Morgunblaðið - 09.12.1988, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 9. DESEMBER 1988
Bók handa þér og barni þínu
BILAR
Subaru St. 4 x 4 '88
MMCL-3004x4 '88
Pajero4x4 '86
Lancer4x4 '87
Bronco Eddie Bauer '87
Mazda 323 '88
Nissan Sunny '88
Ford Fíesta '86
Lada Station '88
WillysJeep '85og '88
Rocky 4x4 '85
Oldsmobile Royal Delta Brogham '85
Ford Club Wagoon 4x4 diesel ’8812 saeta
Suzuki Fox4 x 4 '84
Mazda626 '87
HondaAccordEX '85
Þessir bilar en á svaeðinu ásamt mörgum öðrum dýrum og ódýrari bílum, sendibílum ogjeppum.
Miklatorgi, símar 15014 og 17171.

eatati
Miklatorgi, símar 15014 og 17171.
HVÍTI PUNKTURTNN
TRYGGIR GÆÐIN
Helstu útsölustaðir í
Reykjavik:
Penninn, Austurstræti,
Hallarmúla, Kringlunni
Griffill, Síðumúla
MEBA, Kringlunni
Mál og Menning, Laugaveg,
Síðumúla
Bókabúð Eymundsen,
Austurstræti
Cjóð gjöf scm cjleÖur
SHEAFFER
eftirHeimi Steinsson
Það hefur lengi verið háttur
manna að flokka bækur á ýmsa
vegu: Bamabækur, unglingabækur,
— og bækur handa fullorðnu fólki,
sem að sínu leyti skiptist í fylking-
ar og deildir eftir meintum þörfum.
Þetta er gert til hagræðis fyrir
kaupendur og lesendur. Skal það
hvorki lofað né lastað.
Til eru bækur, er rjúfa þess kon-
ar rammagerð. Þær ávarpa okkur
sem manneskjur, ekki sem böm,
gamalmenni eða þyrpingar með
sérþarfír. Tala jaftit til allra og
ganga hveijum einstaklingi til
hjarta, ef hann þá ekki hefur „for-
hert sitt sanna manneðli og drepið
sál sína," eins og skáldið Þórir
Bergsson kemst að orði í nærgöng-
ulli jólasögu.
Ein slík bók liggur á borði mínu.
Hún er nýkomin út og nefnist „Böm
og bænir". Bókin er tekin saman
af séra Sigurði Pálssyni, presti við
Hallgrímskirkju í Reykjavík. Útgef-
andi er Almenna bókafélagið.
Eins og nafn bókarinnar bendir
til, er hér um að ræða bænasafn
fyrir böm. Sem slík bætir bókin
reyndar úr brýnni þörf. Jafnframt
er skírskotun verksins miklum mun
víðari. Undarlegt má það vera, ef
hugalir foreldrar, afar og ömmur
og margir vinir aðrir fá ekki ríku-
lega notið þess að lesa bókina með
bömum sínum.
Hlutverk mannsins
Það er alkunna, að manninum
lætur illa að lifa án samfélags við
Guð. Okkar öld hefur í því tilliti
farið ómildum höndum um afkvæmi
sín. Sagt er, að öldin einkennist af
guðleysi, guðsafneitun. Enda er
margur vansæll. Menn leita uppi
ómerkilegt hugdrasl sér til fróunar
í einsemd sinni og umkomuleysi.
Þó er guðsafneitun vísast ekki
eiginlegt ólán aldarinnar. Það þarf
mikla burði til að afneita Guði og
hugsa þá afneitun til enda. Pæstir
valda því að koma sjálfum sér í svo
stór vandræði. Persónulega þekki
Bókmenntir
Jóhanna Kristjónsdóttir
Eyvindur Eiríksson: Múkkinn.
Útg. Iðunn 1988.
