Morgunblaðið - 05.02.1988, Blaðsíða 39

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 5. FEBRÚAR 1988
39
Minning:
HalldórKr. Krist-
jánsson fræðimaður
Fæddur 26. febrúar 1915
Dáinn 25. janúar 1988
Halldór Kristján Kristjánsson
fæddist á Hríshóli í Reykhólasveit,
sonur Kristjáns Jens Einarssonar
frá Kýrunnarstöðum og Kristrúnar
Magnúsdóttur frá Þiðriksvöllum í
Strandasýslu. Hann ólst upp ásamt
Eðvaldínu systur sinni með föður
þeirra á Hólum í Hvammssveit.
Einar, bróðir þeirra, ólst upp á
Leysingjastöðum, en móðir þeirra
dó er þau voru í frumbemsku.
Skólaganga Halldórs varð styttri
en hugur hans tóð til, því að hann
var einn af átta nemendum, sem
vikið var úr skóla á Laugarvatni
vegna stjómmálaskoðana. Hins
vegar var hann gáfaður maður og
vísindalega sinnaður og hefði getað
komizt langt í hveiju sem hann
hefði lagt fyrir sig.
Hann vann allmörg ár við við-
hald saumavéla hjá Rex hf. og
Leðurgerðinni, sem vom umfangs-
mikil fyrirtæki á sfnum tíma.
Upp úr 1950 réðst Halldór til
Vélasjóðs ríkisins. Starf hans þar
var einkum að halda námskeið í
viðgerðum traktora víða um land.
Bændur, sem sóttu námskeiðin,
komu með traktora sína og gerðu
við þá sjálfír undir handleiðslu
Halldórs. Hann þurfti þó oft að
framkvæma hinar vandasamari við-
gerðir, sem bytjendur vom ekki
færir um. Vom þessi námskeið vel
sótt um árabil, þó að síðar drægi
úr aðsókninni. Hin síðustu ár Véla-
sjóðs vann Halldór á verkstæði
sjóðsíns þar til hann var lagður nið-
ur með lögum 1972. Eftir það
starfaði Halldór sem húsvörður
Þinghólsskóla í Kópavogi þar til
hann hætti störfum vegna aldurs.
Halldór var snilldarsmiður á tré
og málma. Liggja eftir hann §öl-
margir smíðisgripir, askar, blöndu-
könnur, brennivínskútar, langspil,
rúmfjalir, skildir og margt fleira,
allt gert af hinum mesta hagleik
og fagurlega útskorið.
Hann byggði sér hús við Kárs-
nesbraut og vann svo að segja hvert
einasta handtak sjálfur við þá bygg-
ingu ásamt konu sinni. Dóttir hans,
þá 4 ára gömul, var stundum hand-
langari.
Þegar ég spurði hann, hvemig
bamið hefði getað hjálpað honum
við múrverk, sagði hann: „Hún setti
krókinn í fötumar, sem ég var áður
búinn að fylla með múrhræm og
sparaði mér þannig ótal ferðir upp
og niður stiga; hún færði mér verk-
færi eftir þörfum og vissi alltaf,
hvar ég hafði lagt þau frá mér.“
^ Halldór var hið mesta snyrtimenni,
fór vel með verkfæri og hélt öllu
hreinu í kringum sig og öll verk
vann hann af alúð og vandvirkni.
Hann ræktaði kartöflur og græn-
meti einsog vísindamaður. Kom
hann stundum og færði okkur hjón-
um grænmeti úr garði sínum, oft
það, sem aðrir telja vart geta þrifízt
hér á landi.
Hann og Einar, bróðir hans, fyrr-
verandi skólastjóri, öfluðu sér
útsæðis af frostþolnum kartöflum
og fleiri afbrigðum frá Sovétríkjun-
um og ræktuðu með góðum árangri.
Halldór var vinnusamur með af-
brigðum en ekki snerist öll tóm-
stundaiðja hans að smíðum og
ræktun. Hann hafði mjög mikinn
ættfræðiáhuga, safnaði að sér ætt-
fræðibókum og aflaði sér upplýs-
inga og fróðleiks hjá fjölda fólks
með samtölum og bréfaskriftum.
Hann vann árum saman að niðja-
tali Orms Sigurðssonar í Langey á
Breiðafírði. Ormsætt verður þriggja
binda verk með nöfnum a.m.k. 9000
manna að því er mér er sagt.
