Morgunblaðið - 16.03.1988, Síða 50

50
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 16. MARZ 1988
Þið megið vera stolt af
stórmeistaranum ykkar,
Jóhanni Hjartarsyni
— segir Elsie Wayne, borgarstjóri Saint John-borgar, í samtali
um borgina hennar og skákhátíðina sem þar var haldin
eftír Vigfús Geirdal
Borgin Saint John í New Bruns-
wick, einu Atlantshafsfylkja
Kanada, stendur við minni sam-
nefndrar ár er fellur út í Fundy-
flóa. Franski landkönnuðurinn,
Samuel de Champlain, gaf ánni
upphaflega þetta nafn er hann og
félagar hans komu að henni á degi
heilags Jóhannesar 24. júní árið
1604 og upp úr því tók að myndast
þarna svolítil frönsk byggð þar sem
áður höfðu verið heimkynni Mic-
macs og Maliseets-indíána. Árið
1763 komst þetta land formlega
undir stjóm bresku krúnunnar.
Þáttaskil urðu í sögu Saint John
áríð 1783 er 14 þúsund loyalistar,
sem flúið höfðu bandarísku bylting-
una, komu þangað og settust þar
að. 1784 varð New Brunswick
formlega að fylki og árið eftir hlaut
Saint John formleg kaupstaðarrétt-
indi fyrst borga í Kanada. Upp úr
1840 tók mikili fjöldi kaþólskra íra
að setjast að í Saint John þannig
að þeir eru nú langfjölmennasta
þjóðarbrotið í borginni. Fyrir utan
Ira eru íbúar fylkisins að mestu
leyti af breskum uppruna og í norð-
urhluta þess á Ákadíu-skaga býr
aðallega fólk af frönskum uppruna.
Árið 1867 var New Brunswick eitt
þeirra fylkja sem stofnuðu heima-
stjómarríkið Kanada, reyndar í
blóra við vilja meirihluta íbúa fylkis-
ins þar eð það kom niður á þeim
efnahagslega að taka þátt í þessu
fylkjasambandi.
Saint John á það ekki bara sam-
eiginlegt með Reykjavík að vera
u.þ.b. 200 ára gömul, þær eru líka
mjög áþekkar að stærð og þær eru
báðar hafnarborgir. Um Saint John
höfn fara árlega um 12 milljón lest-
ir af ýmiss konar vamingi og þaðan
liggja jámbrautanet beggja stóru
jámnbrautarfélaganna, Canadian
National og Canadian Pacific, vítt
og breitt um allt Kanada. í Saint
John er líka ein helsta skipasmíða-
stöð Kanada sem ekki alls fyrir
löngu fékk það verkefni hjá
Kanadastjóm að smíða freigátur
fyrir meira en 30 milljarða dollara.
Þar er mesta olíuhreinsunarstöð
landsins og þama eru líka miklar
sykur- og pappírsverksmiðjur auk
margs konar annars atvinnurekst-
urs. Mest af þessu er í eigu eins
manns, K.C. Irwings, sem talinn
er vera auðugasti maður Kanada.
Hann á skipasmíðastöðina, hluta
hafnarinnar, olíuhreinsunarstöðina,
bensínstöðvar hingað og þangað um
alla Norður-Ameríku, pappírsverk-
smiðju, tvö helstu dagblöð Saint
John-borgar, útvarps- og sjónvarps-
stöðvar og hundruð annarra fyrir-
tækja.