Sjómannslífíð er oft viðfangsefni
í bókum, hetjur hafsins með blik í
augum og saltstorkið skegg og
þessir menn sem vinna skapandi
störf og áreiðanlega spennandi úti
í hafsauga. Það liggur við manni
Bókmenntir
Sigurður Haukur Guðjónsson
Prentverk: Oddi hf.
Útgefandi: Námsgagnastoftiun.
Fyrir framan mig eru tvær bæk-
ur. Sú fyrri er Sköpunin, texti 1.
Mósebókar endursagður af Ragn-
heiði Gestsdóttur, sem jafnframt
hefír myndskreytt bókina.
í fáum orðum sagt, þá hefir henni
tekizt listavel. Úr myrkri tómsíns
stíga fram verk skaparans, þar til
fullgerður heimur hlær við okkur í
logadýrð. Sjálfur hefði ég kosið, að
bókin væri lengri, Ragnheiður hefði
lagt útaf textanum, hugleitt hvem-
ig mannkyn hefir farið með þá gjöf,
er okkur var í upphafí rétt. Til slíkra
umræðna er bókin ætluð, en
kannski er það betra svona, að for-
eldrar leggi sjálfír útaf efni hennar,
með bami sínu. Kannske, en lista-
Sr. Sigurður Pálsson
ég t.a.m. ekki nema einn mann, sem
er að reyna að vera guðleysingi út
í hörgul. Hann er athylgisvert ein-
tak, — en að öðru leyti ekki á dag-
skrá í þessu máli.
Hængurinn á ráði samtíðar okkar
er miklu fremur tómlæti en guðsaf-
neitun. Tómlætið verður til í úlfa-
kreppu, sem er megineinkenni
síðari áratuga: Maðurinn afneitar
hlutverki sínu í veröldinni. Það er
miklu alvarlegra mál en rutlkennt
guðleysi.
Manninum er eiginlegt að lifa í
lotningu. — Lotningu fyrir lífínu og
öllum undmm þess. Það er hlutverk
mannsins að leggja rækt við lotn-
inguna. Sú iðkun nefnist ýmsum
nöfnum, — tilbeiðsla, þakkargjörð.
Maðurinn er lotningarvera — homo
adorans — eins og komizt var að
orði á fyrri tfð. — Nú á dögum víkur
lotningin iðulega fyrir sjálfbirgings-
legum búrahætti. Menn ímynda
sér, að þeir hafí ráð sitt í eigin
hendi, geti reiknað það út og ráð-
stafað því fyrirfram. Þessi ímyndun
er blindgata aldarinnar.
Bænabók handa bömum á öllum
aldri er framrétt hönd hveijum
þeim, sem glæða vill lotninguna í
bijósti sér og gegna hlutverki sínu
sem maður á jörðu. Hin nýja bæna-
bók séra Sigurðar Pálssonar geym-
ir hér lykilorð:
fínnist í sumum slíkra bóka þeir
vera svo hamingjusamir og himinlif-
andi yfír að geta fært björg í bú,
að þeir tralli sjómannalög við vinn-
una. Svo koma þeir að landi heim-
fúsir því að það er hluti af mynd-
inni, kannski lúnir, en allir að hugsa
um að detta duggulítið í það og
fara duggulítið á kvennafar, að
minnsta kosti þeir sem eiga ekki
Qölskyldubakhjarlinn á viðkomandi
tök Ragnheiður vöktu mér löngunar
að sjá meir og heyra.
Hér er og Afí minn í sveitinni,
texti og myndir eftir Friðrik Erl-
ingsson. Stuttbuxnalalli, úr blokk,
stikar stétt, leiður, fínnst hann einn
og yfirgefínn. Vinir hans ýmist í
útlöndum eða þá suður í Hafnar-
firði. Það er vor. Síminn hringir.
Afí að bjóða snáðanum til sín. Þeir
eiga dýrðlega daga saman, afí er
skrítinn karl og sveitin hans og
skepnumar, heimur sem ungan
dreng heillar, fyllir bijóst hans ham-
ingju.
