Morgunblaðið - 01.05.1988, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 1. MAÍ 1988
23
Jean-Louis Depierris og Djurdja kona hans. Morgunbiaðið/RAX
varpsins og menningarrásina
France Culture. Segir Depierris því
ekkert undarlegt þótt hann hafi á
þessum árum stoftiað til kynna við
þá listamenn sem eitthvað voru að
gera markvert.
Tiu ljóðabækur
Umræðan snýst um ljóð Depierr-
is, sem viðmælandi hefur helst -
nasasjón af úr 200 síðna bók eftir
André Dom um höfundinn og þró-
unina í skáldskap hans með ljóða-
dæmum á árunum 1952-1976, er
hann gaf út 8 ljóðabækur og af
ljóðabókinni Bas-Empire,' sem út
kom 1982 eftir dvöl skáldsins í
Júgóslayíu. „í upphafi voru ljóðin
mín að vissu leyti myrk og þung.
Yfir þeim harmrænn blær, sem
síðar átti eftir að víkja fyrir meiri
birtu," útskýrir Depierris. Einkum
virðast skilin verða eftir að hann
kemur til Júgóslavíu. „Þar hitti ég
líka konu mína,“ segir Depierris og
þau líta kímin hvort á annað.
Forsagan er sú að skyndilega
hvarf Depierris frá París og öllu
því sem hann þar var að fást við.
„Ákvað bara að fara, án þess að
ákveða nokkuð um hvað tæki við,“
segir hann. „Þótt mér þætti vænt
um París, þá fannst mér hún ein-
faldlega ekki lengur veita mér
svigrúm til að vera sáttur við sjálf-
an mig. Eg hafði einhvem tíma
skroppið til Júgóslavíu til að hitta
þar skáld og listamenn. Og nú hélt
ég þangað, án þess að það hefði
neinn sérstakan tilgang. Fékkst þar
í fyrstu við þýðingar og fór að kenna
við háskólann í Sarajevo og sfðan
Zadar og Split.“ Þama smáfærðist
Depierris nær störfum í utanríkis-
þjónustunni. Hann var beðinn um
að taka að sér og síðan skipaður
framkvæmdastjóri í menningarmið-
stöðinni Institut de France í Split.
Þá var Jean-Louis Depierris orð-
inn enn tengdari Júgóslavíu, því
Djurdja, sem hafði verið nemandi
hans í háskólanum, var orðin eigin-
kona hans. Hann átti þá þegar sex
ljóðabækur að baki og var orðinn
þekkt ljóðskáid í Frakklandi, og
Júgóslavíuárin urðu mjög frjó ár
fyrir hann. Ljóðin í fyrstu fjórum
bókunum hans voru með mjög póet-'
ísku yfirbragði, en í þeirri 4. og 5.
er formið tekið að breytast. Fram
að því vora ljóðin stutt, en eftir það
verða þau lengri, líkari sinfóníum í
10-12 köflum, útskýrir hann. Þegar
átökin í formi urðu upp úr 1960
vora ljóðin enn þung og dimm, en
í sumum togstreita þar til jákvæða
hliðin varð að lokum ofan á. Það
varð bjartara yfir ljóðum hans.
Honum hafði fundist hann hafa lok-
ast inni án þess að ná að þróast
áfram, en hafði nú brotist út úr
því. Nú hafði hann fengið víðari
sýn, að honum fannst, og þama
skynjaði hann á hlutlægari og vits-
munalegri hátt tengsli mannsins við
heimsmyndina. í ljóðabókinni „Loge
de Mer“, sem þá varð til, finnst
mér ég hafa náð sáttum í þessari
heimsmynd milli þáttar mannsins
og höfuðskepnanna." Hann talar
um hina fomu höll Diocletianusar
í Split, sem hafði mikil áhrif á hann.
