Morgunblaðið - 03.05.1988, Blaðsíða 43

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 3. MAÍ 1988
43
Jón Sigurðsson viðskiptaráðherra:
Ríkisbankarnir eiga að
greiða arð á þessu ári
TILLAGA til þingsályktunar
um að gerðar verði ráðstafanir
er tryggi að viðskiptabankar í
eigu ríkisins greiði „eðlilegan
arð af eigin fé bankanna í ríkis-
sjóð“ kom tO umræðu í samein-
uðu þingi á laugardag. Flutn-
ingsmenn tillögunnar eru þeir
Guðmundur H. Garðarsson
(S/Rvk) og Eyjólfur Konráð
Jónsson (S/Rvk). Jón Sigurðs-
son sagði í umræðum um málið
að rfkisstjórnin hefði ákveðið
að ríkisfyrirtæki skyldu greiða
arð í ríkissjóð og hefði hann
skrifað Landsbankanum og
Búnaðarbankanum bréf þar
sem þessi samþykkt hefði verið
kynnt. EðlOegt væri að leggja
þessar kvaðir á bankana og
taldi hann ríkisstj ómina þegar
hafa framkvæmt það sem lagt
var tíl í tiUögunni.
Guðmundur H. Garðarsson
(S/Rvk) sagði nú liggja fyrir tölur
um afkomu banka síðastliðið ár.
Samkvæmt þeim hefði banka-
starfsemi gengið vel á árinu 1987
og hagnaður verið umtalsverður.
Það vekti athygli að einkabank-
amir greiddu hluthöfiim sínum
ákveðinn arð af hlutaijáreign og
hefði þessi greiðsla almennt verið
um 10% af hlutafé. Á sama tíma
hefði engin sambærileg greiðsla
átt sér stað hjá viðskiptabönkum
í ríkiseign þrátt fyrir mjög góða
afkomu.
hefði verið talið heppilegast að
setja slíka arðgreiðslukvöð á ríkis-
fyrirtæki án lagasetninga og verið
ákveðið að reyna að koma henni
á með sérstakri ríkisstjómarsam-
þykkt sem einstök fyrirtæki
skyldu síðan fylgja eftir. Hefði
slík samþykkt síðan verið form-
lega gerð 4. febrúar sl. í sam-
þykktinni væri fyrirtækjum sem
ríkið ætti að öllu eða verulegu
leyti skipt í 4 flokka, í fyrsta lagi
fyrirtæki sem greiða skyldu arð
til ríkissjóðs á árinu 1988 fimmt-
ung af meðalhagnaði síðustu
þriggja ára. í þessum hópi væru
m.a. ýmis fyrirtæki sem stunduðu
margvíslegan atvinnurekstur. í
öðru lagi fyrirtæki sem greiða
skyldu til ríkissjóðs 1% af eigin
fé sínu í árslok 1987. f þennan
flokk í samþykktinni féllu Lands-
bankinn og Búnaðarbankinn. í
þriðja lagi væru svo fyrirtæki í
hlutafélagsformi þar sem ríkið
ætti stóran hlut. Þeim væri ætlað
að greiða 5% af nafoverði hlutafj-
ár í árslok 1987. f þennan flokk
félli Útvegsbanki Islands hf. í
Qórða lagi væri svo loks ítrekað
að Landsvirkjun skyldi greiða arð
í samræmi við ákvæði laga um
það fyrirtæki.
Viðskiptaráðherra sagði að í
samræmi við þennan grundvöll
hefði hann skrifað Landsbankan-
um og Búnaðarbankanum og
kynnt þeim samþykkt stjómarinn-
ar. Hann hefði líka gert bankar-
áði Útvegsbankans grein fyrir
þessari samþykkt og á aðalfundi
bankans hefði hann lagt til fyrir
hönd ríkisins að greiða skyldi arð
sem svaraði 5% á heilu ári af
nafnverði hlutafjárins eða sem
svaraði nálægt 3,5% vegna rekstr-
artímabilsins sem var maí-des-
ember hjá hinu nýja hlutafélagi.