Halldór var tvígiftur. Með fýrri
konu sinni, Himinbjörgu Waage,
eignaðist hann fjögur börn. Þau
slitu samvistum. Seinni kona hans
var Inga Gísladóttir og lifír hún
mann sinn. Þau bjuggu í farsælu
hjónabandi í 32 ár og eignuðust
tvær dætur, Guðrúnu og Guðborgu.
Halldór átti 12 bamaböm og 2
bamabamaböm. Góður maður hef-
ur lokið lífsferli sínum. Ég á honum
skuld að gjalda fyrir ómetanlega
hjálp við húsbyggingu og kæra vin-
áttu í áratugi.
Vil ég votta konu hans og afkom-
endum dýpstu samúð.
Haraldur Árnason
Dimm eru ský
og dapur hugur þinn
drúpir hvert blóm
og fáni í hálfa stöng.
Hljómur frá kirkju
klukku til þín berst
klökkur og sár
og nístir hjarta þitt.
(Heiðrekur frá Sandi)
Lokið hefur lífsgöngu sinni mág-
ur minn og vinur, Halldór Kristinn
Kristjánsson, fræðimaður, Kársnes-
braut 74 í Kópavogi. Hún hófst á
Hríshóli í Reykhólasveit 26. febrúar
1915.
Móðir hans var Kristrún Magnús-
dóttir frá Þiðriksvöllum, Stranda-
sýslu, f. 11. september 1888, d. 15.
ágúst 1917. Magnús faðir hennar
var Guðmundsson en móðir hans
var Þuríður Jónsdóttir, Ormssonar,
Sigurðssonar í Fremri-Langey, er
uppi var 1748—1834. Er af Ormi
kominn mikill ættgarður sem kall-
aður er Ormsætt. Móðir Kristrúnar
var Guðrún Ormsdóttir í Miðdals-
gröf, Oddssonar, Guðbrandssonar á
Kjarlaksstöðum. Kona Odds var
Þuríður Ormsdóttir Sigurðssonar í
Fremri-Langey, er var langafí
þeirra hjóna beggja, Magnúsar og
Þuríðar.
Faðir Halldórs var Kristján Jens
Einarsson frá Kýrunnarstöðum,
Dal, f. 15. apríl 1861, d. 1. septem-
ber 1935. Faðir hans var Einar
Einarsson, Einarssonar, Jónssonar,
allir bændur á Kýrunnarstöðum, en
tvær systur Einars Jónssonar, þær
Steinunn og Þuríður, urðu konur
Orms Sigurðssonar í Langey, ætt-
föðurins áðumefnda.
Kristrún og Kristján eignuðust
tvö böm auk Halldórs, Eðvaldínu
Magneyju, f. 8. ágúst 1913. Hennar
maður var Magnús Sigurbjömsson
bóndi í Glerárskógum, Dal, f. 23.
apríl 1910, d. 19. október 1985.
Eftir lát hans hefur Eðvaldína haft
vetursetu í Reykjavík. Þau eignuð-
ust þijár dætur.
Einar f. 15. ágúst 1917. Var
kennari og skólastjóri á Laugum,
Dal, síðar kennari í Reykjavík. Kona
hans er Kristín Bergmann Tómas-
dóttir kennari, f. 12. ágúst 1926.
Þau eiga tvö böm.
Kristrún dó sama dag og Einar
fæddist. Hefur það áfall áreiðanlega
haft varanleg áhrif á systkinin.
Árið eftir, vorið 1918, flutti Kristján
með böm sín suður í Hvammssveit.
Hann fór fyrst að Sælingsdalstungu
með Eðvaldínu og Halldór, en Einar
fór í fóstur til frændfólksins á Leys-
ingjastöðum. — Að Hólum í
Hvammssveit flutti Kristján árið
1921 og bjó þar sem bóndi, síðar
húsmaður til dauðadags. Halldór
var þar að mestu til tvítugsaldurs,
er hann flutti til Reykjavíkur.
Sterkar taugar hafði Halldór til
Hvammssveitar og heimahaga og
fór þangað oft. Þar bjuggu systkini
hans og ættfólk margt. Gott sam-
band var milli systkinanna og mikið
hlakkað til að fá hann í heimsókn.
