Morgunblaðið - 06.12.1987, Page 26

26 C
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 6. DESEMBER 1987
FINNLAND
og kalda stríðið
unum Rússa. Með þessu hafí þeir
viljað sýna fram á, að Paasikivi-
stefnan „borgaði" sig. Manna
líklegastan til þess að halda áfram
í sama anda töldu þeir Kekkonen.
„Nœturfrostid**
1958
Urho Kekkonen (1900—1986)
hafði verið virkur stjómmálamaður
lengi sem foringi bændaflokksins
og var því umdeildur í innanlands-
pólitíkinni ólíkt Paasikivi, sem ekki
hafði haft afskipti af stjómmálum
lengi, þegar hann var kallaður til
starfa eftir stríðið. Þegar hann bauð
sig fram til forseta 1956 var aðal-
andstæðingur hans Fagerholm,
leiðtogi sósíaldemókrata, og sigraði
Kekkonen með naumasta meiri-
hluta sem unnt var, 151:149.
Rússar höfðu greinilega gefíð í
skyn, að þeir vildu heldur Kekkonen
á forsetastólinn en sósíaldemó-
kratann Fagerholm.
Árið 1958 voru haldnar þing-
kosningar og var kosningabandalag
kommúnista og vinstri sósíaldemó-
krata sigurvegari kosninganna.
Sovétstjómin lýsti ánægju með
þessi úrslit og gekk út frá því sem
vísu, að bandalagið myndaði stjóm.
Það tókst þó ekki, því að enginn
hinna flokkanna vildi taka upp
stjómarsamstarf við það. Úrslitin
urðu þau, að Fagerholm myndaði
stjóm ásamt bændaflokknum og
tók með í hana ýmsa sósíaldemó-
krata, sem Moskva leit homauga
vegna umsvifa á stríðsárunum.
Viðbrögðin létu ekki á sér standa;
samskipti landanna voru „fryst".
Sovéski sendiherrann var kallaður
heim, hætt var viðræðum um versl-
unarsamninga, sem höfðu verið á
döfínni, vörupantanir voru aftur-
kallaðar og ýmislegt fleira gaf
óánægju Sovétstjómarinnar til
kynna. Hún lét á sér skilja, að
Finnar væm að hverfa frá vinsam-
legum samskiptum og gerði þær
athugasemdir, að farið væri að gefa
út bækur og blöð, sem væm fjand-
samleg og gagnrýnin í garð Sov-
étríkjanna.
Það hefði verið alvarlegt áfall
fyrir efnahag Finnlands, hefðu Sov-
étríkin hætt að kaupa fínnskar
vömr. Finnar höfðu byggt upp
málm- og skipasmíðaiðnað til þess
að greiða stríðsskaðabætumar á
sfnum tíma og þegar þeim greiðsl-
um lauk höfðu Sovétmenn haldið
áfram að kaupa framleiðsluna.
Þessi viðskipti námu 20—30% af
útflutningnum og fóm fram með
vömskiptum. Stjómin stóðst ekki
þennan þrýsting og féll eftir að
ráðherrar bændaflokksins slitu
stjómarsamstarfínu.
Kekkonen forseti hélt ræðu í út-
varpi eftir að stjómin féll og þar
ávítaði hann þá, sem höfðu gagn-
rýnt Paasikivistefnuna og brýndi
fýrir þjóðinni mikilvægi góðra sam-
skipta við Sovétríkin. Sem dæmi
nefiidi Kekkonen, að eftir að Pork-
kalasvæðinu hefði verið skilað,
hefðu æ oftar birst á prenti óviður-
kvæmileg ummæli um Sovétríkin
og hann varaði við þessari þróun.
Það væri ekki nóg, að vinsemd í
garð Sovétríkjanna kæmí,fram í
utanríkisstefnunni og opinbemm
ummælum, heldur þyrfti það sama
einnig að koma fram í almennings-
áliti.
Samskipti ríkjanna bötnuðu ekki
fyrr en eftir að Kekkonen hafði
farið til Sovétríkjanna og hitt
Kmtsjev aðalritara. Þegar hann
kom til baka hélt hann enn útvarps-
ræðu og sagði þá, að staðan hefði
verið verri en hann hefði haldið.