Þessi bók er líka ætluð byijend-
um í lestri, setur höfundi því skorð-
ur við val orða, en Friðrik kann vel
til verka, segir söguna á lipru, auð-
skildu máli.
Myndir hans eru mjög vel gerð-
ar, dregnar sterkum, einföldum
strikum, fullar af fjori og kímni.
Hér eru því enn tvær bækur út-
gáfunni til sóma.
Himneski faðir, þakka þér
fyrir allt sem er fallegt í kringum okkur.
Hjálpaðu okkur til að horfa á heiminn,
sköpunarverk þitt,
í undrun og auðmýkt.
Ef til er einhver, sem ekki getur
tekið undir þessi orð, þarf sá hinn
sami að fara í alvarlega endur-
hæfíngu. Manneðli hans er í hættu,
sbr. áður greind orð Þóris Bergs-
sonar.
Bókarkaflar
Bænabók séra Sigurðar skiptist
í tíu meginþætti. Að loknum
formála fara signingin, kvöld- og
morgunbænir, þakkarbænir, bænir
fyrir heimili, skóla og félögum og
að endingu borðbænir.
Þessi hluti bókar slær skjaldborg
um daglega tilveru lesandans með
hefðbundnum hætti. Hér hefur
höfundur dregið saman allmörg
gullkom íslenzkra bænarmála,
gamalla og nýrra. En fleira er á
ferli. Versin, sem flestir þekktu og
lærðu utan bókar í frumbemsku og
gátu aldrei án verið þaðan í frá,
skila sér á stijálingi innan um annað
efni áþekkt að innihaldi. Óbundið
mál úr ýmsum áttum, m.a. eftir
sænsku skáldkonuna Margaretu
Melin, en einnig mun lengra að
rekið. Þýðingar séra Sigurðar
einkennast af lipurð og formfestu
í senn. Hann fer sparlega með orð,
og fyrir vikið verða orðin þyngri á
metum en ella:
Forðaðu okkur frá að halda
að við komumst af án þín.
Síðari hluti bókarinnar hefst með
bænum bama frá ýmsum löndum.
Sérstök ástæða er til að fagna
einmitt þessum þætti. Þrettán ára
stúlka frá Jerúsalem biður um ftíð.
Frá Japan heyrist bamsrödd:
Hjálpaðu þjóðunum til að lifa í sátt
og mönnunum til að elska hver annan
eins og systkin.
Sjálfur á ég þær minningar elzt-
ar um Japani, að góðir menn vom
að reikna út, hve mörgum þeirra
væri unnt að tortíma í einu höggi.
stað. Og síðan kallar sjórinn á ný
og á biyggjusporðinum standa
stúlkumar og veifa með tárin í
augunum.
Þessi ljómi sem er búinn til um
sjómannslífíð er oft gerður af land-
kröbbum sem hafa ekki komist
lengra en kannski horfa á þegar
bátur siglir út úr höftiinni eða kem-
ur drekkhlaðinn að landi. En sjó-
mannslífíð er fleira, það er púl og
skítaleg mddavinna, þar er viðhaft
orðfæri sem myndi lítt falla í kram-
ið hjá virðulegum borguram, sem
væm þó fúsir og fyrstir til að viður-
kenna á hátíðastundum mikilvægi
sjómannastéttarinnar sem sér um
þennan undirstöðuatvinnuveg. Fá-
ist menn ekki til sjómennsku getum
við vísast bara farið og lagt okkur,
hvað sem hveraorku og verslunar-
veislum líður.
Nú er sjómennska auðvitað ekki
bara púl og dmlludjobb. Far-
mennska er önnur hlið, trilluveiðar
em sitthvað, störf á varðskipum enn
eitt og svo framvegis. En hér er
sem sagt átt við öflun físksins, tog-
arinn er sögusviðið í bók Eyvindar
Eiríkssonar, sem mun vera fyrsta
bók höfundar.
