Morgunblaðið - 23.06.1988, Síða 35

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGT JR 23. JÚNÍ 1988
35
„Einmanaleiki er mannleg til-
fínning sem er fólgin í aðskilnaði
einstaklingsins frá erli heimsins og
tilhneigingu hans til að einangra
sig frá félagslegum kringumstæð-
um. Atvinnuleysi er mikil upp-
spretta leiðinda en jafnvel atvinna
getur valdið leiða ef hún fullnægir
ekki starfshvöt mannsins."
Alltaf kvíðinn fyrir tónleika
Varðandi tónlistina sem leikin
verður í Höllinni fyrir íslenska
áheyrendur sagði hann: „Við leikum
vissulega nýrri lög, en við höfum
líka æft upp eldri lög og reynum
okkar besta til að leika það sem
áheyrendur vilja heyra. Tónleikam-
ir verða í 2-3 tíma, allt eftir því
hvernig áheyrendur verða og aðrir
þættir koma einnig inn í það.“
Aðspurður um hvernig honum
litist á tónleikana í Laugardajshöll
sagði hann: „Ég er kvíðinn. Ég er
alltaf kvíðinn fyrir tónleika. En það
á sérstaklega við núna því við not-
um hljómtæki sem við eigum ekki.
Okkar tæki urðu eftir í Grikklandi.
En ég hef aldrei verið laus við kvíða
fyrir tónleika. Til þess eru of marg-
ir óvissuþættir. Ég hef heldur aldr-
ei getað sagt við sjálfan mig: „Þess-
ari plötu verður vel tekið.“ Og ef
plata fellur að smekk fólks þá er
það ekki vegna þess að ég hafi
hoggið í þann knérunn."
í lagi hans „First we take Man-
hattan, then we take Berlin“ sem
gæti útlagst „Ifyrst hememum við
Manhattan og síðan Berlín", mætti
ætla að hann boðaði til byítingar.
„Það eru stjórnmál hvaða augum
maður lítur konu og kona lítur
mann. Þar hefjast stjórnmálin og
að svo miklu leyti er ég pólitískur
höfundur. En lagið er ekki pólitískt
í venjulegum skilningi þess orðs.
Það sem ég á við er að fólkið tekur
til sín völdin eða orðið. Það er
gríðarleg gjá á milli tjáningar fólks
og vitundarlífs þess. í umhverfi
okkar er allt sneisafullt af dauðum
orðum, orðum sem hafa enga merk-
ingu. Því er kannski best lýst í alls
kyns slagorðum, málfari stjórn-
málamanna og poptónlist. Það er
hin opinbera útgáfa af lífi okkar.
Af þessu leiðir mikill leiði. Enginn
talar um það sem snertir vitund-
arlíf almennings. Almenningur
bíður þess að einhver taki sig til
og tjái sig um það sem varðar vit-
undarlíf hvers og eins. Og fyrr eða
síðar gerist það. En það er ekkert
að óttast. Þetta hefur átt sér stað
áður.“
Hvað með það orðspor sem fer
af Cohen að hann sé ekki friðar-
sinni? í áðurnefndum sjónvarps-
þætti var komið inn á þau mál og
þess getið að hann hefði haldið tón-
leika fyrir ísraelska hermenn sem
eiga í blóðugum etjum við Pal-
estínumenn um þessar mundir.
Hann sagðist ekki geta staðið að-
gerðalaus hjá þegar blóði með-
bræðra sinna væri úthellt. Enn-
fremur sagði hann:
Friðarstefna eitt þessara
dauðu orða
„Enginn er ég friðarsinni. Ég tel
að heimurinn geti ekki leyft sér
frið. Eg held að málstaður friðar-
sinna kæti hjörtu morðingja. Af-
staða þeirra er ekki raunhæf sé lit-
ið til ástands heimsmála í dag.“
A blaðamannafundinum var
hann spurður nánar út í þessi við-
horf.
„Friðarstefna er eitt þessara
dauðu orða sem eru allt í kringum
okkur. Sjálfur er ég ekki friðarsinni
vegna þess að ég er úr lítilli íjöl-
skyldu sem hefur sætt ofsóknum."
Cohen er ekki síður þekktur sem
ljóðskáld og rithöfundur og texta-
smíð þessa heimskunna listamanns
hefur jafnan þótt hans aðalsmerki.
Sjálfur segist hann ekki bera neinn
boðskap á borð fyrir hlustendur
sína. „Það hefur enginn marktækan
boðskap fram að færa,“ hefur hann
sagt.
Að lokum birtast hér þijú ljóð
eftir Leonard Cohen sem Jóhann
Hjálmarsson hefur þýtt.
