Morgunblaðið - 03.05.1988, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLABIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 3. MAÍ 1988
Hingað og
ekki lengra
eftir Jón Hermann
Óskarsson ogSigurð
Héðin Harðarson
Getum við lengur verið án full-
kominnar björgunarþyrlu miðað við
þær aðstæður sem upp hafa komið
að undanfömu. Geta sjómenn mikið
lengur unað við það ástand sem nú
ríkir og hið falska öryggi sem nú-
verandi björgunartæki okkar Is-
lendinga veita þeim. Svarið er ein-
falt, NEI. Þurfum við ekki að fara
að hugsa þessi mál frá grunni,
standa björgunarmál okkar Islend-
inga ekki á brauðfótum?
Skoðum nú þessi mál nánar frá
sjónarhóli sjómannsins. Við sem
stundum sjó að staðaldri emm
4.500—5.000 einstaklingar, hver
með sína sál, emm við Guði og
mönnum gleymdir? Þetta virðist
vera nokkuð stór og harðskeytt
fullyrðing. En hún verður lítil þegar
við virðum fyrir okkur staðreynd-
imar. Þyrla Landhelgisgæslunnar,
TF-SIF, er meðalstór björgunar-
þyrla, þ.e.a.s. hún tekur 4—6 menn
utan áhafnar. Það er barasta nokk-
uð gott, getur bjargað meðalstórri
fjölskyldu úr lífsháska. GaHinn er
bara sá að á flestum íslenskum
fiskiskipum em að meðaltali 4—6
slíkar. Það dæmi gengur ekki upp,
einhver hlýtur að þurfa að verða
eftir. Hver? Þú, hann eða kannski
ég? Allir hljóta að skilja að þessar
aðstæður em algerlega óviðunandi.
Hvað er til ráða? Jú, það eina sem
„Björgunarsjóður nem-
enda Stýrimannaskól-
ans í Reykjavík hefur
nú formlega verið
stofnaður, markmið
hans er að þrýsta á að
keypt verði fullkomin
bj örgunarþyrla til
landsins.“
er til ráða er að kaupa stærri og
fullkomnari björgunarþyrlu til
landsins. Nokkur nýleg dæmi hafa
sýnt okkur fram á annmarka þeirr-
ar þyrlu sem fyrir er, en um leið
sannað ágæti og hæfni áhafnar
hennar. Það er ótrúlegt hveiju þess-
ir menn hafa áorkað við hin verstu
skilyrði. Hvar era nú fálkaorðumar?
Tökum nú nokkur dæmi máli
okkar til stuðnings.
Dæmi 1. Strand Barðans GK við
Hólahóla á Snæfellsnesi í mars á
síðasta ári. Það er ekki á valdi okk-
ar mannanna hveijar aðstæðumar
em þegar slysin verða, við verðum
aðeins að vona að þær séu þannig
að þyrlan geti athafnað sig við
björgunarstörf sín. Það stóð tæpt
þegar Barðinn strandaði því ef hita-
stig hefði verið 1—2 gráðum lægra
þá má telja það nokkuð víst að
þyrlan hefði ekki komist á loft. Þar
hefði afísingarbúnaður tekið af all-
an vafa. ,
Dæmi 2. Strand Hrafns Svein-
bjamarsonar III GK við Hópsnes í
febrúar síðastliðnum. Þyrlan þurfti
að feija áhöfnina í land í þremur
ferðum. Þetta dæmi afhjúpar smæð
þyrlunnar sem fyrir er um leið og
það sannar hversu nauðsynlegt slíkt
tæki er í björgunarkeðju okkar sjó-
manna. Stór og fullkomin björgun-
arþyrla hefði komist með áhöfnina
í einni ferð.
Dæmi 3. Og það nýjasta. Hrakn-
ingar Þorsteins EA í ísfláka út af
Reyðarfjarðarál aðfaranótt 10. apríl
síðastliðins. Þorsteinn EA varð fyr-
ir því óhappi að fá á sig gat og
festast síðan um tíma inni í ísnum.
Á tímabili var tvísýnt um afdrif
skipsins þar sem að því hafði kom-
ið töluverður leki og illa gekk að
koma taug yfir til þess. Allar að-
stæður vom erfíðar, 8 vindstig og
haugasjór og kalt í veðri. Skipstjóri
ákvað að biðja um aðstoð þyrlu
Landhelgisgæslunnar. Þyrlan þurfti
að taka á sig 85 sjómílna krók
vegna ísingarhættu og lengdi það
flug hennar um rúmlega eina og
hálfa klukkustund. Sigurður Stein-
ar Ketilsson stýrimaður á þyrlunni
komst svo að orði: „Ef aðstæður
hefðu verið þannig að ís hefði verið
mikill og skip ekki komist að, hvað
hefði þá gerst?" Þeirri spumingu
treystum við okkur ekki til að svara,
en víst er að þyrlan hefði ekki get-
að tekið nærri alla áhöfnina.
