Morgunblaðið - 01.05.1988, Blaðsíða 61

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 1. MAÍ 1988
6Í
Minning:
Jón Björnsson frá
Hafsteinsstöðum
Það mun hafa verið um mánaða-
mótin október/nóvember 1937 sem
maður, fremur lítill vexti en hvat-
legur, kom gangandi neðan túnið í
Eyhildarholti. Komumaður reyndist
vera Jón Björnsson frá Stóru-Seylu,
þá bóndi á Reykjahóli í Seylu-
hreppi. Jón hafði þá stjómað karla-
kómum Heimi f nokkur ár. Kórinn
hafði nýlega haldið fund til þess
að skipuleggja vetrarstarfið og
kanna liðið. Kom þá í ljós, að af
rúmum 20 mönnum, sem verið
höfðu í kómum síðasta starfsárið,
stóðu aðeins 9 söngmenn eftir. Hin-
ir hlutu að hætta, af ýmsum ástæð-
um. Af þessum níu mönnum vom
3 úr öðmm bassa, 3 úr fyrsta
bassa, tveir úr öðmm tenór og að-
eins 1 úr fyrsta tenór.
En Jón söngstjóri var ekki á því
að gefast upp, hvorki í þetta skipti
né endranær. Hann lagði til að
kórinn héldi starfinu áfram ef hægt
væri að fá tvo menn til viðbótar í
fyrsta tenór og einn í annan tenór
þannig að þrír yrðu í hverri rödd.
Og auðvitað var þessi tillaga Jóns
samþykkt og honum falið að fínna
hina nýju liðsmenn. Jón fór þegar
á stúfana. Var nú búinn að telja
Gísla Jónsson á Víðivöllum að koma
til sín í annan tenór, Þorstein Sig-
urðsson frá Stokkhólma í fyrsta
tenór og leitaði nú til mín sem
þriðja manns í þá rödd. Ég varð
þegar við tilmælum Jóns en benti
jafnframt á, að ég væri umluktur
Héraðsvötnum á alla vegu og gæti
því svo farið, ef þannig viðraði, að
ég fengi ekki sótt allar æfingar.
Þú ferð þá bara út á Krók og ég
læt sækja þig þangað, svaraði Jón,
en æfíngar vom í Varmahlíð. Og
þar með var málið afgreitt. Mér
sýndist það hinsvegar dálítið
öfugsnúið að þurfa fremst framan
úr Hegranesi og alla leið út á Krók
til þess að komast í Varmahlíð. En
ég átti eftir að kynnast því að í
augum Jóns vom allir erfiðleikar
smámunir einir þegar kórinn átti í
hlut.
Þetta vom mín fyrstu kynni af
Jóni söngstjóra, eins og við félagar
hans nefndum hann að jafnaði. Þau
áttu eftir að verða mikil og góð,
þótt fyrir kæmi að við rifumst eins
og hundar í réttum. En það bætti
bara samstarfið.
Jón Björnsson var fæddur í
Glaumbæ 23. febrúar 1903 en and-
aðist í sjúkrahúsinu á Sauðárkróki
aðfaranótt 18. nóvember sl. For-
eldrar hans vom Bjöm L. Jónsson,
bóndi og hreppstjóri á Stóm-Seylu
og fyrri kona hans, Steinvör V.
Siguijónsdóttir. Jón ólst upp hjá
foreldmm sínum og síðar stjúpu en
móður sína missti Jón 8 ára gamall.
Þótt Jón ætti, vegna hæfíleika
sinna og annarra aðstæðna, ýmissa
kosta völ, mun hann snemma hafa
ákveðið að gerast bóndi. Hann
kvæntist hinn 17. desember 1924
Sigríði Tijámannsdóttur frá Fagra-
nesi í Öxnadal, mikilli mannkosta-
konu. Hófu þau, til að byija með,
búskap á Stóru-Seylu, en fluttu,
áður en langt um leið, að Brekku
hjá Víðimýri, þar sem þau bjuggu
í 10 ár. Brekka er ekki stór jörð
og mun Jóni hafa þótt þar þröng-
býlt og athafnarými takmarkað.
Auk þess var hann þar leiguliði og
hefur sú aðstaða naumast verið
Jóni að skapi. Frá Brekku fluttu
þau hjón aftur að Stóm-Seylu. Þar
varð viðstaðan þó aðeins eitt ár,
því þá gafst þeim kostur til ábúðar
á Reykjarhóli í Seyluhreppi. Enn
mátti þó Jón una kjömm leiguliðans
án þess að kunna því hlutskipti
betur en áður. Að öðm leyti undi
hann hag sínum ágætlega á Reykj-
arhóli. Reyndi hann að fá jörðina
keypta og hefði þá trúlega búið þar
til æviloka, en hún lá ekki á lausu.
