Morgunblaðið - 01.05.1988, Síða 31

31
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 1. MAÍ 1988
voru börn einstæðra mæðra.
En eru uppvaxtarskilyrði
íslenskra bama ólík því sem gengur
og gerist á hinum Norðurlöndunum?
„Það fer svolítið eftir við hvað
er miðað. Suður-Evrópubúi ætti til
dæmis erfitt með að koma auga á
mismun í þessum löndum. En við
sem þekkjum betur til teljum að það
sem ólíkt er yfirgnæfi skyldleik-
ann,“ sagði Baldur. „Með framan-
greindum fyrirvara tel ég að það
sé umtalsverður munur á bamæsku
hér og á hinum Norðurlöndunum.
Þar ræður mestu að samfélags-
þróunin er hægari á hinum Norður-
löndunum og að miklu leyti afstað-
in. Ólgan í íslensku þjóðfélagi endur-
speglast mjög vel í bamæsku og
uppeldi. Sumar kröfur sem gerðar
eru til bama eiga í raun og veru
ekki heima í samtímanum heldur
fyrri samfélagsháttum.
Islenskir uppalendur virðast gera
jafn miklar kröfur til bama um að
þau bjargi sér sjálf. Það sem virðist
vera ólíkt er að íslensk böm njóta
mun minni leiðsagnar og vemdar
fullorðinna en önnur böm. Vafa-
laust uppskerum við sjálfstæða ein-
staklinga sem spjara sig á eigin
spýtur, en það er stór spuming hvort
þessar væntingar séu líklegar til að
skapa heilsteypta einstaklinga með
nægan félagslegan og sálrænan
þroska. Það var athyglisvert að út
úr viðtali við nokkur böm hillti und-
ir heimsmynd sem var miklu kröfu-
harðari í þeirra garð en foreldrar
og fóstrur virtust almennt gera sér
grein fyrir. Nýlegar tölur frá Land-
læknisembættinu sýna að slysatíðni
hjá bömum er hvergi í Evrópu hærri
en hér. Eg tel að það tengist því,
hve samvistir foreldra og bama virð-
ast oft vera litlar og fljótt á litið
virðist mér að íslenskir foreldrar
leggi minni áherslu á að taka frá
tíma til að vera með bömum sínum
en foreldrar á hinum Norðurlöndun-
um.
Eitt megineinkenni samtímans er
að smábamaforeldrar eru ekki leng-
ur einir um uppeldið. Dagvistar-
heimilin eru ekki ein um að veita
foreldrunum samkeppni um bömin
því fjölmiðlar, aðallega sjónvarp,
gera í vaxandi mæli tilkall til bam-
anna og ógna hefðbundnu valdi for-
eldranna. Þar sem þetta er ný staða,
sem foreldrar þekkja ekki frá eigin
uppvexti, er eðlilegt að það vefjist
fyrir mörgum hvemig bregðast beri
við þessari samkeppni. Því var einn-
ig aflað vitneskju um hvemig for-
eldrar tækju þessari nýju félags-
mótun. Hvort þeir taki upp sam-
vinnu við hana eða líta hana tor-
tryggnum augum, eða taki henni
gagnrýnislaust opnum örmum.
Foreldrar, sem ekki ólust upp við
sjónvarp sjálfir eða minna en nú er
algengt, virðast vera nokkuð ber-
skjaldaðir fyrir sjónvarpinu og vita
ekki hvemig á að bregðast við því.
Þetta á sérstaklega við um foreldra-
í A-hópi. Oft ríkir því annað hvort
algjört frelsi um hve mikið má horfa
á sjónvarp eða miklir árekstrar
verða um það. M-foreldramir virð-
ast ráða öllu betur við samkeppnina
frá sjónvarpinu og liggur munurinn
kannski í því að A-foreldramir eru
ginnkeyptari fyrir sjónvarpinu sjálf-
ir og bjóða bömum sínum síður upp
á einhvem valkost, svo sem að lesa
bók.“
Baldur sagði að nokkuð bæri á
að foreldrar teldu síðdegisbamatíma
sjónvarpsstöðvanna vera aðför að
friðhelgi fjölskyldunnar og ógnun
við forræði þeirra til að stjóma fjöl-
skyldulífinu. Mörgum fannst sjón-
varpið leggja stein í götu þeirra og
hindra eðlilegar samvistir með böm-
unum við kvöldmatarborðið og að
vinnu lokinni. Nokkuð bar á áhyggj-
um út af hve mikið af bamaefni
tengdist stríði og átökum og finna
foreldrar almennt til vanmáttar-
kenndar hvað þessi atriði varðar.
Samanborið við foreldra á hinum
Norðurlöndunum virðast íslenskir
foreldrar öllu grandalausari fyrir
áhrifum sjónvarps á böm. í Noregi
er venja að foreldrar horfí á sjón-
varp með bömum sínum, jafnvel á
bamaefnið. í Danmörku er ekki
óalgengt að sjónvarpsfréttir séu
bannaðar bömum. Er það rökstudd
þannig að böm skilji ekki harðn-
eskju heimsins og allt það ofbeldi
sem í fréttum má sjá.