Þessi upptalning á helstu at-
vinnufyrirtækjum Saint John-borg-
ar gefur tæplega til kynna að þama
ríki beiniínis kamivalstemmning og
ég verð að játa að ég var haldinn
vissum fordómum gagnvart borg-
inni þegar ég kom þangað. Atlants-
hafsfyiki Kanada höfðu lengi staðið
öðrum fylkjum landsins að baki
efnahagslega. Þar hafði verið land-
lægt atvinnuleysi og því mikill
fólksflótti til vesturfylkjanna. Ég
bjóst því ekki við miklu en þegar
við komum á staðinn, Islendingam-
ir, sem ætluðum að fylgjast með
einvígi þeirra Jóhanns og Kortsj-
nojs, þá blasti við okkur hin þrifa-
legasta borg með hreint út sagt
Elsie Wayne býður þátttakendur í áskorendaeinvígjunum velkomna. í fremri röðinni má sjá þá Jóhann
og Kortsjnoj sitja hlið við hlið ásamt öðrum áskorendum.
frábæra aðstöðu til ráðstefnuhalds
og glæsileg verslunartorg innan-
húss. Og er þá komið að þætti Elsie
Wayne borgarstjóra. „Saint John
var skítug, íhaldssöm loyalistaborg
þangað til fyrir nokkrum árum að
Elsie Wayne kom til sögunnar,"
sagði maður einn sem gaf sig á tal
við mig á einum hinna ágætu veit-
ingastaða við Markaðstorgið, „nú
er alltaf eitthvað um að vera, stans-
lausar hátíðir allan ársins hring.
Þeim veitti ekki af því að fá svona
kvenmann í sambandsstjómina."
Þetta var viðkvæðið hjá mörgum
fleiri. Elsie Wayne var líka einn
helsti drifkrafturinn á bak við þessa
miklu alþjóðlegu skákhátíð og það
fór ekki hjá því að glæsilegur ræðu-
flutningur hennar við opnunarat-
Elsie Wayne borgarstjóri Saint John á milii þeirra Campomanesar
forseta FIDE og Gligorics aðaldómara áskorendaeinvígjanna.
höfnina hreif okkur íslendingana
mjög.
Ég átti þess kost að eiga sér-
stakt viðtal við Elsie Wayne
fimmtudaginn 28. janúar, skömmu
áður en þeir Jóhann og Kortsjnoj
tefldu hina dramatísku 4. skák sína.
Við hittumst á skrifstofu hennar á
áttundu hæð ráðhússins en það
myndar hluta af skemmtilegri sam-
stæðu ráðstefnuhallar, hótela,
íþróttamiðstöðvar, verslana og veit-
ingastaða sem byggjast utan um
tvö innanhústorg, markaðstorg og
Bmnswick-torg.. Hún byijaði á að
sýna mér stórkostlegt útsýnið yfir
miðborg Saint John og höfnina.
Síðan vísaði hún mér til sætis við
fallegt, kringlótt borð, sem hún
hafði látið gera í tileftii 200 ára
afmælis borgarinnar. í borðplötuna
eru grópaðir silfurskildir með ále-
truðum nöfnum allra borgarstjóra
Saint John frá upphafi. Á borðinu
lá eintak af kynningarriti því sem
Skáksamband Islands hafði í sam-
vinnu við Forskot sf. gengist fyrir
að dreift yrði á mótsstað til að
kynna íslenskt atvinnulíf, menningu
og skák. Hún sagði mér að þeim
mótshöldurum hefði þótt mjög vænt
um þetta ísienska framtak, það
hefði verið þeim mikil uppörvun og
það hefði hafc mjög jákvæð áhrif á
helstu stuðningsaðila skákhátíð-
arinnar að fá í hendumar eintak
af þessu tímariti.
Elsie Wayne er fyrsta konan sem
kosin er borgarstjóri í Kanada. Hún
er gift, á tvo uppkomna syni og tvö
bamaböm. Hún er með próf í við-
skiptafræðum og síðustu 30 árin
hafa þau hjónin rekið eigið fyrir-
tæki sem framleiðir þætti fyrir sjón-
varp. Borgarstjóri Saint John er
kosinn í beinum kosningum og hann
er ekki kosinn á grundvelli flokka-
pólitíkur. Elsie er nú á öðru
kjörtímabili sínu; hún neitar því
ekki að hún hefur bæði verið beðin
um að bjóða sig fram til fylkisþings
og sambandsþingsins en hún segist
ekki viss um að hún geti hugsað
sér það. „Ég hef kynnst ýmsu því
í starfi stjómmálafiokka sem mér
fellur engan veginn í geð. í Kanada
eru það sveitarstjómimar sem eru
hinar raunverulegu stjómir fólksins
— sambandsstjórnin og fylkisstjóm-
in eru fyrst og fremst stjómir tiltek-
inna stjómmálaflokka."