Þessi tillaga var samþykkt. „Af
þessu sést að ríkisstjómin hefur
þegar gert það sem til er lagt í
þingsályktunartillögunni," sagði
viðskiptaráðherra. Það væri líka
eðlilegt að leggja slíka kvöð á
;ríkisbankana. Arðgreiðslumar
hlytu hins vegar hveiju sinni að
gæta þess að upp væru byggðir
eðlilegir varasjóðir í slíkum fyrir-
tækjum til að mæta sveiflum,
áföllum í lánveitingum og fleim
af því tagi. Þama ættu bankaleg
sjónarmið að ráða. Þannig væri
að hans mati ekki hægt að slá
fastri einni tölu fyrir öll fyrirtæki
í sömu grein.
Viðskiptaráðherra vildi líka
benda á að hlutfall hlutaQárins
af eigin fé í fynrtækjum væri
mjög breytilegt. í viðskiptabönk-
um í hlutafélagsformi hefði það
til dæmis verið á bilinu 55% í árs-
lok 1987 upp í 81,5%. Iðnaðar-
bankinn hefði lægst hlutfall hlut-
afjár af eigin fé en Útvegsbankinn
langhæst.
Það væri líka rétt hjá flutnings-
manni að hagnaður af rekstri við-
skiptabanka hefði verið umtals-
verður á síðasta ári. Þannig hefði
hagnaður Landsbankans verið um
5,3% af eigin fé, Búnaðarbankans
9,5%, Útvegsbankans 9,3%, Iðn-
aðarbankans 15,4%, Verslunar-
bankans 9,6%, Samvinnubankans
10,6% og Alþýðubankans 24,3%.
Þetta væru mjög misjafnar tölur
og vekti það athygli að hvorki
Búnaðarbanki, Landsbanki né
Verslunarbanki næðu 10% tölunni
sem tillagan gerði ráð fyrir.
Það væri heldur ekki rétt að
arðgreiðslur einkabankanna hefðu
almennt verið 10% af hlutafé fyr-
ir árið 1987. Hún hefði, sam-
kvæmt upplýsingum Bankaeftir-
litsins, verið eftirfarandi: Iðnaðar-
banki 9,5% af nafnverði hlutafjár-
ins eða um 5,2% af bókfærðu eig-
in fé í árslok. Verslunarbankinn
úthlutaði 10% af nafnvirði hlutafj-
árins, en það svarar til 6,1% af
bókfærðu eigin fé. Samvinnu-
bankinn úthlutaði 5% af nafnvirði
hlutafjárins, sem samsvarar 2,2%
af eigin fé bankans. Alþýðubank-
inn greiddi ekki út arð af hlutafé
þrátt fyrir góða afkomu í hlutfalli
við eigin fé. Það hefði verið gert
til að byggja upp eiginfjárstöðu
bankans.
Útvegsbankinn mundi greiða
5% miðað við heilt ár eða sem
svaraði 4,1% af eigin fé í árslok.
Þetta væri miklu nær því sem
væri hjá einkabönkunum heldur
en virðast kynni við fyrstu aug-
sýn. Það væri líka staðreynd að
arðsúthlutun í fyrra væri hjá sum-
um einkabankanna til muna meiri
en verið hefði undanfarin ár.
Af þessu væri ljóst, sagði ráð-
herrann, að því færi fjarri að
einkabankamir væru jafnan að
greiða sem svaraði 10% af eigin
fé. Tillagan væri því að hans dómi
ekki byggð á samræmingu milli
aðila í sambærilegum rekstri og
ræki sig einfaldlega á þann vegg
að Landsbankinn hefði alls ekki
þann hagnað af rekstri sínum í
fyrra að hann gæti greitt þetta-
og raunar teldi hann að slík
greiðsla myndi stefna lausafjár-
stöðu þessara mikilvægu þjón-
ustustofnana undirstöðuatvinnu-
veganna í landinu í tvísýnu. Þetta
þyrfti þess vegna að athuga miklu
betur. Það væri þó eðlilegt að
leggja sambærilegar kvaðir á þá
sem stunduðu sambærilegan
rekstur hvort sem um væri að
ræða ríkis- eða einkafyrirtæki.
