Morgunblaðið - 10.06.1988, Page 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 10. JÚNÍ 1988
Eignarhald á jarðhita og jarðhitaréttindum:
Brýnt að sett verið löggjöf
sem leysir hagnýt vandamál
- sagði Jónas A. Aðalsteinsson hrl. á aðalfundi Sam-
bands íslenskra hitaveitna
EIGNARHALD á jarðhita og
jarðhitaréttindum var meðal
þess sem til umræðu var á 8.
aðalfundi Sambands islenskra
hitaveitna sem haldinn var í
Vestmannaeyjum í síðustu viku.
Jónas A. Aðalsteinsson, hæsta-
réttarlögmaður, flutti erindi um
efnið og sagði hann að núgild-
andi löggjöf um þetta málefni
væri að hluta til orðin úrelt og
að brýnt væri að setja ný lög,
sem leystu úr ýmsum álitaefn-
umsem óvissa ríkir um í dag.
Á undanfömum árum hafa
kviknað margar spurningar varð-
andi réttarstöðu manna, sem hlut
eiga að jarðhitaréttindum í óskiptri
sameign, en núgildandi löggjöf
hefur ekki svarað mörgum þeim
spumingum sem komið hafa upp
á yfirborðið í allri umræðunni um
eignarhald þessara gæða, sem
jarðhitinn óneitanlega er. Undan-
farin ár hafa á Alþingi komið fram
nokkur lagafrumvörp um jarð-
hitamál, en í erindi sínu á aðal-
fundinum sagði Jónas að flest
ættu þau það sammerkt, að vera
í eðli sínu pólitísk, og borin upp í
þeim tilgangi að færa eignarhald
á jarðhita frá einstaklingum og til
ríkisins.
„Ég held að þessi frumvörp séu
ekki fær um að leysa þann vanda
sem við er að etja nema að litlu
leyti. Það sem okkur skortir er
löggjöf sem leysir eða kemur í veg
fyrir ýmis þau vandamál sem við
óneitanlega stöndum frammi fyrir.
Það hvorki er, né hefur verið neitt
vafamál að eignarhald á jarðhita,
og jarðhitaréttindum hefur fylgt
þeim jörðum þar sem jarðhita er
að finna,“ sagði Jónas Aðalsteins-
son í samtali við blaðamann Morg-
unblaðsins eftir fundinn. „Eigna-
rétturinn á þessum gæðum hefur
alltaf fylgt landinu og eigendum
þess. Það getur hins vegar verið
spuming hvar mörk þessara gæða
liggja; í landi hverra jarðhitakeilan
liggur, og einnig er það álitamál
að hversu miklu leyti löggjafinn
getur sett þessum eignarétti tak-
mörk með löggjöf án bóta.
Ég held að það sé orðið mjög
brýnt að öll löggjöf um þessi mál
verði tekin til endurskoðunnar. Á
undanförnum árum hefur þekking
á jarðhitamálum aukist svo stór-
lega að löggjöfín er einfaldlega
orðin úrelt. I núgildandi löggjöf
hefur verið gengið út frá því að
jarðhitasvæðin séu mun minni og
staðbundnari en nýjustu mælingar
hafa sýnt fram á, og því hafa
skapast vandamál eins og þau
hveijir raunverulega eigi tilkall til
nýtingar jarðhitans á svæðinu,"
sagði Jónas.
I erindinu sagði hann að frá
fomu fari hefðu menn með ýmsum
hætti hagnýtt sér þann jarðhita
Morgunblaðið/Sigurgeir
Jónas A. Aðalsteinsson
sem hér á landi hefði verið að finna
og í sambandi við þá hagnýtingu
hefðu réttarreglur þróast, sem um
væri getið í okkar elstu lagabálk-
um. Löggjöf á hveijum tíma þarf
að vera í sem mestu samræmi við
réttarvitund þjóðarinnar sem við
hana býr.
„Samkvæmt þeim lagagreinum
í vatnalögunum frá 1923 og nú-
gildandi orkulögum, sem era
kjarni íslenskrar löggjafar um
eignarhald á jarðhitaréttindum, er
ljóst að þau réttindi, sem lögin
ræða um sem einstaklingsréttindi,
falla undir verndarvæng 67. grein-
ar stjórnarskrárinnar um vernd
eignarréttinda, sem segir að
greiða skuli bætur fyrir þau, ef
þau era tekin eignarnámi.