Öfugt við það sem víðast tíðkast
í Atlantshafsfylkjunum þá er Elsie
borgarstjóri í fullu starfi. Borgar-
stjóm Saint John er líka einstæð
að því leyti að hún hefur lagt miklu
meiri áherslu á efnahags- og at-
vinnuþróun borgarinnar en títt er
um sveitarstjómar- eða sambands-
stjómir. „Það kemur að því að
mann þrýtur þolinmæðina þegar
manni finnst að hin stjómstigin tvö
standi sig ekki í stykkinu hvað þetta
varðar," segir Elsie þegar ég spyr
hana út í þetta, „og þá verður
maður að grípa til eigin ráða og
það höfum við einmitt gert hér í
Saint John.“
—Ég segi Elsie frá þeim fordóm-
um sem ég hafi haft gagnvart borg-
inni hennar og hvað hún hafi síðan
komið mér þægilega á óvart sem
blómleg og falleg borg í greinilegum
vexti. Engu að síður hafi nokkrir
unglingar sem urðu á vegi okkar
íslendinganna kvartað undan því
að það væri lítið um að vera hér
og að þeir ætluðu að flytja héðan
við fyrsta tækifæri til Toronto eða
jafnvel til Bandaríkjanna.
„Þeir koma aftur til baka, vertu
viss," sagði Elsie ákveðin, „þeir
snúa aftur því að það er orðin breyt-
ing, borgin okkar hefur breyst. Við
vitum hvaða orð fór af okkur lengi
vel. En við höfum lagt mjög hart
að okkur að breyta þessu og þess
vegna leggjum við svona mikla
áherslu á hvers konar kynningar-
starfsemi. Við veitum sennilega
meira fé en nokkur önnur borg í
Kanada, ef miðað er við höfðatölu,
í að kynna borgina og laða að ferða-
menn. Ég hef gengið að þessu eins
og hveiju öðru sölustarfi. Það er
það sem við höfum verið að gera:
Við höfum verið að selja borgina
síðustu fimm árin sem ég hef verið
borgarstjóri. Við höfum lagt á okk-
ur ferðir til mismunandi svæða í
Norður-Ameríku til að selja hana.
Við höfum farið til Lundúna og til
Briissel til að selja hana skákíþrótt-
inni. Og þetta er loksins að skila
sér. Ég á t.d. að fara til Toronto á
laugardaginn og tala á fundi með
27 borgarstjórum um frumkvæði í
ferðamálum, og þetta er í fyrsta
skipti sem mér er boðið þetta, en
hvað sem því líður, áður fyrr hefði
ekki hvarflað að þeim að bjóða
Saint John á svona samkomu. En
það er búið að viðurkenna okkur
núna og við höfum verið valin í hóp
borga sem eiga að verða piiðstöðvar
menningar og lista hér í Kanada.
Ég get sagt þér það að fyrir sex
árum var varla vitað að við værum
til. En við höfum líka orðið að hafa
fyrir hlutunum, við höfum lagt nótt
við dag, við höfum ekki unnt okkur
hvfldar einn einasta dag til að ná
þessu marki. Nú er hringt í mig frá
Vancouver, frá Saskatoon og það
er verið að biðja mig að koma og
tala á því sem þeir kalla fund borga
í vesturfylkjunum. Fyrir nokkru
síðan var ég á ferðinni í Calgary í
Alberta til að flytja fyrirlestur um
það hvemig við skipuleggjum hinar
ýmsu hátíðir okkar. Eg endurtek
það enn og aftur að þetta hefur
kostað okkur mikið erfíði: Framtíð-
in er ekki með þeim sem engu vilja
hætta til. Við höfum þorað að taka
áhættu og gæfan hefur verið með
okkur."
