Morgunblaðið - 26.05.1988, Síða 34

34
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 26. MAÍ 1988
Enn einn kynsjúk-
dómafaraldur-
inn í uppsiglingu
HPV-veiran talin sérstaklega hættu-
leg unglingsstúlkum
„Sjúkdómurinn er orðinn að faraldri," sagði dr. Stephen Curry,
starfsmaður við Heilsugæslustofnun Nýja Englands i Boston. „Ef ekki
væri vegna alnæmisins væri hrópað um hann með stórum fyrirsögnum
á forsíðum dagblaðanna.“ Iæknirinn var að tala um sjúkdóm, sem
fer eins og eldur um sinu um Bandaríkin og hefur nú þegar sýkt
miiyónir manna, þar á meðal stöðugt fleiri unglingsstúlkur. Sjúk-
dómnum veldur svokölluð papillomaveira (HPV), vörtuveira, sem berst
manna á milli við kynmök, og er hann stundum mjög þjáningarfullur
og enn sem komið er ólæknandi. Eru helstu einkenni hans jafnt hjá
körlum sem konum vörtur á kynfærum, sem koma yfirleitt fram f(jót-
lega eftir sýkingu.
Læknar kunna engin ráð til að
losa líkamann við veiruna en hún
getur stundum blundað aðgerðar-
laus svo árum og áratugum skiptir.
Stundum gýs Egúkdómurinn upp
ððru hveiju og láta vörtumar þá
ekki á sér standa. Verra er þó, að
sumar tegundir HPV-veirunnar eru
taldar eiga þátt í myndun legháls-
krabbameins $ konum og raunar
Indlandshaf:
Olíuskip sökkv-
ir fiskiskipi
Ósló, Reuter.
ÓTTAST er um Uf tuttugu sjó-
manna á fiskiskipi frá Taiwan
eftir að norskt olíusltip kaf-
sigidi skip þeirra á Indlands-
hafi.
Norska skipið, Wilanna, er um
43 þúsund tonn að stærð og hef-
ur flutt olfu milli Persaflóa og
Japans. Talsmaður útgerðarfé-
lags þess sagði f gær að atburður-
inn hefði orðið 19. þessa mánaðar
og hefði tveim af ellefu manna
áhöfti fiskiskipsins, King Hong,
verið bjargað um borð f olfuskip-
ið. Hann bætti við að tildrög
slyssins yrðu á næstunni könnuð
af yfirvöldum
annarra krabbameina einnig. Smit-
berar, sem ekki hafa nein sýnileg
einkenni, engar vörtur, gera sér oft
ekki grein fyrir því, að þeir eru sýkt-
ir, og gæta þvf engrar varúðar við
kynmök.
Ungum konum hættast
Samkvæmt upplýsingum frá
bandarfskum læknum fjölgaði þeim
tilfellum þar sem um vörtur var að
ræða um 46% á árunum 1981-86
og starfsmenn sjúkdómamiðstöðv-
arinnar f Atlanta áætia, að ailt að
ein milljón manna smitist áriega.
Sá hópur, sem verst virðist hafa
orðið úti, eru ungar konur, á ungl-
ingsaldri og milli tvítugs og þrftugs.
Wajme Lancaster, veirufræðingur
við Georgetown-háskólann, segir,
að 5-15% þeirra, sem ávallt eru með
vörtur á kynfærum, muni líklega fá
krabbamein. Algengastur er leg-
hálskrabbi en HPV hefur einnig
verið kennt um krabbamein f ytri
og innri kynfærum kvenna, í enda-
þarmi og getnaðarlim karlmanna.
Ekki er þó talið líklegt, að veiran
ein valdi krabbameininu, heldur
þurfí ýmislegt annað að koma til.
Þar á meðal má nefna reykingar,
getnaðarvamarpillur og herpes og
aðra kynsjúkdóma.
Óeðlilegur frumuvöxtur
Til þessa hefur leghálskrabba-
SÚ VENJA hefur skapast að dag-
inn fyrir fund vamarmálaráð-
herra Atlantshafsbandalagsins
um vamaráætlanir halda varnar-
máiaráðherrar Evrópuríkjanna
innan NATO fund f svokölluðum
Evrópuhópi (Eurogroup). t honum
eru fulltrúar allra Evrópuríkja
jnnan Atlantshafsbandalagsins
nema íslands og Frakklands. Á
fundi hópsins sem haldinn var i
Brflssel f gær var fyrst og fremst
fjallað um þá gagnrýni sem komið
hefur fram f Bandaríkjunum á
framlög Evrópurfkjanna til eigin
varaa. Varnarmálaráðherrarnir
kynntu blaðamönnum bækling
sem gefinn hefur verið út og fjall-
ar um þetta efni.