Lengi voru famar árvissar fjalla-
ferðir til silungsveiða á Ljárskóga-
og Hamrafjall í Laxárdal og vom
þær ferðir ævintýri, sem talað var
um allt árið. Ekki var veiðin aðalat-
riðið, heldur að ganga á vit náttúr-
unnar fjarri mannabyggðum. Þótt
mágur minn ætti lengst ævi sinnar
heima í mesta þéttbýli landsins var
hann í eðli sínu náttúrubam.
í Reykjavík stundaði Haildór
ýmis störf, vann m.a. nokkur ár í
Leðurgerðinni Rex. Hjá Vélasjóði
ríkisins var hann á annan áratug.
Hélt hann þá námskeið í vélavið-
gerðum víða um land. Þegar
Þinghólsskóli í Kópavogi tók til
starfa um 1970, gerðist hann hús-
vörður þar og gegndi þvf starfí til
1985. í sambandi við störf sín
kynntist Halldór fjölda fólks og átti
við það góð samskipti.
Með Himinbjörgu Waage, f. 28.
mars 1915, eignaðist Halldór þessi
böm: Kristján Eðvald, f. 24. febrú-
ar 1938, yfírtollvörður í Reykjavík,
maki Svanhvít Magnúsdóttir, ljós-
móðir, f. 16. febrúar 1941, dóttir
Magnúsar Guðmundssonar bryta
og Ónnu Magnúsdóttur í Hafnar-
fírði; Huldu f. 10. febrúar 1941,
maki Eyþór Ólafsson, bóndi og
hreppsstjóri á Skeiðflöt í Mýrdal,
f. 20. janúar 1936, sonur Ólafs
Grímssonar og Sigurbjartar Jóns-
dóttur; Sigurð Birgi, f. 21. des.
1944, búsettur á Höfn í Homafírði;
Kristrúnu, f. 20. febrúar 1952,
verslunarmaður, búsett í Kópavogi.
Árið 1955, 29. desember, kvænt-
ist Halldór Ingu Gísladóttur, f. 15.
júní 1923, bónda f Galtarvík í Skil-
mannahreppi Jónssonar og Guð-
borgar Ingimundardóttur frá
Staðarhóli í Saurbæ. Dætur þeirra:
Guðrún Magney, f. 2. maí 195J,
hjúkrunarfræðingur, maki Baldur
Jónsson, múrari, f. 4. maí 1939,
sonur Jóns Einarssonar og Sigfríðar
Georgsdóttur í Reykjavík; Guðborg,
f. 14. september 1958, stúdent,
skrifstofumaður, maki Ólafur Val-
geir Guðjónsson, húsasmiður, f. 19.
janúar 1958, sonur Guðjóns Ingólfs-
sonar frá Gilhaga og Aðalheiðar
Frímannsdóttur, búsett í Hafnar-
Þegar mér barst sú frétt 16. jan-
úar sl. að Amór Steinason frá
Narfastöðum væri dáinn, varð mér
hugsað til síðustu samfunda okkar
fyrir réttum mánuði, 17. desember
1987. Það var í 90 ára afmæli hans,
í samkomusal þar sem hann bauð
til veislu með miklum myndarbrag.
Þar vom samankomnir margir af-
mælisgestir til að samgleðjast
honum á þessum tímamótum. Þó
hann væri ekki sterkur heilsu þá
fór greinilega saman ánægja hans
og veislugesta. Þar fékk hann tæki-
færi til þess að hitta og tala við
marga sveitunga og systkini sín
þijú sem eftir lifa af tíu sem náðu
fullorðinsaldri. Þá voru mörg systk-
inaböm og fjöldi annarra skyld-
menna og vina. Allir sem nutu þessa
fagnaðar fóru heim glaðir með góð-
ar minningar.
Arnór var fæddur í Eystra Skor-
holti 17. desember 1897, þá voru’
tvær jarðir, Eystra og Vestra Skor-
holt, en voru seinna sameinaðar í
eina jörð. Alltaf bar Amór sér-
stakan hlýhug til fæðingarstaðár
síns sem var honum svo kær, að
hann gerði sér ferðir til að njóta
þess útsýnis sem við vomm sam-
mála um að óvíða væri fegurra.
Þessar minningar vom honum efst-
ar í huga frá bemskuárunum þegar
við ræddum saman S lok afmælis-
samkomunnar.