Stjómvöld í Sovétríkjunum litu það
mjög alvarlegum augum, að þau
væm gagnrýnd og gerð hlægileg í
fínnskum blöðum. Kekkonen lagði
að blöðunum að sýna ábyrgð, ann-
ars væm góð samskipti og gagn-
kvæmt traust milli ríkjanna úr
sögunni. Gagnrýnin kæmi illa við
Sovétríkin; ekki vegna þess að hún
særði, heldur vegna þess að í henni
endurepeglaðist almenningsálitið.
... „Eg er sannfærður um, að allir
skynsamir Finnar em mér sammála
um, að við höfum ekki efni á fleiri
kuldabylgjum." (Ræða Kekkonens
29. jan. 1959.)
Orðsendingin
1961
Eftir forsetakosningamar 1956
höfðu sósíaldemókratar strax hafíð
undirbúning að því að fella Kekkon-
en í næstu kosningum. Árið 1961
gerðu þeir bandalag við hægri
flokkinn um að bjóða fram Olavi
Honka, en kosningamar áttu að
fara fram 1962. Vitað var, að kosn-
ingabaráttan yrði hörð og tvísýn,
því að enn var Kekkonen ekki eins
óumdeiidur og hann varð síðar,
þótt vinsældir hans hefðu aukist
eftir að hann leysti vandann í sam-
bandi við „næturfrostið".
í október 1961 fór Kekkonen í
Urho K. Kekkonen, forseti Pinnlands 1056—Sl.
opinbera heimsókn til Banda-
ríkjanna. Heimsóknin var liður í
þeirri stefnu Kekkonens að leggja
áherslu á hlutleysi Finnlands og
yilja Finna til þess að hafa vinsam-
leg samskipti við bæði austur og
vestur. "*
Meðan Kekkonen dvaldíst vestra,
baret orðsending frá Kreml til Hels-
inki þess efnis, að nú vildu Rússar
taka upp hemaðarviðræður og
skírekotuðu þeir til vináttusáttmál-
ans frá 1948. í orðsendingunni var
vísað til þess, hvereu Þýskalands-
málið væri hættulegt friðnum í
Evrópu. í leiðinni var vikið að því,
að í Finnlandi væm nú að verki
öfl, sem ynnu gegn vináttu oggagn-
kvæmu trausti Finna og Sovét-
manna.
Kekkonen brást við þessu á sama
hátt og Paasikivi við bréfí Stalíns
1948. Hann hélt ró sinni, hélt áfram
sinni opinbem heimsókn og lauk
dagskránni. Þegar hann kom aftur
heim til Helsinki sendi hann ut-
anríkisráðherrann, Kaijalainen, til
Moskvu til viðræðna við Gromyko
utanríkisráðherra Sovétríkjanna.
Þar lýsti Gromyko áhyggjum Sovét-
stjómarinnar af því, að ákveðin
p>ólitísk öfl ætluðu að leggja stein
í götu þeirrar utanríkisstefnu, sem
Finnland hefði fylgt. Hann lét þó í
það skfna, að ef til vill væri unnt
að sleppa hemaðarviðræðunum, ef
vissa fengist fyrir því, að Finnar
héldu sömu stefnu áfram.
Sovétstjómin hafði greinilega
ekki tekið mark á þeim yfírlýsingum
Honkabandalagsins, að kosning-
amar snemst um innanríkismál, en
sömu stefnu skyldi fylgt í utanríkis-
málum áfram. Þingið í Finnlandi
var leyst upp og kosningar boðaðar
til þess að fá úr því skorið, hvaða
stefnu kjósendur vildu. Þetta dugði
Rússum ekki og þeir fóm enn fram
á hernaðarviðræður. Stjómin bað
þá Kekkonen að tala pereónulega
við Kmstjev. Þeir hittust 24. nóv-
ember í Novosibirisk og þar fékk
Kekkonen Kmstjev til að fresta við-
ræðunum á þeim forsendum, að
ekki væri vert að æsa upp stríðsótta
á Norðurlöndum, þótti vissulega
hefðu Rússar nokkuð til síns máls
varðandi hættu á átökum vegna
Berlínar.
Meðan á viðræðunum í Novosibi-
risk stóð dró Honka framboð sitt
til baka og kosningabandalagið
gegn Kekkonen fór út um þúfur.
Hann var síðan kosinn forseti 1962
og eftir það var aldrei nein and-
staða gegn honum við foreetakosn-
ingamar uns hann lét af embætti
vegna sjúkleika 1981.
