári né á næsta ári fella gengi
íslenzku krónunnar, hvort hann sé reiðubú-
inn að veita þeirri yfirlýsingu það vægi
að leggja líf ríkisstjómarinnar að veði...“
Þorsteinn Pálsson, forsætisráðherra,
sagði m.a. í svari sínu til Ólafs Ragnars:
„Jaftiframt var tekin sú ákvörðun að halda
fast og ákveðið við þá fastgengisstefnu,
sem hefur verið og er og verður gmndvöll-
ur að efnahagsstefnu stjómarinnar. Til
þess að treysta þá stefnu í sessi og draga
úr viðskiptahalla var nauðsynlegt að grípa
til þessara aðgerða í ríkisíjármálum og
jafnframt að grípa til aðgerða í peninga-
málum til þess að auka aðhald, opna
möguleika til frekari spamaðar og gera
mönnum kleift að leggja peninga inn á
gengisbundna reikninga.
Ráðstafanimar í peningamálum em í
því fólgnar, að bönkum og sparisjóðum
verður heimilað að bjóða gengisbundna
innlánsreikninga. Einstaklingum og fyrir-
tækjum verður heimilað að eignast erlend
verðbréf, heimildir islenzkra fyrirtælqa til
að fjárfesta í atvinnurekstri erlendis og
styrkja þannig viðskiptastöðu sína verða
rýmkaðar og ríkissjóður mun bjóða gengis-
bundin spariskfrteini. Hér er verið að opna
fjölbreyttari kosti til spamaðar. Hér er
verið að gera ráðstafanir til að örva spam-
að.
Auðvitað er það svo, að menn hafa spurt
sjálfa sig: stenst fastgengisstefnan þegar
þannig stendur á í íslenzku þjóðfélagi eins
og raun ber vitni? Er þetta mögulegt?
Getur þetta tekizt? Við höfum með þessum
ráðstöfunum stigið skref til þess að svo
megi verða og tryggt að svo megi verða,
ef annað gengur eftir. Auðvitað gemm við
okkur grein fyrir því öll, að það kunna
að vera uppi efasemdir. En með þessu em
opnaðir möguleikar fyrir þá sem kunna
að efast til þess að leggja sparifé sitt inn
á gengisbundna reikninga fremur en að
veria því til innkaupa og eyðslu."
I þessum sömu umræðum svaraði Jón
Baldvin Hannibalsson, fjármálaráðherra,
spumingu Ólafs Ragnars á þennan veg:
„Ríkisstjómin vísar á bug kröfum sumra
atvinnurekenda um gengislækkun. Ég
spyr háttvirtan málshefjanda: Er það
stefna hans óbreytt eins og hún var á
stjómartímanum 1980-1983 að fellageng-
ið á degi hveijum samkvæmt pöntun frá
atvinnurekendum? Er það sú stefna, sem
háttvirtur þingmaður ætlar að draga að
húni í málflutningi sínum, þegar hann
gerir tilkall til forystu fyrir leifunum af
Alþýðubandalaginu? Það er einmitt með
hliðsjón af reynslunni frá þessu tímabili,
sem íslenzka þjóðin, líka öflugir talsmenn
atvinnurekenda og öflugir talsmenn laun-
þega segja: Læmm af þeirri reynslu.
Látum ekki undanlátssemi og aumingja-
skap gagnvart kröfum sérhagsmunahópa
í þjóðfélaginu verða til þess að ríkisstjóm-
ir sitji en þori ekki að stjóma."
Jón Sigurðsson, núverandi viðskiptaráð-
herra og einn helzti sérfræðingur þjóðar-
innar í efnahagsmálum, sagði í þessum
umræðum: „Með þessum ráðstöfunum er
verið að hafna þeirri gengislækkunarleið,
sem iðulega heftir verið farin þegar nauð-
syn hefur borið til að draga úr þjóðarút-
gjöldum og innflutningi. Undanlátssemi
við þá, sem nú hafa uppi háværar kröfur
um gengisfellingu, hefði verið að skvetta
olíu á verðbólgueldinn, sem hefur verið
að lifna að undanfömu. í stað gengisfell-
ingar hafa nú verið ákveðnar öflugar
aðhaldsaðgerðir einmitt til þess að treysta
gengi krónunnar. Markmiðið er að koma
í veg fyrir, að nýr vítahringur gengisfell-
inga og innlendra verðlagshækkana
myndist. Þetta er lykilatriði, því að stöð-
ugt gengi er, eins og hér hefur komið fram,
homsteinn efnahagsstefnu ríkisstjómar-
innar.“
Loks er ástæða til að vitna til orða
Halldórs Ásgrímssonar, sjávarútvegsráð-
herra, sem nú er að verða helzti talsmaður
Framsóknarflokksins í innanlandsmálum
en hann sagði: „Það má sjálfsagt deila
um það lengi, hvem kost eigi að velja í
þeim efnum, en það er alveg rétt, sem
hann sagði hér, að ríkisstjómin byggir til-
vem sína á því, eins og hann sagði, og
hún var stofnuð á þeim gmndvelli, að
genginu yrði haldið föstu. Hitt er svo ann-
að mál, eins og kom fram hjá hæstvirtum
fjármálaráðherra, að ríkisstjómin er ekk-
ert ein um að viðhalda föstu gengi hér.
