Morgunblaðið - 30.12.1987, Blaðsíða 43

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 30. DESEMBER 1987
43
Guðnmndur I. Guðmunds
son fyrrv. ráðherra
við Olaf Thors að etja, annálaðan
hörkukappa á slíkum fundum.
Þótt við báðir værum fæddir
Hafnfirðingar hefur aldursmunur
sjálfsagt átt þátt í því að kynni
hófust ekki fyrr en árið 1949, en
þá var Guðmundur bæjarfógeti í
Hafnarfirði. Allt til ársins 1956
voru samskiptin talsverð og ekki
ætíð með þeim hætti að við værum
sammála. Löggæsla í kaupstöðum
var á þeim árum kostuð að verulegu
leyti af bæjarsjóðum og mitt hlut-
skipti sem bæjarstjóra að gæta
bæjarkassans og reyna að halda
útsvörum og öðrum álögum á bæj-
arbúa í hófi. Hann aftur á móti
stóð fast í kjaramálum með sínu
fólki, lögreglumönnum og öðrum
þeim sem laun áttu að sækja til
bæjarsjóðs. Sú afstaða hans kom
engum á óvart, sem til þekktu.
Hann hafði sem starfandi lögmaður
áður en hann varð bæjafógeti, verið
lögfræðingur Alþýðusambandsins
og verkalýðsfélaga og rekið mörg
málin fyrir þá sem minna máttu sín
í þjóðfélaginu.
Hann naut trausts og virðingar
undirmanna sinna og þess hversu
vel hann stóð með þeim, einnig ef
á þá var hallað að ósekju að hans
dómi af utanaðkomandi öflum sem
vill gerast eins og alkunnugt er
þegar verðir laganna eru annars
vegar. Þetta hafa mér sagt lög-
reglumenn, sem undir hans stjórn
störfuðu, og metið mikils og dáð
hann fyrir.
En tengslin milli embættis bæjar-
fógeta og bæjarstjóra voru að
sjálfsögðu á víðari grundvelli • en
einungis á vettvangi kjaramála lög-
reglumanna og annarra. Þar komu
til ýmis konar samráð sem nauðsyn-
legt var að hafa á fjölmörgum
sviðum og brýnt að sinna ef vel
átti að fara. Þessi tengsl, eins og
raunar önnur viðskipti við bæjar-
stjórn, voru rækt af hans hálfu
þannig að ekki var á betra kosið.
Þegar til hans var leitað um aðstoð
og ráð til lausnar aðsteðjandi
vandamálum var því jafnan tekið
með jákvæðu hugarfari.
Persónulegu samskiptin frá þess-
um árum eru minnisstæð og í alla
staði ánægjuleg. Eftirminnilegt er
t.d. fundaferðalag okkar til Austur-
lands til að styðja við bakið á
framsóknarmönnunum Eysteini
Jónssyni og Vilhjálmi Hjálmarssyni
í Hræðslubandalagskosningunum
1956. Fundað var í fimm helstu
byggðarlögum landsfjórðungsins en
liði skipt þannig að Guðmundur og
Eysteinn tóku að sér fundina á
þremur stöðum en við Vilhjálmur á
hinum. Fundirnir voru öllum opnir
og það notfærðu Alþýðubandalags-
menn sér út í ystu æsar. Þannig
fylgdu Lúðvík Jósepsson og Bjarni
Þórðarson frá Neskaupstað okkur
Vilhjálmi eftir og aðrar Alþýðu-
bandalagskempur Guðmundi og
Eysteini og tóku óspart til máls.
Við Guðmundur vorum lítt kunnug-
ir á Austfjörðum og ákváðum því
að fljúga austur fyrir helgi, tveim
dögum áður en bráðnauðsynlegt var
vegna fundanna. Sú helgardvöl með
Guðmundi var skemmtileg og
gleymist ekki.
Eftir kosningarnar hvarf hann
úr embætti bæjarfógeta í Hafnar-
firði og sýslumanns í Gullbringu-
og Kjósarsýslu og varð utanríkis-
ráðherra í ráðuneyti Hermanns
Jónssonar í júlí 1956. Við það urðu
samfundirnir eðlilega strjálli.
En leiðir áttu enn eftir að liggja
saman með eftirminnilegum hætti,
þegar hann hafði látið af ráðherra-
embætti og orðinn sendiherra í
Bretlandi. Það var í Nígeríu haustið
1970. Erindið var að reyna að fá
innflutningsbanni á skreið aflétt
jafnframt því sem hann afhenti
trúnaðarbréf sitt forseta landsins
sem nýskipaður sendiherra Islands
í Nígeríu með aðsetri í London.