Dalmatíuströndin varð honum
orkuuppspretta, að honumf-
annst.„Þegar ég skrifaði ljóðin í
Bas Empire vildi ég sýna tengsli
mannsins við höfuskepnumar, þ.e.
sólina, steinana og kraftinn í vindin-
um, við grimmúðugt hafið. Allir
bæir á Dalmatíuströndinni era
tengdir steininum. Höll Diocletian-
usar hefur staðist tímans tönn. Hún
er ekki rúst, heldur lifandi borg.
Öll stríð hafa hripað af henni. Hart
og gróft afl steinsins stendst þetta
allt. Steinninn er tákn um mótstöð-
una f manninum. Þama fann ég
viðnám náttúrunnar, sem ekki
breytist. Náttúrannar sem undir-
stöðu alls. Og tala þá um náttúrana
gegnum manneskjuna."
Hvað er þá skáldskapur í hans
huga? „Póesía eða opinberan til-
finninganna. Spenna hugsunarinn-'
ar þrengt í orðið. Efni — ljóminn
og hvasst stálið — sem krefst líkam-
legrar nálægðar. Aðskilið frá þögn-
inni með fáum orðum. Orðin sem
vega þar salt era persónur í harm-
leik. Ljóðið sem ég er að skrifa
verður svið fyrir minn sannleika,"
segir Depierris.
Ljóð Depierris era ekki vanda-
málaljóð eða pólitísk, þau era ná-
tengdari máttavöldunum. „Ég
hafnaði því alltaf að binda mig í
þessum tískustefnum f ljóðlistinni,
sem vora svo ofarlega á baugi á
7. áratugnum. Til dæmis í Tet-
quel, sem varð að nokkurs konar
tungumálavísindum í skáldskapn-
um. Ég neitaði að taka þátt í slíku.
Ég taldi, á þeim tíma er allir vora
á andstæðri skoðun, ljóðið vera
hugrænt. Skáld gæti ekki gengið
einhveiju kerfi á hönd. Þar sem ég
neitaði að fylgja þróun sero, saro-
kvæmt samtíma gagnrýnendum,
stefndi hraðbyri í að drekkja efninu
í skoðun á textanum, og þar sem
ég þvert á móti er sannfærður um
að innri bygging verksins verður
að samsvara innri byggingu andans
og að það er í höfundinum sjálfum
sem verður að leita þess lifandi
kerfis sem verkið nærist af og býr
yfir, þá get ég ekki gert greinar-
mun á óháðum skáldskap og óháðu
skáldi. Það verður aldrei óháður
skáldskapur nema skáldið sjálft sé
fijálst og óháð. Óháð öllu því sem
ekki er höfundurinn sjálfur, slíkt
skáld ætlast ekki til annars af sjálf-
um sér en þess sem kemur frá hon-
um sjálfum."
Ahríf frá ýmsum stöðum
Auk þess að skrifa og gefa út
eigin ljóð meðan Depierris var í
Júgóslaviu, unnu bæði hjónin að
ljóðaþýðingum og að því að koma
slíkum skáldskap á framfæri í báð-
um löndunum. Djurdja hefur þýtt
mikið af króatískum ljóðum á
frönsku og frönskum ljóðum á kró-
atísku. Hér á íslandi vinnur hún
að þýðingu á miklu sagnfræðiriti
eftir Femand Braudel, höfund hinn-
ar svonefndu nýju sagnfræði í
Frakklandi. Frá Júgóslavíu héldu
þau til Marokkó þar sem Jean-
Louis Depierris tók við forstöðu
frönsku Menningarmiðstöðvarinnar
í borginni Fez og 1981 var hann
skipaður menningarfulltrúi við
franska sendiráðið í Bruxelles í
Belgíu. Á báðum stöðum bættist í
ljóðasafn hans. Og hann hefur hér
á íslandi gengið endanlega frá þeim
ljóðum til útgáfu, sem urðu til fyrir
áhrif þaðan. Fez er gömul borg frá
9. öld, sem alltaf hefur varðveitt
sína miðaidamenningu og fslamst
yfirbragð, segir hann. Og þar var
viðfangsefni ljóðanna sem fyrr
maðurinn í samhljóman við náttúr-
una. „Þótt ljóðin verði til undir
áhrifum frá þessum stöðum, þá era
það ekki nein ferðamannaljóð og
ég nefni aldrei staðamöfn, hvorki
þar né neins staðar annars staðar.