Meira að segja stjómarandstaðan skiptir
þar miklu máli. Það skiptir máli, hvemig
stjómarandstaðan talar og hvað stjómar-
andstaðan vill. Sem betur fer skiptir
stjómarandstaðan allmiklu máli, þótt
háttvirtur 5. þingmaður Reyknesinga (Ól-
afur Ragnar) sé e.t.v. annarrar skoðunar.
Ég vænti nú að hann sé það ekki. Aðilar
vinnumarkaðarins skipta þar einnig miklu
máli. Það er alveg ljóst, að aðilar vinnu-
markaðarins hafa ekki hagað sér þannig
undanfarið, ef nota má það orð, eða breytt
þannig á undanfömum mánuðum, að það
skapi mikla tiltrú á því að þeir vilji halda
hér föstu gengi. (ÓRG: Á það líka við um
verkalýðshreyfínguna?) Það á jafnframt
við um verkalýðshreyfínguna, háttvirtur
þingmaður. Það á jafnframt við um verka-
lýðshreyfínguna."
Af þessum ummælum forsætisráðherra,
fjármálaráðherra, viðskiptaráðherra og
sjávarútvegsráðherra má ljóst vera, að
núverandi ríkisstjóm hefur ekki í hyggju
að lækka gengi krónunnar. Þótt gengi
dollars hafí lækkað töluvert eftir að þessi
tilvitnuðu orð vom sögð á Alþingi íslend-
inga getur það þó tæpast ráðið úrslitum
og þess vegna verður að ætla að þessar
yfírlýsingar ráðherranna séu enn í fullu
gildi.
Hvað er framundan?
Það má færa rök að því, að gengislækk-
un mundi leysa bráðan vanda verkalýðs-
foringjanna. Í krafti hennar gætu þeir
knúið fram krónutöluhækkun launa, sem
mundi friða þeirra fólk um hríð. Það má
líka færa rök að því, að gengislækkun
mundi leysa aðkallandi vanda útflutnings-
atvinnuveganna, sem standa frammi fyrir
meiri kostnaðarhækkunum innanlands en
útflutningsverðið stendur undir.
Það fer á hinn bóginn ekkert á milli
máia, að gengislækkun leysir engan vanda
fyrir þjóðina, þegar til lengri tíma er litið,
hvorki fyrir launþega né atvinnurekendur.
Hún þýðir einfaldlega nýja kollsteypu og
vaxandi verðbólgu. Hvað er þá framund-
an, ef gengið er út frá því, að ráðherramir
haldi fast við yfírlýsta afstöðu ríkisstjóm-
arinnar til gengisbreytinga?
Gamalkunn aðferð frá fyrri árum er sú,
að taka upp millifærslukerfi, sem þýðir
dulbúna gengislækkun. Sennilega getur
ekki nokkur maður nú á dögum hugsað
sér þá leið. Þess vegna er líklegast að
bæði ríkisstjóm og aðilar vinnumarkaðar
doki við og sjái hver þróunin verður í upp-
hafí nýs árs. Það er engum í hag að til
átaka komi strax í ársbyijun. Skynsam-
legra er að sjá hver framvindan verður á
alþjóðavettvangi og taka svo mið af þeirri
stöðu, sem upp kemur á miðjum vetri. En
þá verður ekki undan því vikizt að taka
afstöðu.
„ Af þessu má sjá,
að báðir aðilar,
vinnuveitendur
og" verkalýðssam-
tök, hafa sann-
girnisrök fyrir
sinni afstöðu og
þvi engin ástæða
til að fordæma
annan hvorn aðil-
ann. Verst er, að
svo mikil óvissa
ríkir um fram-
haldið, að það er
nánast ómögulegt
að átta sig á þvi á
þessari stundu,
hvort við stöndum
frammi fyrir nýju
góðæri eftir þijá
mánuði eða stór-
felldum vanda-
málum. Það eru
þó óneitanlega
meiri líkur á því,
að það harðni á
dalnum en að við
eigum eftir að
upplifa umskipti
ársins 1986 á ný.“