Gjöf
Þú segir að þögnin
sé skyldari kyrrð en skáldskap
en ef gjöf mín til þín
yrði þögn
(því þögnina þekki ég)
myndirðu segja
þetta er ekki þögn
þetta er nýtt ijóð
og þú myndir skila mér henni aftur.
Hvers vegna ég yrki
Ég yrki til þess
að búa eitthvað til
sem er jafn fallegt og þú
Þegar ég er hjá þér
langar mig til að verða
sams konar hetja
og mig langaði til
þegar ég var sjö ára
fullkominn maður sem myrðir
Sá sem borðar
Sá sem borðar
vill hafa eitthvað á milli tannanna
Sá sem borðar ekki
vill hafa eitthvað annað á milli tannanna
Ef þessar hugsanir svo mikið sem hvarfla
að þér
er úti um þig
Þjóð
Sumarið geispaði blómum handa hitler
blómum um allt nýja grasið mitt
og hér stendur lítið þorp
þeir eru að mála það fýrir sumarfriið
hér er lítil kirkja
hér er skóli
hér eru nokkrir seppar í ástarleik
fánamir eru eins og tandurhreinn þvottur
sumarið geispaði blómum handa hitler
gugu
Bændur norðan- og austanlands búast flestir við því að sláttur hefjist
um mánaðamót. Frá heyskap á Fáskrúðsfirði.
AF ERLENDUM VETTVANGI
eftir JÓHÖNNU KRISTJÓNSDÓTTUR
Pakistan:
Valdarán samkvæmt
stj órnarskrá
Zia ul Haq
Líklegasta skýringin á snögglegri brottvísan Mohammeds Khan
Junejo, úr embætti forsætisráðherra Pakistan, mun vera ágrein-
ingur hans við Zia forseta um hvernig halda skuli á málum gagn-
vart Afganistan. Vitað var um skoðanamun þeirra félaga; Junejo
var fúsari að semja við Sovétmenn, meðal annars vegna þess að
stríðið hefur verið mikil byrði á Pakistönum, en þangað hafa
flóttamenn leitað í stríðum straumum. Vera þeirra í landinu hefur
því bæði verið Pakistönum dýr í beinhörðum peningum og einnig
skapað pólitíska ókyrrð sem Juneyjo fannst varla á bætandi. Zia
var hins vegar búinn að lýsa því yfir hátt og í hljóði, að óhugs-
andi væri að Pakistanar skrifuðu undir samkomulag sem stjóm
Najibullahs stæði að, enda væri hann ekki annað en strengjabrúða
Sovétmanna. Auðvitað vildi Zia forseti að sovézkir hermenn fæm
frá Afganistan, en honum fannst altjent að Genfarsamkomulagið
væri til þess eins að hlaða undir Najibullah og þar með væri samn-
ingurinn svik við afganska skæruliða, andsnúna kommúnistum,
sem Zia styður. Zia vill að skæmliðum verði fengin völdin í hend-
ur. Það er hægara ort en gert, þó ekki væri nema vegna þess
hve skæruliðahóparnir stríða ákaft innbyrðis. Síðast en ekki síst
taldi Zia, að þeir sem settust að völdum í Kabúl ættu að taka með
þökkum og fögnuði leiðsögn Pakistana.
Ekki er minnsti vafi á því að
her Pakistan styður Zia, en
lítur Junejo homauga fyrir margra
hluta sakir. Junejo hefur viljað
draga úr vægi hersins svo að
stjórnin hefði meira yfirbragð
lands á leið til lýðræðis. Haft er
fyrir satt, að Junejo hafi haft í
fórum sínum skýrslu um atburð
sem varð fyrir nokkru í úthverfi
við Islamabaad. Þá varð gríðarleg
sprenging í birgðageymslu hersins
og 100 manns létu lífið og þúsund-
ir slösuðust. Við athugun kom í
ljós að atvikið hafði orðið fyrir
vítaverða vanrækslu hersins. Mál-
ið fór hljótt og skýrslan hefur
ekki verið birt, en því meiri trölla-
sögur hafa komist á kreik. Óstað-
fest en áreiðanleg heimild hefur
fyrir satt, að náinn samstarfsmað-
ur Zia hafi um hríð átt handtöku
yfir höfði sér, eða í besta falli
brottrekstur.
Zia hefur sennilega ekki búist
við, að Junejo gerðist jafn ráðríkur
og áberandi og varð raunin. For-
setinn ætlaði honum varla að vera
annað og meira en heiðarlegt og
gott andlit út á við. Sú uppátekt
ráðherrans að taka starf sitt alvar-
lega varð honum að falli að flestra
dómi.