Þess vegna skrifaði George Duby
formála til skýringar með ljóðabók-
inni Bas-Empire, sem varð til í
Júgóslavíu. Ég vil ekki að ljóðin séu
bundin einhveijum ákveðnum stað
heldur höfði til alheimsins. Þegar
farandriddarinn hélt á miðöldum
að heiman, fór hann land úr landi
og safnaði reynslu til að hafa með
sér heim. Þetta vora nokkurs konar
námsferðir á nútímavísu. Famar til
að reyna sig á framandi slóðum.
Ég er eins og miðaldariddarinn, sem
hélt frá höll til hallar, þar sem hann
þurfti að leysa ýmsar þrautir, reyna
sig við framandi aðstaeður og sanna
sig. Sem tilvísun til riddaranna bera
mörg ljóð mín í þessum bókum
nöfti af vopnahlutum frá miðöldum,
svo sem lensunni."
Hafið, sólin og ástin
Þegar hér er komið sögu getum
við ekki stillt okkur um að spyija
hvort ísland eigi á sama hátt eftir
að setja svip sinn á ljóð Depierris.
„Ég hefi unnið að ljóðagerð síðan
ég kom hingað. Er byijaður að
safna ljóðum sem hafa orðið til
undir áhrifum af íslandi, en get
ekki sagt hvað endanlega verður
úr því,“ svaraði hann. Og hann
bætir við að hann sé líka að vinna
að því að velja íslensk ljóð með hjálp
Sigurðar Pálssonar ljóðskálds og
Gerards Lemarquis, sem þýðir þau
yfír á frönsku, til að mynda franska
sýnisbók nútíma íslenskra ljóða frá
1945-1975. Fyrstu ljóðin eftir 3
íslensk ljóðskáld hafa þegar birst í
alþjóðaritinu Joumal des Poets.
Sýnibókin á að koma út á sínum
tíma hjá forlaginu Actes Sud, en
þar komu út ljóð Steins Steinars.
Gerard Lemarquis hefur líka verið
að þýða í samvinnu við Karl Guð-
mundsson yfir á íslensku ljóð eftir
Jean Louis Depierris og fengum við
góðfúslega leyfi til að birta hérmeð
eitt af þessum ljóðum hans.
Af ljóðum Jean Louis Depierris
má sjá hve hlý og sólbökuð löndin
kring um Miðjarðarhafið standa
honum nærri, svo sem eðlilegt er.
Hann fjallar mikið um þetta haf,
sólina, jörðina og ástina. í löndun-
um við Miðjarðarhafið er hann upp
alinn og hefur lengt af dvalið þar.
Síðan var hann sendur hingað norð-
ur til íslands. „Já, þetta era mjög
ólíkir staðir. Og þó! Hér er þessi
sami harði kraftur höfuðskepnanna,
sem ég talaði um áðan. Og þessi
kraftmikli stormur. Þetta sama sem
ég hitti fyrir hér kemur mikið fyrir
í elstu ljóðunum mínum, þar sem
ég nefni hraun, basalt, eld og ís.
Kuldi og raki baga mig ekki neitt.
Þveröfugt. Mér líkar það vel.“
Sjálfstæði í ljóðagerð
Depierris kom þó ekki beint til
íslands frá Belgíu. Á áranum
1984-86 dvaldi hann í Frakklandi
við að skrifa og veija doktorsrit-
gerð sína við bókmenntadeild Sor-
bonneháskóla. Er hún að koma út
í haust í Frakklandi í tveimur bind-
um, mikið verk upp á 1000 blaðsíð-
ur. Ritgerðin nefníst „Tradition et
insoumissipn dans la poésie fran-
caise", sem útleggst eitthvað á
þessa leið, Erfðavenjur og sjálf-
stæði í franskri ljóðagerð. „Þegar
skáldið er sjálfu sér framandi, á það
ekki annarra kosta völ en blanda
sér í hópinn. En í því felst þá undir-
geftii við erfðavenjurnar. Viljinn til
að gefa af sjálfum sér krefst þess
að gengið sé gegn lögmálunum eða
erfðavenjunum. Þá fyrst rofnar
strengurinn við siðvenjumar. En
þegar höfundurinn er utan við allt,
þá verður hann að vera hann sjálf-
ur. Þá verður hann að nýju skáldi,"
útskýrir Depierris, sem væntanlega
gefur hugmynd um efnisumfjöllun
doktorsritgerðarinnar.