Innflutningsbannið hafði staðið
svo mánuðum skipti og allar fyrri
tilraunir til að fá leyfi til sölu á
skreið í Nígeríu árangurslausar.
Hér verður ekki rakið hvernig
vandamálið í þetta sinn var farsæl-
lega til lykta leitt. En öll vinnubrögð
sendiherrans voru svo til fyrirmynd-
ar að aðdáun vakti. Útsjónarsemi,
óbilandi dómgreind, æðruleysi og
rósemi við erfiðar og andsnúnar
kringumstæður og fyllsta tillitssemi
gagnvart samstarfsmönnum var
þannig að ekki gleymist.
Með þessum orðum vil ég kveðja
Guðmund í. Guðmundsson með
virðingu og þökk fyrir samfylgdina.
Eg vott frú Rósu, börnunum og
fjölskyldunni allri samúð mína.
Stefán Gunnlaugsson
+
Þökkum innilega hlýhug og samúö viö andlát og útför mannsins
mins og föður okkar,
HAFSTEINS EINARSSONAR
húsasmíða- og múrarameistara,
Borgarvegi 46,
Y-Njarðvík.
Valgerður Jónsdóttir,
Katrin Hafsteinsdóttir, Ómar Hafsteinsson,
Hörður Hafsteinsson, Hafdis Hafsteinsdóttir,
Þorsteinn Hafsteinsson.
Þökkum innilega hlýhug + og samúö viö andlát og útför konu
minnar, móöur okkar, tengdamóöur og ömmu,
INGUNNAR J. ÁSGEIRSDÓTTUR,
Kirkjuteigl 13,
Jón Egilsson,
Sveinn Jónsson, Sigriöur Stefánsdóttir,
Þorgeir Jónsson, Dröfn Björgvinsdóttir,
Sigríður Jónsdóttir, Svavar Haraldsson
og barnabörn.
t
Þökkum hjartanlega ölllum vinum okkar sem sýndu okkur samúö
við andlát og jaröarför
KARLOTTU KARLSDÓTTUR,
Hvassaleiti 56,
Reykjavik.
Einar Ásgeirsson,
börn, tengdabörn og barnabörn.
AF ERLENDUM VETTVANGI
EFTIR ÁGÚST ÁSGEIRSSON
Frakkar og Sovétmenn
rannsaka veðurfar
síðustu 500.000 ára
FRANSKIR og sovézkir vísindamenn eru nú langt komnir með
að bora niður í gegnum íshelluna á Suðurskautslandinu, en
með því að rannsaka borkjarnann, vonast þeir til að fá nákvæm-
ar upplýsingar um veðurfar síðustu 500.000 árin og þar með
leyst ráðgátuna um isaldirnar. Á þessu tímabili hafa orðið
nokkrar ísaldir m'eð viðeigandi hlýindaskeiði á milli og vonast
vísindamennirnir til að rannsóknir sínar leiði í ljós hvað olli
skyndilegum hlýindum og mikilli aukningu á koltvíildi í and-
rúmsloftinu við lok tveggja síðustu ísalda.
Boranirnar eru gífurlega mælingum í rannsóknarstöðinni
vandasamar og er unnið við mjög
erfiðar aðstæður. Borað er í
sovézku rannsóknarstöðinni
Vostok, sem er á syðra segul-
skautinu, um 600 kílómetra frá
ísröndinni. Á þessum stað er
úrkoma ekki mikil og því mestar
upplýsinngar að finna á hvem
boraðan metra. Þar er íshellan
12.210 feta eða 3.722 metra
þykk. Stöðin er 11.510 fet, eða
3.508 metra, yfir sjávarmáli og
er meðalhitinn þar um 55 stiga
frost á Celcius. í hinu stöðuga
vetrarmyrkri verður miklu kald-
ara. Boranir hafa staðið yfir
meira og minna óslitið árið um
kring frá árinu 1980. Verkið
hefur þó ekki gengið áfallalaust.
Tólf sinnum hafa borunarmenn-
imir rekist á fyrirstöðu og í
flestum tilfellum hafa þeir þurft
að færa borinn um set og byija
upp á nýtt. Rafhitaður hringur
á enda borsins bræðir honum
leið í gegnum íshelluna og skilar
um leið eftir ískjarna, sem hífður
er upp á yfirborðið.
dýpsta holan til þessa er 7.267
feta djúp og er talið að á botni
hennar sé að fínna snjó (nú ís),
sem féll fyrir 180.000 ámm, eða
við upphaf næstsíðustu ísaldar.