Sarrit hefur Zia ugglaust verið
á báðum áttum. Junejo hafði með-
al annars bætt samskiptin við
Bandaríkin og fjárhagsaðstoð það-
an mega Pakistanar ekki við að
missa. En Zia fann einnig að ólga
innan hersins vegna meints ofríkis
stjómarinnar fór vaxandi. Hann
veit sem er að stuðningur hersins
er honum nauðsynlegri en annað
og það gæti reynst honum afdrifa-
ríkt að spyrna ekki við fótum.
Þótt enginn færi í grafgötur
með að ágreiningur væri milli Zia
og forsætisráðherrans kom þó
mörgum á óvart, hvemig að brott-
vísun hans var staðið. Junejo var
að koma úr opinberri heimsókn til
Kína, Filippseyja og Suður-Kóreu
þann 29. maí. Á flugvellinum var
móttökunefndin mætt og rauði
dregillinn var á sínum stað. Junejo
sagðist ætla að halda blaðamanna-
fund síðar þennan dag til að skýra
frá hvemig heimsóknin hefði
gengið fyrir sig.
En Junejo var rétt kominn inn
úr dyrunum heima hjá sér er Zia
forseti flutti ávarp til þjóðarinnar
og lýsti þvi yfir, að hann hefði frá
og með þessari stundu látið stjórn-
Benazir Bhutto
Mohammed Khan Junejo
ina víkja og þingið væri hér með
leyst upp.
Zia sagði að ástæðan væri van-
hæfni stjórnenda — og átti þar
auðheyrilega fyrst og fremst við
forsætisráðherrann — og spilling
innan æðstu valdastofnana, sem
stjómin hefði látið líðast og jafn-
vel lagt blessun sína yfír. Ekki var
þetta útlistað nánar. Forsetinn
sagði að ríkisstjórnin hefði ekki
reynst fær um að halda uppi lögum
og reglu og hún hefði látið hjá
líða að efla trúarlíf þjóðarinnar
Zia sagði að hluta vandans
mætti rekja til þess að Junejo
hefði krafist þess að fá að stofna
pólitískan flokk í þinginu sem
hefði verið kjörið án þess að stjóm-
málaflokkar kæmu þar við sögu.
Þar með staðfesti Zia enn einu
sinni, að hann hefur ekki trú á
að pólitískir flokkar eigi að leysa
málin, og umfram allt að hann er
í meginatriðum andsnúinn því að
stjómmálaflokkar starfi eftir lýð-
ræðislegum reglum.
Stjómmálafréttaritarar segja
að þó að brottrekstur Junejo komi
ekki alveg á óvart, sé erfitt að sjá
af hveiju Zia ákvað að reka stjóm-
ina einmitt nú. Þær ástæður sem
Zia hafi gefið standist ekki. Öllu
sennilegra sé að forsetanum hafi
mislíkað hversu Junejo var mikið
í sviðsljósinu og að hann virtist
ná nokkurri hylli hjá þjóðinni. Zia
á að ráða, að eigin dómi, og hann
leit ekki á að forsætisráðherrann
færi inn á sitt svið og skyggði á
sig.
Fréttamenn segja að gjörð Zia
sé valdarán, en innan ramma
stjórnarskrárinnar. Andstæðingar
Zia áttu ekki hægt um vik að
gagnrýna gjörðir hans af augljós-
um ástæðum. Samkvæmt stjórn-
arskránni verður Zia að efna til
kosninga innan þriggja mánaða
og þær boðaði hann. Fyrstu við-
brögð Benazir Bhutto, leiðtoga
Þjóðarflokksins, vom jákvæð, en
síðan dró hún í land og sagði að
allir lýðræðissinnar hlytu að gmna
Zia um græsku og fæstir legðu
trúnað á yfirlýsingar hans nú
fremur en endranær. Bhutto gaf
í skyn, að Þjóðarflokkurinn myndi
ekki taka þátt í kosningunum,
enda lægi í augpm uppi, að þær
yrðu skrípaleikur. Einhveijir hafa
orðið til að segja að Bhutto kæri
sig ekki um kosningar, hvort sem
þær em upp á býti Zia eða ekki,
því að fylgi hennar hafi stórlega
dvínað upp á síðkastið. Þó telst
hún samt enn skæðasti keppinaut-
ur forsetans. Enn aðrir segja að
Zia hafi valið þennan tíma til kosn-
inga vegna þess að Benazir á von
á fyrsta barni sínu og hæpið að
hún geti háð kröftuga kosninga-
baráttu. Það er líka ósennilegt,
að landar hennar geti fellt sig við
það að vanfær kona — jafnvel
þótt Benazir Bhutto eigi í hlut —
standi í kosningaslag.
Það skýrist á næstunni, hvemig
mál skipast og kannski of fljótt
að vera með spár. En með reynslu
liðinna ára í huga er fjarska lítil
ástæða til að ætla að Zia muni
halda leikreglur lýðræðisins nú
fremur en fyrri daginn.