Það er engin rósrauð rómantík í
því samfélagi sem sögupersónur
hans hrærast í. Óheflaðir, orðljótir
em þessir menn. Framkoman er
mstaleg og þó er ótrúlega skammt
í kvikuna. Það má að vísu enginn
af henni vita.
Sagan gerist í nokkmm togara-
túmm, lífíð um borð gengur sinn
gang og þó er enginn dagur eins
og þó gerist ekkert, nema það er
spumingin fínnur kallinn físk eða
finnur hann ekki fisk. í byijun er
Þakklátur verð ég, ef bamabömum
mínum auðnast að vaxa upp við
aðra og bjartari sýn til þessarar
fjarlægu þjóðar og annarra. Jap-
önsku bamabænimar gætu stuðlað
að slíkri hugarfarsbreytingu. Svo
er um fleiri smáljóð úr þessum al-
þjóðlega bókarkafla.
I áttunda parti bókarinnar em
„ýmsar bænir". Þar er að fínna þá
undmn andspænis sköpunarverk-
inu, er til var vitnað hér að fram-
an. Einnig fleyg' orð heilags Franz
frá Assisí, hingað komin um meist-
arahendur séra Siguijóns Guðjóns-
sonar. Fjölmargt annað, sem hentar
við sundurleitar aðstæður. utlent
efni er ríkjandi, en búnaðurinn allur
svo íslenzkur sem bezt má verða.
Séra Sigurður Pálsson er þjóð-
kunnur fræðslufrömuður og hefur
unnið að skólamálum um áratugi.
Þetta baksvið birtist einkar skýrt í
bókarkafla um hina drottinlegu
bæn. Höfundur leggur út af hveij-
um lið Faðirvorsins í stuttum og
meitluðum hendingum. Arfleifð
kirkjunnar leynir sér ekki í orðum
hans. Framsetningin er ljós og lotn-
ingin auðfundin. Þessi gerð fræð-
anna ætti að ganga hveiju bami
til hugar og hjarta.
Ung-barnaskírnin
Bókinni lýkur með efni um
„skím, böm og bænir". Þar fylgir
höfundur meginmálinu úr hlaði með
stuttri ritgerð um eðli bænarinnar
og leiðbeiningum um atferli við
bænagjörð. Annað vekur þó eigi
síður eftirtekt:
Séra Sigurður gerir skímina
sérstaklega að umtalsefni,
ungbamaskímina: „Ég byija á því
að nesta bamið mitt til
lífsgöngunnar með því að fela það
Jesú Kristi, láta merkja það honum
og hljóta blessun hans með því að
biðja því velfamaðar ásamt presti
og söfnuði."
Hér er öllu til skila haldið af
þeim skýrleika, sem einkennir
bókina í heild. Það lífssamfélag við
hinn krossfesta og upprisna, sem
skapazt hefur í skíminni sjálfri, er
Eyvindur Eiríksson
sennilega ætlun höfundar að gera
meira með sjóarann Magga. Það
er undirstrikað með því ástarævin-
týri sem hann lendir í og er falleg
frásögn og eykur á dramatík sög-
unnar, þegar lesandi hefur skynjað
hver endalok Magga verða. Eftir
því sem á líður, em það fyrst og
ffernst stemmningin um borð og
lífsbaráttan þessa hörkudaga sem
sitja í fyrirrúmi.
Orðbragð er óheflað einatt, satt
er það, en stíllinn er kraftmikill og
hraður, ekki er rétt að tala um eig-
inlega persónusköpun þótt svipleift-
ur sumra karlanna verði eftirminni-
leg. Það er í þessari sögu lífsmagn
sem hlýtur að snerta mann og óhefl-
að orðbragð eins og einhveijir
saumaklúbbar kynnú að dæsa yfir,
er ekki meginmálið, heldur að höf-
undur ræður við þann þráð sem
hann spinnur og áhrifín sitja eftir.
Lengi.
Á slóðum múkkans
Oskabækurnar