Það væri líka stefna stjómarinn-
ar. Þessi stefna væri þegar komin
í framkvæmd og henni yrði beitt
eftir því sem breytilegar aðstæður
krefðust. Það væri þó ekki heppi-
legt að slá þessu föstu með ein-
faldri tíund.
Guðmundur H. Garðarsson
sagði að flutningsmönnum hefði
ekki verið kunnugt um þessi
bréfaskrif ráðherrans til ríkis-
bankana. Hann sagði að það virt-
ist sem ráðherrann væri kominn
í einhveija sérstaka vamarstöðu
fyrir ríkisbankana. Tíu prósentin
hefðu einungis verið lögð fram
sem ábending um hveiju stefna
bæri að, viðskiptaráðherra hefði
dregið óþarflega sterkar ályktanir
um tilgang flutningsmanna.
Jón Sigurðsson sagði þetta ekki
hafa verið neina vamarræðu,
bankamir gætu varið sig sjálfír.
Tillagan rækist einungis á þá
staðreynd að hagnaður eftir skatt'
næði ekki þeim tölum sem flutn-
ingsmenn bentu á. Hann vildi
ekki draga af þessu víðtækar
ályktanir heldur einungis benda á
það.
Flutningsmenn teldu því eðli-
legt miðað við aðstæður að við-
skiptabankar í eign ríkisins
greiddu ákveðinn arð af hlutafé
og væri því þessi þingsályktunar-
tillaga fram borin. Það hlyti að
teljast eðlilegt að ríkisstjómin
gerði þær kröfur til viðskipta-
banka í ríkiseign að þeir greiddu
hið minnsta 10% arð af eigin fé
í ríkissjóð. í þessu fælist einnig
nokkur jöfnun á samkeppnisað-
stöðu milli viðskiptabanka í ríkis-
eign annarsvegar og einkabanka
og sparisjóða hins vegar.
Jón Sigurðsson, viðskiptaráð-
herra, sagðist vilja taka það fram
að ríkisstjómin hefði gert ráðstaf-
anir til þess að viðskiptabankar í
eigu ríkisins greiddu arð til rikis-
sjóðs. Við undirbúning gildandi
íjárlaga hefði verið ákveðið að
rikisfyrirtæki skyldu greiða arð í
rikissjóð á árinu 1988. í tekjuhlið
fjárlaganna væri því gert ráð fyr-
ir slíkum greiðslum.
Eftir athugun á síðasta hausti
Guðmundur H. Garðarsson:
VINNUÞRÆLKUN VERSLUNAR-
FÓLKS VERÐUR AÐ LINNA
GUÐMUNDUR H. Garðarsson
(S/Rvk) mælti i sameinuðu þingi
á laugardag fyrir tillögu til þings-
ályktunar um að ríkisstjóminni
verði falið að hefja undirbúning
að setningu laga um vinnuvemd
f verslunum. Guðmundur H. sagði
að þrátt fyrir viðræður launþega
og vinnuveitenda f verslun hefði
enn ekki tekist að ná viðunandi
samkomulagi um tilhögun á vinn-
utfma f þessari grein. Þarna færi
fram „óþolandi vinnuþrælkun"
sem yrði að linna. Meðflutnings-
maður er Halldór Blöndal (S/Ne).
Guðmundur H. Garðarsson sagði
að vinnuálag á verslunarfólk hefði
aukist gífurlega á síðustu árum.
Aukin almenn velmegun og breytt
viðhorf í viðskiptum hefðu leitt til
þess að opnunartími verslana hefði
lengst til muna og væri nú svo kom-
ið að í ýmsum stórmörkuðum gæti
daglegur vinnutími fólks verið allt
að 12-14 klukkustundir 5 daga vik-
unnar, Þar við bættust 7-8 klukku-
stundir á laugardögum. Þess væru
dæmi að vinnuvikan gæti komist í
70-80 klukkustundir.
Þrátt fyrir ítarlegar viðræður full-
trúa launþega og vinnuveitenda í
verslun hefði enn ekki tekist að ná
viðunandi samkomulagi um tilhögun
á vinnutíma í þessari grein. Virtist
Loðdýrarækt:
Innflutningur kynbóta-
dýra verði undirbúinn
ALÞINGI samþykkti á laugardag
tillögu til þingsályktunar þess
efnis að landbúnaðarráðherra
verði falið að hefja þegar undir-
búning að árlegum innflutningi
kynbótadýra til loðdýraræktar.