Rannsóknin afsannar síður
en svo agaleysið
Talið barst að aga og hvort það
sé rétt sem oft heyrist að íslending-
ar séu óagaðir. Baldur segir að
rannsóknin afsanni síður en svo
þessa fullyrðingu hvað forskólaböm
varðar.
„En engin viðhlítandi svör feng-
ust um af hverju agaleysið kunni
að stafa," sagði hann „enda þyrfti
að kafa djúpt ofan í þjóðarsálina til
þess. Því er ekki að leyna að oft
fylgir mikið tímaálag og streita
nútíma fjölskyldulífí þar sem báðir
foreldrarnir vinna langan vinnudag.
Þetta kemur ekki síður niður á böm-
um en foreldrum. Böm sem búa við
slíkar aðstæður eru oft óróleg sem
kemur út eins og agaleysi. A dag-
vistarheimilunum gilda yfírleitt
mjög ákveðnar hegðunarreglur en
oft virðist sem þeim sé ekki fram-
fylgt nógu kröftuglega af fóstmn-
um. Að þessu leyti virðist talsverður
munur á dagvistarheimilum á ís-
landi og öðmm Norðurlöndum. Hér
skal ósagt látið hverju er um að
kenna, en áherslan á að böm ráði
sjálf fram úr sínum málum án nær-
vem fullorðinna er þó kannski
veigamesta ástæðan fyrir vaxandi
agaleysi."
— Hvað kom fram í könnuninni
um afstöðu foreldra til dagvistar-
heimila?
„Foreldrar vom almennt ánægðir
með dagvistarheimilin. Margir töldu
dagvistun nauðsynlega fyrir böm
sín þar sem engin önnur böm vom
heima eða í nágrenninu á daginn
og því ekkert við að vera. Leikskól-
inn virðist komast næst því að skapa
svipað andrúmsloft og áður var á
bammörgum heimilum þar sem allt-
af var eitthvað um að vera.
Nokkuð var um að foreldrar
væntu þess að dagvistarheimilin
haldi hvers kyns þjóðlegum fróðleik
að bömunum, kenni þeim um íslensk
kvæði, skáld og önnur stórmenni
og gamla siði, svo eitthvað sé nefnt.
Margir nútíma foreldrar fínna til
vanmáttarkenndar hvað þessi atriði
varðar. Það er því engu líkara en
að eitt síðasta vígi torfbæjarmenn-
ingarinnar sé að fínna á nýtískuleg-
um uppeldisstofnunum.
Væntingar foreldra til dagvistar-
stofnana em oft mjög ólíkar og ill-
samræmanlegar. Sumir foreldrar,
einkum úr A-hópi, vænta þess helst
af leikskólunum að bömin fái þar
félagsskap af öðmm bömum. Aðrir
foreldrar, oft úr M-hópi, ætlast hins
vegar til að á leikskólunum fari fram
alvöru undirbúningur undir skólann.
Oft er því erfítt fyrir fóstmmar að
uppfylla svo ólíkar væntingar sem
hvor um sig á fullan rétt á sér.
Mér fínnst að langflestar fóstmr
og starfstúlkur vinni mjög gott starf
og leggja sig yfírleitt mjög fram við
að sinna þörfum hvers bams fyrir
sig. Sumir foreldrar telja að dagvist-
arheimili séu hart og miskunnar-
laust umhverfí þar sem sá sterkasti
ráði. Ég tel ekki að það eigi frekar
við um dagvistarheimilin en þjóð-
félagið í heild sinni. Dagvistar-
heimilin em hluti af því þjóðfélagi
sem verið er að byggja upp.“
Höfum við gengið til
góðs . . .
— Að lokum, Baldur. Hvort hafa
þessar breytingar orðið til góðs eða
ills?
„Ég álít að dagvistarheimilin
bæti upp það sem heimilin geta
ekki veitt og fylli upp það tómarúm
sem myndast vegna útivinnu for-
eldra. Þrátt fyrir að mjög miklar
kröfur séu gerðar til bama er ýmis-
legt jákvætt við uppvaxtarskilyrði
nútímans. Lífskjör em almennt betri
en áður var og bömin þurfa ekki
lengur að hafa áhyggjur af því hvort
nóg sé til að borða. Aukin menntun
og meðvitund foreldra er einnig já-
kvæð og ljóst er að dagvistarheimil-
in vinna ekki gegn fjölskyldunni
heldur með henni.“ ÁH
Hilmar veit hvað hann vill
Hann valdi
eldunartæki
Hiimar B. Jónsson
matreiðslumeistari,
útgefandi
Gestgjafans
um árabil, valdi
Blomberg
eldunartæki í
matreiðsluskólann
sinn*
heimilistækin
fyrir þá sem gera kröfur
um gæði og glæsilegt útlit.
í;íá",
Eínar Farestveit&Co.hf. * skóiinn heitir
BORGARTUN 20, SIMAR: (91) 10995 OG 622900 - NÆG BILASTÆÐI MatreÍÖSlUSkÓlinn Okkar