Þrátt fyrir að þessi grandvallar
regla sé tiltölulega skýr í íslenskri
löggjöf era menn hvergi nærri því
sammála um hvar eignarmörk að
jarðhitaréttindum liggja. Sumir
. telja þessu sé best komið í höndum
ríkisins á meðan aðrir vilja óbreytt
ástand. Þeir sem skemmst vilja
ganga í þessu efni telja að unnt
sé að setja löggjöf sem takmarki
eignarrétt eigenda þeirra, t.d. við
hinn svokallaða lághita. Svo era
aðrir sem halda því fram að unnt
sé með einfaldri lagasetningu að
takmarka eignarrétt eigenda jarð-
hita við ákveðið dýpi, t.d. þannig
að allur jarðhiti fyrir neðan 100
metra dýpi verði opinber eign, og
þá án bóta til landeigenda og án
breytinga á stjórnarskránni. Þeir
sem era á öndverðu meiði telja
hins vegar að landeigandinn eigi
land allt niður að „landamerkjum
kölska“,“ sagði Jónas, og benti
jafnframt á að samkvæmt íslensk-
um lögum væra hvorki ákvæði um
takmörk eignarráða fasteignar-
eigenda uppávið né niðurávið.
„Almenna reglan er sú,“ sagði
Jónas, „að eignarráð landeiganda
nái svo langt niður, sem nauðsyn-
legt er að, til þess að hann geti
haft not af landi sínu, á þann
hátt sem heyrir til venjulegri hag-
nýtingu á eignarrétti yfir fasteign-
um, og ég hef ekki fundið neina
reglu betri um þetta efni, enda
þótt erfitt kunni að vera að draga
línu á blað eftir henni.
Aðild ríkissjóðs að vatnsréttind-
um er hins vegar víðtækari en ein-
staklinga, því hann á rétt til allra
hugsanlegra réttinda varðandi
vatn á meðan einstaklingarnir
mega einungis notfæra sér vatnið
í samræmi við ákvæði vatnalag-
anna. Félagsleg nýting gæðanna
er tryggð í núgildandi löggjöf með
eignarnámsheimildum, ef samn-
ingar nást ekki með aðilum. Lan-
deigendur geta ekki staðið í vegi
fyrir skynsamlegri nýtingu jarð-
hitans, þetta er oftast spurning
um greiðsjur til þeirra sem réttind-
in eiga.- í því sambandi held ég
að matsreglur laga séu fullnægj-
andi og þeim megi ætíð beita ef
samningar nást ekki,“ sagði Jónas
A. Aðalsteinsson að lokum.
LIV mótmælir bráðabirgðalögum
Morgunblaðinu hefur borist
eftirfarandi ályktun frá LÍV:
„Fundur stjórnar og formanna
aðildarfélaga LÍV haldinn í
Reykjavík 30. maí 1988 mótmælir
harðlega þeirri aðför að samnings-
rétti verkalýðsfélaganna sem felst
í bráðabirgðalögum ríkisstjórnar-
innar. Fundurinn telur óþolandi að
það skuli ávallt ráðist að launafólki
þegar gera þarf efnahagsráðstafan-
ir. Orsaka efnahagsvandans er ekki
að leita í kauptöxtum eða kaup-
hækkunum láglaunafólks, þær er
að finna í gegndarlausu braðli og
óráðsíu sem viðgengst í þjóðfélag-
inu án þess að stjórnvöld sjái
ástæðu til að grípa í taumana.
Fundurinn skorar á allt launafólk
að sýna samstöðu og hnekkja þess-
ari aðför að sjálfstæði og samnings-
rétti verkalýðshreyfingarinnar."
-
I
1 L
samningum við versiunarfóik
iðir að opnunartími verslana í
nglunnl verðursem hérseg'm
-----------------------,
Mánud. - fimmtud....... kl. 10-19
Föstud..................... kl. 10-20
Matvöruversl. o.fl. kl. 10-21
Laugard. í júní verður
meirihluti verslana opinn .. kl. 10-14
1 ' i, ■
Épife*!
ImiÉÍH
bíiastœði/