Hver var tilgangur
Sovétstjórnarinn-
ar?
Engum blöðum er um það að
fletta, að Sovétstjómin blandaði sér
freklega í innanríkismál Finnlands
1958 og 1961. Bent hefur verið á,
að í bæði skiptin hafí verið spenna
kringum Vestur-Berlín. Haustið
1958 setti Sovétstjómin fram úr-
slitakosti varðandi framtíð Berlínar
og fellur það saman við „nætur-
frostið" í Finnlandi. En Rússar fóm
ekki fram á viðræður þá í samræmi
við vináttusáttmálann, heldur fóm
þeir þegjandi í fylu. Aðspurðir
sögðu þeir ástæðuna til kólnandi
sambúðar vera óánægju með „viss
öfl“ í stjóm Fagerholms, auk þess
sem þeir lögðu áherelu á, að þeir
sættu sig ekki við skrif, sem hefðu
biret á prenti og væm andstæð
Sovétríkjunum.
Árið 1961 var miklu hreinlegar
að verki staðið. Sovétstjómin fór
fram á viðræður með skírekotun til
vináttusáttmálans frá 1948 og bar
fyrir sig hættu á stríði vegna her-
væðingar Þýskalands. í orðsending-
unni er ekki minnst á Berlínardeil-
una. Aftur á móti talaði Kekkonen
um Vestur-Berlín í sambandi við
stríðshættu í útvarps- og sjónvarps-
ræðu nokkmm dögum síðar.
Þá má ef til vill spyija, hvort
meiri hætta hafí verið á styijöld
vegna Vestur-Berlínar í október en
í júlí eða í ágúst, þegar Berlínar-
múrinn var reistur. Hvere vegna
barst ekki orðsending þá?
Almennt hefur verið talið, að
orðsendingin 1961 hafi fyret og
fremst átt að þjóna þeim tilgangi
að sundra Honkabandalaginu, sem
hún og gerði. Sumir gengu svo
langt að ýja að því, að Kekkonen
hafí sjálfur „pantað“ hana, en fáir
hafa tekið þá ásökun alvarlega.
(Wahlbáck bls. 188.)
En Rússum var greinilega mikið
í mun, að Kekkonen mótaði áfram
stefnu Finnlands í utanríkismálum,
Paasikivi-Kekkonen-stefnuna, eins
og hún er nefnd núna. Finnar em
líka sammála um, að henni skuli
fylgt, en afstöðu þeirra til hennar
hefur oft verið lýst sem svo: Það
sé eins með P-K-stefnuna og þjóð-
kirkjuna; 95% tilheyri henni, en séu
allt frá því að vera heittrúaðir niður
í að trúa af gömlum vana.
(Wahlbáck bls.171)
Samantekt
Finnar tóku þá ákvörðun eftir
T0LLARI
IMotendur athugið:
Miklar breytingar verða á tollskýrslugerð um áramót.
Tollari verður þar með úreltur, en nýtt forrit kemur í
staðinn.
Tollari '88 (Sjá augl. annars staðar í blaðinu).
Meðal nýrra eiginleika:
★ Uppfletting í gömlum og nýjum tollflokkum.
★ Uppgjör allra tollskýrslna með heildarverðmæti
innfluttra vara, flutningskostnaður o.s.fr.
★ Stórbætt tollvörugeymslukerfi.
★ Fleiri möguleikar í verðútreikningi.
Tollalög eru enn ekki afgreidd frá Alþingi. Tollara '88
verður því ekki dreift til notenda Tollara fyrr en
milli jóla og nýárs.
ÍSLENSK TÆKI,
Garðatorgi 5, Garöabæ,
sími 656510.
Wterkurog
kJ hagkvæmur
auglýsingamiðill!

Til lelgu f HVERAGERDI
Pessi húseign sem stendurvið Breiðumörk 10,
Hv.eragerði, auglýsist hér með til leigu frá 1. febrú-
ar 1988. Húsið er nýtt.
Á neðri hæð er ca. 220 m2verslunarhúsnæði sem
hægt er að skipta niður eftir þörfum. Á efri hæð
eru þrjár íbúðir, tvær þriggja herb. ca. 85 m2og
ein 2ja herb. ca. 60 m2.
Tilboðum sé skilað á afgreiðslu Mbl.
fyrir 10. des. 1987 merktum:
„Staður á uppleið - 6149“.