Stór og fullkomin björgunarþyrla
búin afísingarbúnaði hefði komist
til skipsins á 1 klukkustund og
10—15 mínútum og getað tekið
áhöfnina úr allri hættu.
Ofangreind dæmi sýna svo ekki
verður um villst hversu brýn þörfin
á fullkominni björgunarþyrlu er
orðin. Höfum við sofnað á verðin-
um? Hafi svo verið þá emm við nú
að vakna upp af þessum slæma
draumi. Við nemendur Stýrimanna-
skólans höfum helgað okkur barátt-
unni fyrir þessu máli vegna þess
hve aðstaða okkar til að beijast
fyrir björgunarmálum sjómanna er
góð á meðan við sitjum á skóla-
bekk. Við lítum því á okkur sem
útverði stéttar okkar.
Björgunarsjóður nemenda Stýri-
mannaskólans í Reykjavík hefur nú
formlega verið stofnaður, markmið
hans er að þrýsta á að keypt verði
fullkomin björgunarþyrla til lands-
ins, rúmi 24 menn utan áhafnar,
hafi a.m.k. 800 sjómflna flugþol og
sé búin fullkomnum afísingarbún-
aði. Haraldur Henrýsson forseti
SVFÍ veitir sjóðnum forstöðu og í
framhaldi af því höfum við fengið
alla björgunaraðila í landinu til liðs
við okkur í þessu átaki okkar til
þyrlukaupa. Það er trú okkar og
von að landsmenn allir taki nú
höndum saman og fylkist um þetta
málefni okkar. Það er því kald-
hæðnislegt þegar ráðamenn þjóðar-
innar em með upphrópanir um að
koma aðstoð okkar við vanþróuð
ríki upp í 1% af þjóðartekjum okk-
ar. Bera þeir okkur í því sambandi
oft saman við nágrannaþjóðir okk-
ar. Gaman væri að bera björgunar-
mál okkar og nágrannaþjóðanna
saman og spyija svo: Hveijir eru
vanþróaðir?
Höfundar eru nemendur í Stýri-
mannaskólanum í Reykjavík.
„Sá hlær bezt,
sem síðast hlær“
eftir Gunnar
Bjarnason
Þegar ég las athyglisverða grein
Sturlu Böðvarssonar um jarð-
göng undir Hvalfjörð þ. 9. marz
sl. reikaði hugur minn 34 ár aftur
í tímann. Ég var þá staddur í Skot-
landi í nokkrar vikur við fyrstu
kynningu á íslenzkum gæðingum
þar í landi. Þá las ég í „The Scots-
man“ grein um jarðgöng undir
Qörð, sem þar var verið að grafa,
skammt frá Edinborg. Tvennt vakti
þá athygli mína. í fyrsta lagi var
sýnt með útreikningum, að tækni
var þá svo mikil orðin við ganga-
gerð, að göng væri til muna ódýr-
ari en brú yfir þennan fjörð, og í
öðm lagi var lengd ganganna sögð
vera um 2 kflómetrar. Þá sá ég
strax fyrir mér Hvalfjörðinn, sem
ég þurfti að aka fyrir endann á nær
því vikulega og hafði oft mænt út
á fjörðinn og haft þá brúargerð í
huganum. Spum mín var ávallt
þessi: Hve langur tími mun líða,
unz brúin verður byggð?
Nú lét ég mig dreyma um það í
samfélagi við bjórkollu á bamum
þama í Newtonmore, að ef til vill
mætti leggja veg í göngum undir
Hvalfirði. En nokkru eftir að bjór-
kollan hafði verið tæmd „þá flaug
hjá mér þröstur svo þaut við í mnn
og þar með var draumurinn búinn".
Svo liðu nokkrir mánuðir, og í
febrúar las ég í birtri ræðu borgar-
stjórans í Reykjavík, að mikil jarð-
göng höfðu þegar verið grafin við
virkjun í Soginu, rúmlega 1.000
metra löng, og þau hefðu verið
hagkvæm framkvæmd vegna nýrr-
ar tækni, sem þar var notuð.