Amór var í hópi eldri systkina
sinna og því ungur farinn að hjálpa
til við búverkin. Þannig var líka
ástatt með mörg stór bamaheimili,
litla bamshöndin kom snemma til
hjálpar. Þá var líka algengt að 12
til 14 ára böm fylgdu fullorðna
fólkinu í ýmsum verkum, þó einkum
í heyskapnum. Þá heyrðust ekki
sterkar raddir sem vorkenndu bless-
uðum bömunum sem var þrælað
svona mikið. Ekki þekktust styrkir
fírði.
Húsið á Kársnesbraut 74 byggði
Halldór með eigin höndum, og ekki
aðeins það, heldur einnig marga
innanstokksmuni. Heimili þeirra
Ingu er mjög hlýlegt og þau góð
heim að sækja.
Síðustu mánuðir vom mági
mínum erfíðir, en hann tók örlögum
sínum með þeirri karlmennsku og
rósemd, er einkenndi hann.
Heyrist að nýju
eftir eina stund
ómur sömu klukku
mildur tónn.
Dregur þú fánann upp
og í þann mund
opnast á himni
giuggi fagurblár.
(Heiðrekur frá Sandi)
Snemma bar á þeim eiginleikum
í fari Halldórs sem fylgt hafa mörg-
um af Ormsætt, en það var hagleik-
ur. Voru smíðisgriðir hans ótrúlega
fjölbreyttir og úr ólíkum efnum.
Margir hafa glatast, t.d. sleðinn
sem hann ungur drengur smíðaði
fianda þeim systkinunum í Hólum.
Sleðinn var með sætum og stýri og
hefur fyrirmynd að slíkum grip
ekki verið til staðar á þriðja ára-
tugnum. Þama réð hugkvæmni
smiðsins unga. Kiukkur og tæki
voru tekin sundur, skoðuð og sett
saman og marga slíka gripi, sauma-
vélar og fleira sem eitthvað var að,
fór Halldór um næmum fíngrum
og fékk til að ganga á ný. Hrafn-
tinnusteinar úr Tungumúla fengu
fagrar víravirkisumgerðir í formi
hálsmena, eymalokka og næla. Við-
arbútar m.a. úr Tunguskógi vom
renndir í kertastjaka. Utskurð
stundaði Halldór mikið á seinni
árum, skar út aska, rúmfjalir, könn-
ur, pijónastokka og trafaöskjur.
Hugmyndimar vom margar en þeg-
ar hann smíðaði eftirmyndir hinna
gömlu búsgagna, fór hann á Þjóð-
minjasafnið og athugaði munina
þar, svo allt væri rétt. Hann smíðaði
strokka, einnig nokkur langspil þar
sem strengir vom úr hrosshári og
hann spilaði stundum á það hljóð-
eða nein aðstoð þess opinbera, ríkið
var ekki sú gullkista, sem hægt var
að ausa úr, þá urðu allir að vinna
eins og kraftar leyfðu. Amór var
ungur að ámm þrekgóður og eftir-
sóttur til margra starfa til lands
og sjávar. En landbúnaðurinn átti
sterkar rætur í huga hans og varð
því hans aðalævistarf. Áður en tún-
ræktin og vélvæðingin létti störf
bóndans varð að nýta vel þann
vinnukraft sem fyrir var, einkum
við öflun heyja sem var máttarstoð
hvers bónda þó að beit væri vel
nýtt. Amór var lengst með þær
búgreinar sem algengastar vom,
kýr, fé og hross. Hann var líka
mikill hestamaður og átti oft góða
reiðhesta. Sauðfé var af flestum
talin ein arðmesta og skemmtileg-
asta búgreinin. Það var því mikið
áfall á fímmta áratugnum þegar
mæðiveikisfaraldurinn heijaði á
sauðfjárstofninn svo að skera varð
niður á stómm landshluta. Á Narfa-
stöðum var fé í ýmsum litum og
ferhymt, sem var fremur sjald-
gæft. Það var því mikil eftirsjá að
sjá það hverfa því farga varð því
sem eftir Var. Fjárlaust var í tvö
ár frá 1949 til 1951.
Þá vom flutt hingað lömb af
Vestfjörðum því þar var heilbrigt
fé. Svo skemmtilega vildi til að i
þessum lambahópi sem til úthlutun-
ar kom á þetta svæði, vom nokkur
ferhymd lömb sem var skipt til
þeirra sem höfðu átt ferhymt áður.