Á blaðamannafundi sem formaður
hópsins, Wim F. Van Eekelen, vam-
armálaráðherra Hollands, hélt kom
fram að ráðherramir leggja áherslu
á þátttöku Bandarfkjanna f vömum
Evrópu en telja jaftiframt að umræð-
an innan þeirra sé að hluta til af
sálrænum toga. Sá mismunur sem
þeir fullyrði að sé á framlögum Evró-
puríkja og Bandarfkjanna til vama
Evrópu sé f rauninni mun minni en
gefið er f skyn. Bent var á að 90%
herafla NATO sé evrópskur, 90% af
stórskotaliðinu, 80% af skriðdrekun-
um, sama hlutfall af orrustuflugvél-
um og 65% allra stærri herskipa. Á
fundi vamarmálaráðherranna alira f
dag verða þessi mál aftur á dagskrá,
Hjúkrunarkona á heilsugæslustöð fyrir unglinga f Boston uppfræðir
unga stúlku um lffsins gang.
mein ekki aukist f sama hlutfalli og
HPV-tilfellin en það er ekki víst,
að mikil huggun sé f því. Það geta
nefnilega liðið fimm og upp í 40 ár
áður en veirutengt krabbamein læt-
ur á sér kræla. Ibandarískum heil-
sugæslustöðvum verður raunar vart
við æ fleiri tilfelli óeðlilegs frumu-
vaxtar f leghálsi og mörg þeirra
verða síðar að illkyrya æxlum. Sum-
ir læknar telja, að HPV-veira eigi
þátt f 90-95% allra tilfella óeðlilegs
frumuvaxtar og leghálskrabba-
mems.
Sérstakar áhyggjur velga mörg
siúkdómstilfelli hjá ungum stúikum.
Alfta sumir, að HPV-veiran sé raun-
ar skæðari ungum stúlkum en full-
orðnum konum vegna þess, að f leg-
hálsi þeirra fyrmefndu eru fleiri
frumur í vexti. Á bamaspítalanum
í Boston gangast nú áriega sex
unglingsstúikur undir aðgerð vegna
leghálskrabbameins en fyrr á árum
var þessi sjúkdómur ákaflega sjald-
gæfur f ungu fólki.
Sumir læknar ráðleggja konum,
sem hafa kynmök við fleiri en einn
og sama manninn, að koma f skoðun
á misserisfresti og oftar þær, sem
eru með vörtur. Er nú verið að gera
tilraunir með lyfið interferon og
einnig unnið að gerð bóluefnis en
vafalaust mun lfða langur tfmi áður
en nokkur lækning fínnst. Ekki er
annað að sjá en að f uppsiglingu sé
enn einn kynqúkdómafaraldurinn.
Heimild: Time
Bretland:
Ný aðferð til
að greina her-
mannaveiki
St Andrews. Frá Guðmimdi Heiðari
Frimannssyni, fréttaritara Morgun-
blaðsins.
BRESKIR vísindamenn hafa
uppgötvað leið til að koma í
veg fyrir útbreiðslu her-
mannavpikinnnr. VÍSÍnda-
menn hafa unnið f átta ár að
þvf að finna aðferð til Það
hefur nú tekist, og verður
aðferðin kunngerð og mark-
aðssett f júlf á þessu ári.
að greina hermannaveiki
ffjótt og örugglega.
Hermannaveiki stafar af
bakterfum, sem taka sér ból-
festu í vatnstönkum og dreifast
f loftræstitækjum og vatnsrör-
um. Mjög erfítt hefur reynst að
uppgötva þær í þvf skyni að
gera þær óskaðlegar, áður en
þær hafa náð að valda dauðs-
föllum.
Þær aðferðir, sem nú er beitt
við greiningu bakteríunnar, eru
ekki nægilega öruggar, og það
tekur fast að tveimur vikum að
fá niðurstöður. Á þeim tíma
getur bakterfan hægiega breiðst
út og 8ýkt fólk.
Nýja aðferðin felst í því að
nota sérstök mótefni, sem festa
sig við bakterfuna og valda því,
að hún verður blá að lit. Það
má því sjá, hvort bakterían er
í vatninu. Þessi aðferð er ódýr
og örugg, og niðurstöður fást á
fáeinum klukkustundum.
Reagan fundar með
jólasveinum í Helsinki
Evrópuþjóðir í NATO:
Framlag Evrópu-
þjóða er vanmetið
Brflasel, frá Kríatófer M. Kristinssyni, fréttaritara Morgunbladeinn.
Helsinld. Frá Lar> Lundsten, fréttarítara Morgunbiadsina i Finnlandi.
RONALD Reagan, Bandaríkjaforseti, kom til Helsinki í gærkvöldi.
Þar ætlar hann meðal annars að jafna sig á tfmamuni milli Was-
hington og Moskvu og dve(jast næstu þijá daga. Forsetinn sinnir
ýmsum embættisverkum meðan hann dvelst i Finnlandi og hittir hann
ma. 15 j'ólasveina“, sem eru talsmenn ýmissa finnskra stjómmála-
og friðarsamtaka.
eins er búist við því að ræddar verði
sameiginlegar aðgerðir f Persaflóa
og að Bandaríkjamenn fari frám á
aukin flárframlög frá bandamönnum
sfnum vegna aðgerðanna þar.