Nú fékk ég hugljómun, sem
stundum hefur skeð, og minntist
draumsins í Skotlandi. Og ég skrif-
aði þá grein í Mbl. þ. 5. febrúar
1955. Að venju hlógu menn að þess-
ari „skýjaglópsku" minni og grínuð-
ust. Þessir „alvöra-vitmenn" vom
vanir að skemmta sér við hugsjónir
mínar og hugdettur, því að þeim
var tamast að miða þróun mála við
næsta matmálstíma og landið
mældu þeir í dagsláttum. Jónas í
Hriflu skrifaði um það í blað með
nokkm háði, að bændakennarinn á
Hvanneyri hygðist „bora gat undir
Hvalflörð" og var hann þó með
hugumstærri mönnum. Svo skrif-
uðu aðrir og „hagsýnni menn“
greinar í „alvöm". Einn vildi bflfeiju
yfir fjörðinn, annar vildi fá brú, og
hafði sá þegar séð brúar^tæðið,
vissi allt þar um, einnig efhistöku
á botni fjarðarins, og sá þriðji sá
enga þörf á breytingum, nýr Lax-
foss (skip í fömm milli Reykjavíkur
og Akraness á þeim ámm) gæti
leyst allan vandann til frambúðar.
Ég skrifa þessa grein nú af því
að nemandi minn frá þessum ámm
minnti mig á þetta og vildi að ég
tæki hressilega undir þessa tillögu
Sturlu sveitarstjóra í Stykkishólmi,
þar sem undirtektimar fyrr og nú
væm langt frá því að hæfa þessu
gagnmerka máli, sem að gildi og
gagnsemi tæki langt fram öllum
fjallagöngum á Vestfjörðum eða
Austfjörðum.
Og þegar þessi vinur minn hafði
þetta mælt, hló ég innilega þessum
ljúfa „síðasta hlátri" 33 árum eft-
ir að allir hinir „raunsæju vitmenn"
sjötta áratugarins höfðu þerrað
hláturvot augu sín.
Höfundur er útflutningsráðunaut-
ur Félags hrossabænda.
20
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 9. MARZ 1988
Jarðgöng
undir Hvalfjörð
Áhrif þeirra á byggðina á Vesturlandl
eftirSturiu
Böðvarsson
Grrinin cr byggð á neðu, aem
fbití nr á fuádi fuUtrWáfla
^AKMaflfaféUpuuut á AkrancM
Ve*tkndingar h*f» lagt mikla
áherslu á bsettar aamgöngur og
uppbyggingu vega ( kj&rdœminu.
Aataéður eru einkum þer að naer
allur flutningur að og frá svcðinu
fer um vegina og þeaa vegna eni
gerðar miklar og vaxandi kröfur
Doi uppbyggingu þeirra, einkum (
veaturfaiuta kjördjemisina.
Pramkvaetndum við vegagerð
hefur miðað nokkuð vel, einkum (
suflurhkita kjördæmiaina. Fram-
'a vegagerðar í kjörtiaenúnu
r til akamma tima veríð tengd
koma ( áJiti nefndarínnar er Qallað
um göng undir Qöröinn. Sfðan eru
iiðin 16 ár og márgt breyst í þjófl-
félaginu.
Erm eru komnar fram tiliögur
um að brúa Hvalflörðinn. Þter til-
lögur eni til umQöilunar hér á
þesaum fundi en áður hafa þer
veríð rseddar á fundi Verkfraaö-
ingafélagains.
Ég mun fjalla hér um hvaða
áhríf þetta ríaavazna samgöngu-
mannviríd muni hafa á byggðina
á Vesturiandi.
Fram kemur i skýralunni frá
1972 að göng undir HvalQöröinn
muni hafa áhríf, ekki aðeina á
Vesturlandi bekhir einnig á byggö-
ina Bunnanvert við Qöröinn.
marka af Hafrurfiröi afl sunnan
og Moafeliabæ að norðan. Það
teygir þjónuatuavæði «tt upp (
5 og alit vestur á Sne-
vinna að þeasu merídlega máli.
Við uppbyggmgu yagakerfisins
( landinu hlýtur að vera upp* að
BaA jrflr HvaHJárð,
—/pUl ------
Vegur undir Hvulfjörð
eftir Gunnar Bjarnason, Hvanneyri
LEIÐIN inn fyrir Hvalíjörð er |
undrafögur og skemmtileg fyrir
ferðaíólk, sérstaklega það, sem
■ íerðast riðandi eða íótgangandl.
Hinsvegar verður hún leið þeim,
sem oft á ári þurfa að fara hana
i nauðsynjaerindum, og eru vetr-
arfcrðirnar oft hinar eríiðustu,
en þó eru erfiðleikarnir nær ein-
göngu á kaflanum frá Laxá i
Kjós að Þyrli. Áhrif þessarar
samgönguleiðar á sálarlif ferða-
íólksins er þó iitilfjörleg i sam-
anburði við kostnaðinn og þá
erfiðleika, sem hún veldur á
þungaflutningum.
Hvalfjarðarleiðin mun vera
einhver fjölfarnasti þjóðvegur
landsins, og er þannig eins konar
„Austurstræti" þjóðvegakerfu-
ins' Væri komin brú yfir fjörð-
innl, t. d. frá Katanesi að Hval-
eyri, þá myndu þó stóraukast
landflutningar til Reykjavikur
frá héruðunum vestan lands, allt
norður til Gilsfjarðar og norðan
lanris, að minnsfa kosti fri Húna-
vatnssýsium og Skagafirði.