En að því kom, að Jón gat óhindr-
að notið athafnaþrár sinnar og at-
orku á eigin jarðnæði. Árið 1939
gafst honum kostur á að kaupa
meginhluta jarðarinnar Hafsteins-
staða í Staðarhreppi. Var honum
síst í hug að sitja það færi af sér.
Bjó hann þar upp frá því þar til
hann lét jörð og bú í hendur Stein-
bimi einkasyni sínum og Ester
Skaftadóttur, konu hans. Stein-
bjöm féll skyndilega frá á besta
aldri og nú býr sonur hans á Haf-
steinsstöðum.
Hafsteinsstaðir vom vildaijörð
og vel setin á gamla vísu. En um
það leyti sem Jón fluttist þangað
má segja að nýtt landnám væri að
hefjast í Skagafírði. Ræktunar-
framkvæmdir vom þar að vísu í
svipuðum mæli og gerðist í öðmm
hémðum. Þar sem annars staðar
komst ekki vemlegur skriður á þær
fyrr en með hinum stórvirku rækt-
unarvélum, sem fyrst tóku að flytj-
ast til landsins í verulegum mæli
upp úr síðari heimsstyijöldinni. En
varanlegar byggingar höfðu ekki
viða risið í Skagafirði um þetta
leyti. Hin þurrviðrasama veðrátta
gerði það að verkum, að torfhús
entust þar betur en víðast hvar
annars staðar.
Á Hafsteinsstöðum blöstu við
Jóni ærin verkefni á allar hliðar.
Hann hófst þegar handa um rækt-
unina, sem nauðsynlega undirstöðu
vaxandi bústofns og þar með frek-
ari framkvæmda. Síðan kom bygg-
ing íbúðarhúss og peningshúsa og
er hvort tveggja með miklum mynd-
arbrag. Þegar Jón lét af búskap á
Hafsteinsstöðum upp úr 1970, var
dagsverk hans þar orðið mikið og
gott, enda ekki annars að vænta
af slíkum kapps- og atorkumanni
þegar hann var sestur að í eigin ríki.
Hér hefur nú í örstuttu máli ver-
ið drepið á búskaparsögu Jóns á
Hafsteinsstöðum og er þó flest
ósagt. Þótt hann væri mikill fram-
fara- og athafnamaður einkennir
það hann þó ekki svo mjög frá
mörgum öðrum bændum. Þannig
er ferill þeirra flestra. Það hefur
verið og er lífsfylling þeirra og ljúf
skylda við samtíð og framtíð, að
fegra og bæta ábýlisjarðir sínar og
um leið landið í heild. í þessari
vösku sveit landnámsmanna nútím-
ans stóð Jón á Hafsteinsstöðum í
fremstu röð.
Og þó er aðeins hálfsögð sagan
af ævistarfi hans. Ógetið er þess,
sem einkenndi hann svo mjög frá
öðrum mönnum flestum og halda
mun nafni hans lengst á lofti, en
það eru störf hans að söng- og tón-
listarmálum. Ungur að árum hvarf
hann til Akureyrar í því skyni að
nema þar söng og orgelleik. Akur-
eyri átti þá á að skipa mörgum
ágætum söng- og tónlistarmönnum,
eins og jafnan síðan. Lærifeður
Jóns í höfuðstað Norðurlands voru
þeir Sigurgeir Jónsson, organisti,
Magnús Einarsson, söngstjóri og
söngkennari og hinn rómaði radd-
maður, Geir Sæmundsson, vígslu-
biskup. Þegar saman fór slíkt úrval
kennara og dugnaður, áhugi og
hæfileikar nemandans, var ekki
annars að vænta en að árangur
yrði góður. Akureyri var ekki fjöl-
mennur bær á þessum árum en
engu að síður þróaðist þar óvenju
fjölskrúðugt og þróttmikið tónlist-
arlíf. Óefað hefur það verið freist-
andi fyrir Jón að setjast að i slíku
umhverfí og auðvelt fyrir hann að
neyta þar náms síns og hæfileika.