Það var Amóri nokkur sárabót að
geta komið upp öðmm stofni, sem
hann hélt svo við til þess síðasta
er hann gat sinnt fjárgæslu.
Eftir að heilsa hans og kraftar
fóm þverrandi átti hann að góðan
og greiðugan nágranna sem hefur
séð um fóðuröflun og hirðingu á
því sem hann átti eftir af bústofnin-
um. Þessi nágranni hans, Jón
færi.
Um tvítugsaldur byrjaði Halldór
að skrifa um Ormsættina og þegar
hann á sl. sumri afhenti handrit
sitt til útgefanda, hafði söfnunin
staðið í 52 ár. Þetta er stórverk,
yfír 9 þúsund nöfn með tilheyrandi
ártölum og upplýsingum. Allt var
þetta unnið í stopulum tómstundum
frá brauðstritinu en ættfræðin var
honum mikil lífsfylling. Hamingj-
unni sé lof fyrir að honum entust
kraftar til að koma þessu áhuga-
efni sínu langleiðina í höfn.
Halldór var meðalmaður á hæð,
þéttvaxinn, karlmannlegur og
myndarlegur, með svart liðað hár
sem nú var orðið alhvítt og fögur,
blá augu — Ormsættaraugu. Hann
var vel gefínn, fróður, viðræðugóð-
ur, háttvís, gat verið glettinn.
Traustur vinur og hjálpfús. Oft
varð ég þess vör hve vinsæll Hall-
dór var meðal samferðafólks okkar
og margir sakna nú vinar í stað.
Við áttum mörg sameiginleg
áhugamál og eftir 36 ára góð kynni
á ég minningar um ánægjulegar
samverustundir með mági mínum,
við margbreytilegar aðstæður. Á
heimilum okkar í ættfræðigrúski, í
heita læknum, hellaskoðun í Blá-
ijöllum, eða gönguferðir í Henglin-
um, alltaf var hann sami góði,
trausti félaginn. Við fjölskylda hans
höfum misst mikið en við þessi
leiðaskil er mér þakklætið efst í
huga. Þakkir fyrir að eiga hann að,
fyrir líf hans og störf, gripina fögru
sem minna á hann og varðveitast
beggja vegna Atlantsála og fræði-
skrifín sem ókomnar kynslóðir
munu njóta góðs af.
Fari hann í friði.
Vorfuglar syngja
blómin breiða út
blöðin sín öll
á móti hlýrri sól.
Lifir og þróast
allt sem eitt sinn var
upp ris hvert lif
sem slegið var í hel.
(Heiðrekur frá Sandi)
Kristín B. Tómasdóttir
Eyjólfsson á Fiskilæk, hefur nytjað
jörðina að hluta fyrir sig og hefur
það komið báðum til góða.
Arnór var síðustu árin á Dvalar-
heimilinu Höfða. En alltaf bar hann
sama hug til sveitarinnar þar sem
hann átti sínar bemskuminningar.
Sá maður sem unnið hefur að sjó-
mennsku og landbúnaði hörðum
höndum öll bestu starfsár ævinnar
er búinn að leggja góðan hlut til
þjóðarinnar, þó ekki komi fleira til.
Við leiðarlok er margt að þakka.
Eitt er þó sem af ber. Það er björg-
un sex skipbrotsmanna af mótor-
bátnum Hegranum frá Borgamesi,
sem fórst í Borgarfírði í október
árið 1924, en þá var Amór 27 ára.
Það kom sér vel að hann hafði feng-
ið æfíngu og reynslu í sjómennsku
á opnum fiskiskipum og var því
færari að standa fyrir björguninni.
Svo vel vildi til að þrír röskir piltar
15 til 17 ára vora á næstu bæjum,
sem veittu honum aðstoð ásamt
einum fulltíða manni sem bættist
til hjálpar. Þessi björgun þótti hið
n.esta afrek, sem hann hlaut verð-
uga viðurkenningu fyrir, sem var
heiðursskjal og verðlaunapeningur.
Ég kveð Amór með þakklátum
hug fyrir góða viðkynningu og vin-
semd og með því að koma svo oft
í Skorholt og eiga við okkur
skemmtilegar viðræður. Ég óska
honum fararheilla í eilífðarlandið.
Systkinum, frændfólki og vinum
óska ég allra heilla og blessunar.
Sigurjón Hallsteinsson,
Skorholti.
Minning:
Arnór Steinason
Narfastöðum