Kostnaður vlð brúargerð á
Hvalfirði er hins vcgar svo gí(
urlegur, eins og sakir standa, að
hugsun um slikt er einhvers stað-
ar á svæðinu milli brjálæðis og
draumóra. Þjóðin þarf sennilega
að fylla 2 milljónir að tölu, áð-
ur en lagt yrði i slika stórfram-
kvæmd. *
Skyldi þá cngin leið vcra fær
til að komist „beint yfir fjörð-
inn“ og auðvelda þannig stórlega
samgöngur Vestur- og Norður-
lands við höfuðstaðinn og byggð
ina á Rcykjanesi? Jú, ct til vill
má það takast. Nú^er ög enginn
verkfræðingur S samgöngumál-
um og gct þvi ekki af viti um
þetta sagt, en við lestur ræðu
borgarstjórans i Reykjavik um
raforkumál Suðurlands i Mbl. þ.
7. þ.m. kviknaði hugmyndaglœta
i kolli mlnum. í nefndri grein
stendur, að jarðgöngin, sem graf-
in voru við virkjun Irafoss hafi
vcrið 6S0 metra löng, og nú
standi fyrir dyrum að grafa önn-
ur göng, sem vcrði 380 metra
löng. Eftir nokkra mánúði hafa
þá verið grefin jarðgöng hcr á
landi með 1030 metra saman-
lagðri lengd. Fyrst hægt er að
grafa svona göng við virkjan-
ir í Ámessýslu, þá eru tæknileg-
Ir — og sennilega einnig — fjár-
hagslegir möguleikar á að grafa
fyrir munn allra Borg/irðinga, er •
ég sendi mcð linum þessum til-
mæli til samgöngumálaráðuneyt- •
isins um, að nú þegar verði haíin •
rannsókn þessa máls. Gerðar
verði strax i vor nauðsynlegar
jarðfræðilegar rannsóknir á botni
Hvalfjarðar og jarðlögum undir
honum, og ennfremur verði gerð
kostnaðaráætlun og athugaðar ’ '
leiðir ti) að afla fjármagns til
mannvirkisins, ef þaö þykir fram
kvæmanlegt að vel alhuguðu
máli. Nú er I ráði að láta byggja !
nýjan Laxfoss sem kosta mun'
hátt I milljónatug. Ef til vill gæti
það íé orðið fyrsta framlag i
jarðg&ngin. Ekki er óalgengt er- J,
lendis að láta samgöngutreki I
greiða brúartolla, scm eru látnir J •
gong undlr Hvalfjorð. Liklega standa undir nokkrum hluta aí
væri þá hagkvæmast að steypa . byggingarkostnoði stórbrúa. Slikt
sér undir flæðarmali. i fjörunni! gœti einnig komið til grcina hér,
fyrir neðan Utskalahamar og ef pauðsynlegt væri, þótt það sé
ekki skemmtileg fjáröílunarleið.
En þaS kostar mikið að aka vöru-
bil með 5 tonnum af varningi 100
km. leið, og ekki væri ósann-
koma upp fyrir autan túngarð-
inn i Galtarvik. Sú vcgalengd er
um 2500 metrar.
Leiðin frú Reykjnvlk til Akra-
n-ss er nú um 111 kilómetrar, en *i*rnt að láta greiða brúartoll af
yrði aðeins 58—C0 km., eða svip-
uð leiðinni frá Revkjavik til Sel-
foss um Hcllisheiði en þó greið-
færari og auk þess miklu örugg-
ari vetrarleið. Þannig munu allar
Iciðir frá Rcykjavik til staða á
Vcsturlondi oij Norðurlandi stytt
ast um að minnsta kosti 50 km.
hverju tonni, sem næmi helmingi
af kostnaðinum við að fara lengri
leiðina.
Ég sendi svo sanigöngumála-
ráðherranum, Ingólfi á Hellu,
kveðju mino og Ðorgfirðinga, og
við treystum honum til þess, að
hann beiti sér fyrir, að mál þelta
i hverrl fcrð styttist Iniðin og verfll lekiö !il rannsóknar aí sér-
nksturinn þvi um 100 km. og er ír*8ingum hið allra fyrsta. Hann '
auðsýr.llcsa til mikils hór að heíur siðan hann tók sæti á Al- '
vinna. Leiðin frá Rcykjnvik nð h10*!. reynzt einn af allra beztu (
Ilvitárbrú yröi 80 km. í stað 130. íulltrúum sveitanna, íramsækinn :
Ég veit mcð vissu, að cg mæli °8 Irjálslyndur, og er þvl máli
' þessu ekki I kot visað.
Gunnar BJarnason.