Morgunblaðið - 09.12.1988, Blaðsíða 44

44
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 9. DESEMBER 1988
Ragnarökin og vonin
• FERSKLEIKI ER OKKAR FAG •
S2
KAUPFÉLÖGIN
(/>
S.
Úr myndinni Sumarið kalda ’53.
Stalín og stór-
glæpamenn
Kvikmyndir
Arnaldur Indriðason
Kalda sumarið ’53. Leikstjóri:
Alexander Prosjkin. Handrit:
Edgar Dubrovskíj. Kvikmynda-
taka: Boris Brozhovskíj. Aðal-
hlutverk: Valery Príjemykoff,
Anatólij Paponoff og Viktor
Stepanoff. Mosfilm. 1987.
Sovéska bíómyndin Kalda sum-
arið ’53 eftir Alexander Prosjkin
gerist, eins og nafnið bendir til,
sumarið sem Stalín dó og Beria
féll í ónáð og ijallar undir niðri
um nýliðna ógnartíma og nýjar
vonir og bjartari framtíðarhorfur
í kjölfar dauða Stalíns.
I myndinni, sem gerð er árið
1987 og er hluti af nýrri hugsun
umbótastefnunnar í Sovétríkjun-
um og verður ekki skoðuð nema
í því samhengi, er auðveldlega
hægt að finna beina skírskotun til
samtímans í voninni um frjálsara,
betra framtíðarþjóðfélag.
Samúð með pólitískum útlögum
og gagnrýni á Stalín og Bería
sjóða undir niðri en á yfirborðinu
er Kalda sumarið ’53 spennu-
mynd, helst í ætt við „The Wild
Bunch".
Argasti glæpalýður fær náðun
í kjölfar dauða Stalíns og sex
vopnuð illmenni ráðast á lítið þorp
í Síberíu, taka þorpsbúa í gíslingu
og boða ógn og skelfingu. Þeir
láta tvo menn eiga sig, telja þá
ekki til mikilla afreka. Það eru
pólitískir útlagar, menn sem
misstu öll borgaraleg réttindi þeg-
ar þeir voru sendir fyrir mörgum
árum af annarlegum tilefnum
Stalínstímans í útlegð til Síberíu.
í hinni nýju sovésku kvikmynda-
gérð verða þeir hinar raunalegu
hetjur sem bjarga þorpsbúum.
Kalda sumarið ’53 gefur mjög
samúðarfulla mynd af pólitísku
útlögunum tveimur, vináttu þeirra,
þránni eftir fjölskyldunni, hetju-
dauðanum. Á sama hátt er dregin
mjög skýr og ógeðfelld mynd af
hinum raunverulegu glæpamönn-
um, morðóðum, samviskulausum
skríl. Ef leikstjórinn, Prosjkin, er
að skapa andstæður hér gætu þær
ekki verið meiri.
Hið kaldranalega síberíska um-
hverfí er mjög raunverulegt og
napurt í myndatöku Boris Broz-
hovskíjs, leikmyndir og búningar
sömuleiðis. Leikurinn er allur sér-
lega góður, sannfærandi og sterk-
ur.
Helsti galli myndarinnar er sá
að hún er „döbbuð" með banda-
rískum leikurum sem hljómar
skrítilega í hinu síberíska um-
hverfi.
Arnaldur Indriðason
Bréf frá látnum manni. Leik-
stjóri: Konstantín Lopushanskí.
Handrit: Lopushanski, Vyach-
eslav Rybakov og Boris Strug-
atsky. Kvikmyndataka: Nikolaí
Pokoptsev. Aðalhlutverk: Rolan
Bykov, Iosif Rykov og Viktor
Míkhaílov. Lenfilm. 1986.