En átthagamir vestan heiðarinnar
slepptu ekki takinu. Jón hélt aftur
á heimaslóðir, ákveðinn í því að sú
þekking, sem hann hafði aflað sér
á tónmenntamálum, skyldi bera
ávöxt í Skagafírðinum.
Karlakórinn Heimir var formlega
stofnaður í janúar 1928. Jón var
auðvitað einn af stofnendunum.
Hann söng með kómum fyrstu tvö
eða þijú árin en tók síðan við söng-
stjóminni og hafði hana á hendi í
hartnær 40 ár. Æfíngar voru aldrei
sjaldnar en einu sinni í viku allt frá
vetumóttum og fram á vor og raun-
ar oftar þegar leið að því að kórinn
syngi opinberlega. Auk þess annað-
ist Jón að verulega leyti allar radd-
æfingar og eyddi í það ófáum dög-
um á ári hveiju.
Þótt ætla mætti að starfið fyrir
Heimi væri ærið verk einum manni,
til viðbótar umsvifamiklum bústörf-
um, þá leit Jón ekki þannig á. Ára-
tugum saman var hann organisti
við Glaumbæjar- og Reynistaðar-
Þann 8. apríl síðastliðinn fór
fram í Garðakirkju á Álftanesi útför
Önnu Líndal. Athöfnin fór fram í
kyrrþey, að ósk hinnar látnu. At-
höfnin var virðuleg og látlaus að
viðstöddum nánustu ættingjum og
vinum.
Anna Líndal var fædd 2.9. 1908.
Hún var dóttir Þorsteins Líndals,
kaupmanns í Hafnarfirði, og
Guðnýjar Gísladóttur. Þorsteinn var
tvígiftur, fyrri kona hans var Hall-
dóra, systir Ágústar Flygering. Þau
áttu einn son, Þórð Líndal, sem var
12 ára þegar Anna fæddist. Með
seinni konu sinni eignaðist Þor-
steinn 5 börn, Önnu Sigríði, Svan-
hildi, Ingibjörgu, Gísla og Dóru.
Anna fór snemma að vinna fyrir
sér, gekk í Verslunarskólann og
lauk þar námi eftir 4 vetur, og út-
skrifaðist dúx. Hún vann skrifstofu-
störf á ýmsum stöðum. Og þannig
kynntist hún undirrituðum, er hann
auglýsti eftir skrifstofustúlku. Ég
hafði ekki talað lengi við Önnu
Líndal er ég sannfærðist um að þar
fór verkmanneskja sem hentaði
mér, og unnum við saman í fyrir-
tæki mínu um 14 ára tímabil.
Að mínu viti var hún óvenjulega
glögg og vel gefín og húsbóndaholl
með afbrigðum, og bar hún hag
fyrirtækisins fyrir bijósti sem henn-
ar eigið væri, og vann hvert það
verk sem þurfti. Sem dæmi vil ég
nefna að eitt sinn er ég var staddur
erlendis og kona mín þurfti á hjálp
að halda á heimilinu, sem nær úti-
lokað var að fá þá, hringdi ég til
Blómastofii
Friöfinns
SuÖurlandsbraut 10
108 Reykjavík. Sími 31099
Opið öil kvöld
til kl. 22,- einnig um helgar.
Skreytingar við öll tilefni.
Gjafavörur.

kirkjur og æfði og stjómaði kirkju-
kórum. Þær æfingar fóru gjaman
fram að sumrinu og þannig var Jón
á kafí í söng og tónlist árið um
kring.
Þegar Jón svo lét af búskap og
flutti til Sauðárkróks tók hann við
kirkjuorganistastarfinu og kirkju-
kómum þar. Stofnaði jafnhliða
Samkór Sauðárkróks, sem hann
stjómaði í nokkur ár og stjómaði
kirkjusöng við Hvamms- og Ketu-
kirkjur.
Til viðbótar öllum þessum um-
svifum var Jón mjög afkastamikið
tónskáld. Samdi hann fjölda tón-
verka, einkum lög fyrir einsöng og
kóra en, einnig tvísöngva. Allmörg
þeirra hafa verið gefin út og era
landsþekkt. Þó hygg ég að annað
eins eða meira hafí hann átt í hand-
ritum. Vonandi verður þeim fjár-
sjóði haldið til haga. Afköst Jóns
við sönglagagerðina vora með ólík-
indum. Á ári hveiju kom ég oftsinn-
is í Hafsteinsstaði. Ævinlega settist
Jón þá við orgelið og lék fyrir mig
lög, sem hann hafði samið frá því
við hittumst síðast. Iðulega kom
það fyrir að hann, þessi mikli bú-
forkur, hlypi úr miðju verki og heim
í stofu, settist þar við orgelið og
hripaði niður laglínu, sem fyrirvara-
laust hafði fæðst í fjárhúsunum,
fjósinu eða við heyskap úti á
túni... Jón geymdi það aldrei til
Önnu og var hún auðfús að hjálpa
til á heimilinu hálfan daginn þó það
væri algjörlega óskylt því sem hún
var ráðin til.