í
Mývatnssveit:
Tónlistar-
skólanum
slitið
Mývatssveit.
Síðastliðinn vetur voru 38
nemendur i Tónlistarskóla Mý-
vatssveitar. Auk skólastjórans,
Viðars Alfreðssonar, kenndu 2
kennarar við skólann, Sigríður
Einarsdóttir á fiðlu og Margref
Bóasdottir sem kenndi söng og
stjórnaði kórum skólans.
Kennt var á píanó, orgel, tromp-
et, básúnu, klarinett, þverflautu,
saxafón, blokkflautu, gítar og fiðlu.
Ennfremur tónfræði. Tveir kórar
vora starfandi, eldri og yngri nem-
enda.
í febrúar vora haldnir tónleikar
í Hótel Reynihlíð við mjög góða
aðsókn. Þá tóku kóramir þátt í
kóramóti sem haldið var í Hafra-
lælqarskóka og Husavík. Vortón-
leikar skólans vora haldnir í Skjól-
brekku 24. apríl. Aðsókn var ágæt
og undirtektir viðstaddra frábærar.
Kristján
Félagsráð-
gjafar gefa
út tímarit
FÉLAGSRÁÐGJAFAR hafa
hleypt af stokkunum tímariti sem
ber nafnið „Félagsráðgjafablað-
ið“. í fyrsta tölublaði þess er að
finna fróðleik um fræðslufundi
félagsins, fréttir frá útlöndum,
greinar um hjónameðferð, fikni-
efnamál unglinga og meðferð
þeirra. Einnig er fjallað um sam-
norræna ráðstefnu um ofbeldi
gegn börnum.
I ávarpi til lesenda segir Svava
Stefánsdóttir fráfarandi formaður
stéttarfélags íslenskra félagsráð-
gjafa að það sé gamall draumur
margra félagsmanna að gefa út
slíkt tímarit. Um þrátíu ár era liðin
síðan félagsráðgjöf nam hér land.
Árið 1974 vora félagsráðgjafar
Qórtán en nú er tala þeirra rúmlega
100. Svava segir að nú megi kenna
flótta úr stéttinni og fáir skrái sig
til náms við Háskóla íslands í þess-
arigrein.
í blaðinu er ætlunin að birta
nauðsynlegar upplýsingar fyrir fé-
lagsmenn, faglegar greinar, bóka-
kynningar og fréttir af ráðstefnum.
Þá verður tímaritið vettvangur
skoðanaskipta fyrir félagsráðgjafa.
(Úr fréttatilkynningu)
Námskeið
í akstri
og meðferð
dráttarvéla
EINS og á undanförnum árum
efnir Umferðarráð í samvinnu
við Bifreiðaeftirlit rikisins, Bún-
aðarfélag íslands, menntamála-
ráðuneyti, Slysavarnafélag ís-
lands, Stéttarsamband bænda,
Vinnueftírlit ríkisins og Öku-
kennarafélag íslands til nám-
skeiðs í akstri og meðferð drátt-
arvéla. Þau verða sett í dag kl.
10.
Kennt verður í tveimur flokkum.
Annars vegar er um að ræða for-
námskeið fyrir unglinga á aldrinum
13 til 15 ára (fædda 1973-1975)
og hins vegar réttindanámskeið fyr-
ir 16 ára unglinga, sem endar með
prófi og veitir réttindi til aksturs
dráttarvéla á vegum.