Áður hefur verið borað í jök-
ulís í Byrd-stöðinni á Suður-
skautslandinu og Dye-3
ratsjárstöðinni, sem er uppi á
Grænlandsjökli, í þeim tilgangi
að fá upplýsingar um veðurfar
aftur í tímann. Borað var í gegn-
um ísinn og vom holumar álíka
djúpar og dýpstu holumar, sem
boraðar hafa verið í Vostok-
stöðinni. En þar sem úrkoma er
miklu meiri á þessum stöðum en
í Vostok vom árleg snjóalög
miklu þykkari og því ekki hægt
að komast þar jafnlangt aftur í
tímann.
Óvenju snögg hlýindi
Borkjamar úr holunni em nú
rannsakaðir í rannsóknarstöð
frönsku kjamorkustofnunarinn-
ar í Saclay og Grenoble í
Frakklandi. Vísindamenn rann-
saka sýni úr borkjömunum 24
stundir á sólarhring. Með hjálp
fullkomnustu mælitækja er hlut-
fall þungs og létts vetnis og
súrefnis í þeim mælt. Þyí minna,
sem er af þyngra formi þessara
fmmefna því kaldara loftslag var
er snjórinn féll. Aldur hvers
kjama er ákvarðaður með út-
reikningum á ætlaðri árlegri
úrkomu og þynningu jökullaga,
sem verður er jökulinn skríður
til sjávar.
Mælingamar hafa leitt í Ijós
óvenju snögg hlýindi við lok
tveggja síðustu kuldaskeiða. í
Grenoble hefur einnig komið í
ljós að óvenju mikil og hröð
aukning varð á koltvíildi í and-
rúmsloftinu samfara hlýindun-
um. Búast mætti við að
andrúmsloftið hlýnaði með
skyndilegri aukningu tvíildis þar
sem það virkar eins og skjöldur
í gufuhvolfinu sem hindrar út-
geislun.
Kólnun í upphafi ísaldarskeiða
var hins vegar miklu jafnari og
af því draga frönsku og sovézku
vísindamennirnir þá ályktun að
allt annað þróunarferli leiddi til
kólnunar en hlýinda. En þar sem
maðurinn er sjálfur stöðugt að
auka koltvíildi í andrúmsloftinu
með eldsneytisnotkun sinni leik-
ur vísindamönnunum mikil
forvitni á því hvað olli hinum
skyndilegu hlýindum.
Keðjuverkun
Veðurfarsfræðingar em ekki
vissir um þáttaröð þróunarferils-
ins; hvort hin skyndilega og
hraða aukning á koltvíildi í and-
rúmsloftinu hafi leitt til skyndi-
legra hlýinda eða verið afleiðing
þeirra. Ekki er útilokað að um
keðjuverkun hafi verið að ræða.
Fyrst hafi meðalhiti hækkað
lítilsháttar með þeirri afleiðingu
að koltvíildi hafi aukizt, sem
síðar hafi leitt til enn frekari
hlýinda og þar með enn meiri
aukningar á koltvíildi.
Rannsóknirnar á Suður-
skautslandinu hafa skotið rótum
undir ágiskanir, sem byggðar
vom á rannsóknum á setlögum
á sjávarbotni, um að hvert ísald-
arskeið, þ.e. kulda- og hlýinda-
skeið, hafi tekið um 110.000 ár
og hafi fylgt breytingum á spor-
braut jarðarinnar og halla og
stefnu snúningsáss hénnar.
Einnig hefur vísindamönnunum
tekizt að merkja 21.000 ára
breytingaskeið, þar sem hring-
rásin er ógreinilegri.
Á lengra breytingatímabilinu
hafa aðeins orðið lítilsháttar
breytingar á lofthita á heim-
skautasvæðunum. Þær hafa hins
vegar ýmist hleypt hverri ísöld-
inni af annarri af stað eða haft
hlýindaskeið í för með sér á
síðustu tveimur milljónum ára.
Tveimur gráðum
hlýrra á síð-
asta hlýindaskeiði
Meðal þess, sem mælingamar
á borkjörnunum frá Suður-
skautslandinu hafa leitt í ljós,
er að á hlýindaskeiðinu milli
næstsíðustu og síðustu ísalda var
að meðaltali tveimur gráðum á
Celcius hlýrra en nú er. Almennt
var gert ráð fyrir að hlýrra hafi
verið á þessum tíma þar sem
ýmislegt benti til þess að sjávar-
mál hafi verið 10 metmm hærra
þá en nú. Svo virðist* sem þessi
hlýindakafli hafi staðið yfir í
5.000 ár. Ef meðalhitinn hækk-
aði í dag um tvær gráður færu
margar milljónaborgir og land-
búnaðarhéruð undir vatn vegna
bráðnunar heimskautaíssins.
(Byggf á New York Times)
Frá Suður-
skauts-
landinu.
Jökullinn er
kannski
óbrúklegur
en hefur
samtað
geyma upp-
lýsingar um
veðurfar
síðustu
500.000 ár-