—Það er þá helst á sviði ferðaiðn-
aðar og ráðstefnuhalds sem mögu-
leikar borgarínnar liggja?
„Við höfum lagt undir okkur ráð-
stefnumarkaðinn hér í Atlantshafs-
fyllgunum. Halifax í Nova Scotia
1 hefur sent hingað fólk að kynna sér
það sem við erum að gera því að
þeir hafa orðið að sjá á eftir ráð-
stefnum hingað til okkar. Þetta
hefðum við ekki getað gert án þeirr-
ar miklu enduruppbyggingar sem
orðið hefur á miðbæjarkjamanum
héma og hún hefur tekist vegna
samvinnu einkaíjármagns og hins
opinbera. Einkaaðilar sáu um að
byggja upp Brunswick-torgið og
borgaryfírvöld lögðu fram fé til
byggingar Markaðstorgsins. Við
gátum ekki gert þetta fyrr en við
höfðum komið okkur upp þessari
aðstöðu. Fyrr gátum við ekki komið
okkur inn á þennan markað. Núna
höfum við hótelin, við höfum full-
komna aðstöðu til ráðstefnuhalds
og við erum í þann veginn að ráð-
ast í nýtt verkefni sem er stór sýn-
ingarhöll sem verður í beinum
tengslum við alla þessa samstæðu.
Þegar maður 'skoðar það sem þeir
hafa verið að gera í Ontarío og
Quebec og öðrum stærri fylkjum
Kanada kemur í ljós að þeir hafa
varið allt að 30 milljónum dollara
í kaupstefnurekstur. Kynningar-
starf og ráðstefnuhald skilar sér'
líka til annarra atvinnugreina.
Ég er héma með úrvalshöfn, ein-
hveija fullkomnustu aðstöðu í heim-
inum á sviði skipasmíða, stórkost-
lega ráðstefnuaðstöðu, fjarskipta-
miðstöð New Brunswick-símafé-
lagsins og því ágæta aðstöðu fyrir
alla fjölmiðlun. Hér er líka fullkom-
inn spítali sem notaður er til
kennslu og ég vil selja alla þá mögu-
leika sem í þessu felast. Og eina
leiðin til að fá fólk til að koma til
okkar er að fá það hingað á ráð-
stefnur og kaupsteftiur og aðrar
sýningar. Við höfum allt að 12,4
milljónir dollara nú þegar inni á
bankareikningi sem eiga að fara í
að byggja sýningarhöllina. Mig
vantar enn einar 6,4 milljónir í við-
bót og við höfum sótt um fjárveit-
ingu hjá sambandsstjóminni.“
— Þú nefnir aðstöðuna sem þið
hafið upp á að bjóða en hvað fleira
hefur fylkið að bjóða ferðamönnum?
„Hér í New Brunswick er um tvö
menningarsamfélög að ræða, enskt
og franskt, sem gaman er að kynn-
ast. Ef ferðast er héðan upp til
Fredericton, höfuðborgar fylkisins,
þá liggur leiðin m.a. til King’s
Landing og þar má sjá þorp eins
og þau voru árið 1783 þegar loyal-
istamir, amerísku konungssinnam-
ir, flúðu hingað undan bandarísku
byltingunni, þama má ferðast um
á litlum hestvögnum frá þessum
tíma og virða fyrir sér fólk við
brauð- og matargerð utanhúss,
klætt að tíðarhætti 18. aldar og á
sumrin lifir það algerlega í sam-
ræmi við þessa tíma. Ef haldið er
áfram norður á bóginn upp í Akadíu
þá ber fyrir augu frönsk þorp sem
á sama veg sýna lifnaðarhætti og
menrtingu franskra Kanadamanna
á 17. og 18. öld. Um allt fylkið er
að fínna margs konar söfn og síðan
verð ég að segja þér að New Bruns-