Flutningsmenn tillögunnar voru
þær Elín R. Líndal (F/Nv) og
Valgerður Sverrisdóttir (F/Ne).
í greinargerð segir að loðdýra-
rækt skapi mikla atvinnu í hinum
dreifðu byggðum og sé ekki fjarri
lagi að ætla að um 300 ársverk séu
bundin í loðdýrarækt samanlagt
(uppbygging meðtalin). Það sé þó
loðdýraræktinni afar mikilvægt að
eiga kost á úrvalsdýrum til að geta
framleitt gæðavöru sem er sam-
keppnishæf og eftirsótt. Öflugt
kynbótastarf sé því mikilvægt og
innflutningur loðdýra mikilvægur.
Erfitt sé að áætla þörfina en hún
sé mjög mikil. Brýnt sé að flytja inn
verulegan fjölda dýra á næstu
tveimur til þremur árum. Þegar
fram í sækir og stofninn kominn í
meira jafiivægi ætti að nægja að
flytja inn 200-300 minkalæður ár-
lega. Til þess að svo mætti verða
þyrfti a.m.k. tvö sóttkvíarbú því
sóttkví tæki allt að tveimur árum.
stefna í fullkomið óefni.
Með þingsályktunartillögunni væri
ekki stefnt að því að þrengja hag
eða rekstrarstöðu verslunarfyrir-
tækja, heldur lögð sú skylda á herð-
ar Alþingis og ríkisstjómar að
tryggja að verslunarfólki yrði ekki
misboðið með of miklu vinnuálagi,
auk þess sem fjölskyldulífí þeirra er
starfa við verslun verði ekki stefnt
í voða vegna óheyrilegra langs vinn-
utíma sex daga vikunnar allt árið
um kring. Guðmundur H. sagði að
til svona aðgerða hefði verið gripið
víða erlendis og einnig væri hér á
landi fordæmi með Vökulögunum frá
1924. „Nú árið 1988 stendur verslun-
arfólk frammi fyrir svipaðri þróun
og sjómenn árið 1924 — óþolandi
vinnuþrælkun, sem verður að linna.
Félagsmenn VR væru nú um
14.000 manns þar af væru nokkur
þúsund svonefnt skrifstofufólk og
allmargir er ynnu hlutastörf. Gera
mætti ráð fyrir að í félaginu væm
um 10.000 manns sem væru 5 fullu
starfi. Þar af væru 4-5.000 við af-
greiðslustörf ýmiss konar. í VR væru
63% félagsmanna konur og 37% karl-
ar. Konur væru í yfírgnæfandi meiri-
hluta við afgreiðslustörf sem meðal
annars mætti sjá í stórmörkuðum á
Stór-Reykjavíkursvæðinu. Hið mikla
álag og hinn mikli vinnutími kæmi
því hvað harðast niður á konum og
flölskyldulífi þeirra. Þá væri einnig
þess að geta að margar þeirra væru
einstæðar mæður. Þess vegna væri
brýnt að þessum málum yrði strax
komið í viðunandi horf. Án afskipta
Alþingis gerðist það ekki að mati
fólksins sjálfs.
Danfríður Skarphéðinsdóttir
Guðmundur H. Garðarsson
(Kvl/Vl) sagðist styðja tillöguna og
þakkaði flutningsmönnum flutning-
inn. Sagði hún þá kjaradeilu sem nú
stæði yfir að mestu leyti snúast um
vinnutímann. Einnig sagði hún
Kvennalistann hafa flutt þingmál er
tengdust þessu máli. Konur hefðu
farið út á vinnumarkaðinn í æ ríkara
mæli og þessi langi vinnutlmi hefði
óneitanlega vond áhrif á fyölskyldulíf.
Guðmundur H. Garðarsson þakk-
aði Danfríði stuðninginn og sagði það
vekja athygli að enginn annar þing-
maður kveddi sér hljóðs til þess að
veita þessu fólki lið.