í sprengjubirgi listasafns í
ónefndri borg í Sovétríkjunum haf-
ast við nokkrar mannverur. Þar
er vísindamaðurinn Larsen, dauð-
vona kona hans og nokkrir starfs-
menn safnsins. Útifyrir geisar eilíf-
ur stormur um borgarrústimar og
fólk með gasgrímur flýtir sér í
skjól. Dautt fólk liggur á víð og
dreif í leðjunni, fómarlömb geisla-
virkninnar, hungurdauða eða skot-
in af vörðunum. Þetta er eftir
kjamorkustríð og veröldin sem
skóp það er horfín, feykt burt í
kjamorkustorminum. Vísindamað-
urinn hefur fundið upp nýtt dagat-
al sem hentar hinni samfelldu grá-
Úr myndinni Bréf frá látnum manni.
mósku. Þetta er veröld ljósaskip-
tanna, hér ríkir hvorki dagur eða
nótt, aðeins dauðinn. Og samvisku-
bitið.
Vísindamanninum fínnst hann
bera ábyrgð á hörmungunum en
það skiptir ekki myndina Bréf frá
látnum manni, sem hlýtur að telj-
ast áhrifaríkasta myndin á nýaf-
staðinni sovéskri kvikmyndaviku,
máli hver byijaði stríðið. Það kem-
ur í ljós að ástæðan var tölvumi-
stök en ef einhver er sekur er það
mannkynið allt. Myndin er einhver
sterkasti áróður gegn kjamorku-
vopnakapphlaupinu sem gerður
Sovésk kvikmyndavika í Regnboganum
hefur verið, hún er í senn sláandi
raunsæ og grimm, tilbúin að skilja
við þig í fullkomnu vonleysi en um
leið verður hún sorglega falleg
mitt í öllum hörmungunum og gef-
ur á endanum voninni líf.
Talað hefur verið um hana sem
hina rússnesku útgáfu af „The Day
After", hinni umdeildu bandarísku
sjónvarpsmynd eftir Nicholas Mey-
er. Þær fjalla að vísu báðar um
ragnarök af völdum kjamorku-
stríðs, en annað eiga þær ekki
sameiginlegt.
Það er í .gegnum vísindamann-
inn Larsen, er Rolan Bykov leikur
frábærlega, sem við kynnumst
undangengnum atburðum og hinni
nýju veröld eyðileggingarinnar.
Hann segir frá í bréfum til sonar
síns, sem hann veit ekki hvort er
lifandi eða dáinn, kannski er hann
ekki til, kannski er hann við sjálf,
og neitar að trúa því að engin von
sé eftir í heiminum og trúir enn á
hið góða í manninum. Þegar konan
hans deyr tekur hann að sér hóp
munaðarlausra barna og fyllir þau
sannfæringu sinni. í síðustu kveðju
hans til þeirra felst boðskapur
myndarinnar: Farið. Á meðan mað-
urinn er á hreyfingu á hann ennþá
von.
Hinn magnaði áhrifamáttur
myndarinnar liggur ekki síst í hinu
ytra útliti og myndatöku, í hinu
heimsendalega umhverfi, bmnnum
rústunum, tilfínningunni fyrir
kuldanum og hinu banvæna and-
rúmslofti, hinum litlausa dauða,
kjamorkunæðingnum, bömum
með gasgrímur á reiki í storminum.
Maður kveður félaga sína í birg-
inu, leggst oní gröf sem hann hef-
ur grafíð sér og skýtur sig. Öllu
er þessu lýst með hrollkaldri ná-
kvæmni heimildamyndarinnar.
Bréf frá látnum manni er fyrsta
bíómynd leikstjórans Lopous-
hanskí. Hún vekur sannarlega
verðskuldaða athygli á honum, en
fyrst og síðast fær hún mann til
að horfast í augu við mögulegan
hrylling kjarnorkuvísindanna, hins
blinda kjamorkuvopnakapphlaups,
ógnina sem býr í vopnabúrum
heimsins og endalok mannkyns.
Öll hörmungin getur dunið yfir af
minnsta tilefni.
Tölvumistök.