Jóiasveinarnir ætla að hvefja Re-
agan til að búa svo um hnúta f við-
ræðum hans við Kremlarbændur að
friðvænlegra verði f heiminum eftir
fund þeirra Míkhaíls Gorbatsjovs.
Jólasveinasamtökin nota slagorðið
„Reagan tulee - oletko valmis“ eða
„Reagan kemur - ertu viðbúinn?"
Hafa þau stolið slagorði kristilegra
samtaka, sem á árum áður stóðu
fyrir áróðursherferð undir slagorð-
inu: Jesús kemur - ertu viðbúinn?
Talsmenn jólasveinasamtakanna
segjast ekki vera með nein mótmæli
á döfínni heldur vilji þeir aðeins iáta
f ljós fögnuð sinn með að leiðtogar
risaveldanna skuli hittast aftur. Það
voru menn hjá Ferðamálaráði Finn-
lands sem fengu hugmyndina að
jólasveinasamtökunum en ráðið hef-
ur oft kynnt Finnland sem heimaland
jólasveinsins. Ráðið var hins vegar
harðlega gagnrýnt þegar því tókst
að koma þvf til leiðar að jólasveinn
birtist á fréttamyndum af sovézkri
stýriflaug, sem hrapaði til jarðar f
Lapplandi á sfnum tfma.
Gripið hefur verið til gífurlegra
öryggisráðstafana í Helsinki vegna
heimsóknar Reagans og mun finnski
herinn aðstoða lögreglu við öryggis-
vörslu. Um 900 fréttamenn fylgja
forsetanum og verður helzta verk
þeirra að skýra frá ræðu, sem Reag-
an flytur f Finnlandia-höllinni á
morgun, föstudag. Ræðuna flytur
hann á þeim stað þar sem Helsinki-
sáttmálinn um öryggi og samstarf
f Evrópu var undirritaður af leið-
togum 35 rfkja árið 1976. Ræðunni
verður útvarpað og sjónvarpað beint
til margra rflga.
Ritstjóri Jane’s Fighting Ships:
NATO kann að hafa vanmet-
ið flotastefnu Sovéfcmanna
Lundúnum, Reuter.
ATLATSHAFSBANDALAGIÐ kann að hafa vanmetið flotastefnu
Sovétríkjanna verulega og kynnu sovéskir árásarkafbátar þar af
leiðandi að koma skipum bandalagsins í opna skjöldu ef til styijald-
ar kæmi. Kom þetta fram á blaðamannafundi, sem Richard Sharpe
kapteinn og ritstjóri Jane’a Fighting Shipa hélt f gær í tilefni af
útgáfu árs’ 'tsins. Sagði hann að Rauði flotinn hefði að undanförau
dregið úr flotaaðgerðum utan nánasta varnarsvæði sfns, en um
leið hefði grandvaraleysi NATO aukist, öldungis að tilefnislausu.
Að sögn Sharpes hafa flotasér- bátar leggja skyndilega í hann
fræðingar NATO dregið þá álykt-
un af steftiubreytingu Sovét-
manna, að þeir einbeittu sér að
þvf að mynda þéttan vamargarð
um Sovétrfkin og væru kjarkminni
en áður.
„Það er rpjög auðvelt að fyllast
grandvaraleysi. En ef 360 kaf-
verðum við gripnir f bólinu. Eini
„leikvöllurinn" sem er nægilega
stór fyrir slfkan Qölda kafbáta er
lengst úti í Atlantshafí," sagði
Sharpe.
Sagði Sharpe það óskhyggju
eina ef menn teldu Sovétmenn
ætla að láta kafbáta sfna aðeins
vera í námunda við heimahafnim-
ar. Gerðu þeir það myndi hinn
mikli fíöldi kafbáta skapa ringul-
reið í fjarskiptum, svo ekki væri
minnst á þá martröð, sem af myndi
hljótast í stjómstöð Sovétmanna.
Sagði hann ekki annað koma til
greina en að kafbátamir færu í
vfking ef til styijaldar kæmi, í stað
þess að sitja eins og margir flotas-
érfræðingar NATO virtust halda,
eða a.m.k. vonuðust eftir.
„Ef athafnasvæði kafbátanna
er takmarkað er flotastyrkurinn
jafnskertur og Samson eftir klipp-
inguna. Það er erfítt að trúa þvf
að Sovétmenn hafí ekki uppgötvað
það.“
Ennfremur kom fram í máli
kapteinsins að bandalagsþjóðir
NATO ættu f mestu vandræðum
við þróun sónar-tælga, sem hægt
væri að nota til þess að rekja slóð
kafbáta Kremlverja. „Hér er um
mikinn vanda að ræða og ástandið
hefur frekar versnað en hitt."
Sharpe sagði á fundinum að
ríkisstjómir Vestur-Evrópu hefðu
vanrækt flota sfna og sakaði ríkis-
sfjóm Bretlands um „sjó-blindu",
sem gæti reynst enn verri en nokk-
ur sjóveiki. „Rfkisstjómin hefur
fylgt alþjóðahyggju á kostnað
þjóðaröryggis," sagði hann og