Anna var mjög ákveðin mann-
eskja og hélt sínu striki þegar henni
fannst hún hafa á réttu að standa,
og líkaði mér það vel. Fyrir u.þ.b.
2 áram hringdi hún til mín og bað
mig að heimsækja sig í hús sitt í
Kópavoginum og segir svo kankvís-
lega í símánii, að hún ætli að sýna
mér tvö blöð, og bætir við: „Kannski
hefði ég átt að gera það þegar ég
fór að vinna hjá þér.“ Þá sýndi hún
mér trrö stór viðurkenningarskjöl
sem hún hafði fengið frá Verslunar-
skóla þeim er hún var við nám í í
Bretlandi, fyrir hæstu einkunn sem
útlendingur hafði fengið í hraðritun
og fyrir málakunnáttu.
Anna tók kjörson sem hún ól upp
til fullorðins ára, Þorstein LSndal,
dýralækni. Hann er kvæntur
Margréti sem er dóttir Sæunnar og
Tryggva Einarssonar frá Miðdal,
og eiga þau 3 börn. Áður en Þor-
steinn kvæntist átti hann einn son,
Óskar Þorsteinsson, sem nú er full-
tíða maður, kvæntur og á tvö böm.
Fyrir mig var Anna ómetanleg
vegna menntunar sinnar og dugn-
aðar. Einnig vora góð kynni milli
morguns sem hann gat gert í dag
og jregndi einu hvað það var.
Eg heyrði það oft á Jóni að hann
taldi sig mikinn hamingjumann. Og
það var hann vissulega að því leyti,
að honum auðnaðist að helga sig
sínum hjartans málum. Þó fór þvi
fjarri að sorgin sneiddi þar hjá
garði. Sína miklu mannkostakonu,
Sigríði, missti hann 1969. Einka-
sonurinn, Steinbjöm, andaðist
óvænt 1975, aðeins 49 ára, þá tek-
inn við búi á Hafsteinsstöðum, úr-
valsmaður á alla grein. Sambýlis-
kona Jóns, eftir að hann fluttist tii
Sauðárkróks, var Anna Jóhannes-
dóttir frá Vindheimum, en einnig
henni mátti hann sjá á bak. Þegar
slík áföll riðu yfír var gott að eiga
tónlistina að heimilisvini.
Þeim mönnum, sem vinna að efl-
ingu og útbreiðslu hverskonar lista
út um byggðir landsins, verður seint
fullþakkað. Þeir era sannkallaðir
menningarvitar í bestu og sönnustu
merkingu þess orðs. Jón á Haf-
steinsstöðum var einn af ágætustu
liðsmönnum þessarar óeigingjömu
baráttusveitar. Að námi loknu hvarf
hann heim svo að átthagamir
fengju notið þekkingar hans og at-
orku. Þar stóð hann á teignum í
hartnær 60 ár. Slóð hans í tón-
menntamálum Skagfirðinga mun
reynast auðrakin um langa framtíð.
Magnús H. Gíslason
Önnu og fjölskyldu minnar, og ent-
ist sá kunningsskapur milli hennar
og Inga sonar míns til hennar hinstu
stundar. Ég vil taka undir þau orð
sem séra Bragi sagði við útförina,
að lífsskeið hennar hafi verið snar
þáttur í þjóðarsögunni. Að lokum '
votta ég aðstandendum hennar og
vinum samúð.
Far þú í friði,
friður Guðs þig blessi,
hafðu þökk fyrir allt og allt.
V. Briem
Vilhjálmur H. Vilhjálmsson
LEGSTEENAR
MOSAIK H.F.
Hamarshöfða 4 — Sími 681 960
Húsbíll
GMC Van Funtura 1982,4 snúningsstólar, svefnbekkur, isskápur, fata-
skápur, ekinn 42.000 mílur. Ný innfluttur.
Upplýsingar i síma 985-20066 og eftir kl. 19.00 i sima 92-46644.
Minning
Anna, Líndal