Morgunblaðið - 16.03.1989, Blaðsíða 33

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 16. MARZ 1989
33
Ljóð Eiríks
í móðurmálsvikunni í Fla-
taskóla ortu nemendur með-
al annars ljóð. Einn þessara
nemenda er Eiríkur Magn-
ússon, 11 ára, og birtist hér
sýnishorn af kveðskap hans.
Ég sé Jesú Krist
ég heyri hljóminn
ég finn dýrðina
ég man messumar
í gömlu kirkjunni.
Sem var reyndar rifin
í fyrra af einhveijum
verktökum úr
Reykjavík.
Hver hljómur er eins
tær og trommutaktur.
Bamm, bamm, bamm,
ding, ding, ding.
Eins og rafmagnsgítar
mitt
lag ég syng, rammfalsk-
ur
og alveg laglaus,
alveg gjörsamlega öm-
urlegur.
A heima í ruslatunnunni
fyrir utan Háskólabíó.
Kjörorðin
BÖRNIN í 4. bekk RJ. í
Flataskóla sömdu nokkur
kjörorð og er greinilegt af
þeim að börnin eru ákveðin
í að gera sitt tíl að tala fal-
legt og gott mál.
Hér verða nefnd nokkur
dæmi um kjörorð bamanna:
Á íslandi tölum við íslensku,
en ef þú segir enskuslettur
farðu þá bara eitthvað annað.
íslenskuna þarf að bæta og
fyrir það má enginn þræta.
íslenskan er okkar mál.
íslensk tunga - skír eins og
gull.
Hreint mál gulli betra.
Engar enskuslettur, þá
hverfur þessi svarti blettur.
íslenskan er fallegt mál, því
tali hana sérhver sál.
íslenska er málið mitt, en
þitt?
íslenskan er býsna fögur,
því_ á henni má yrkja bögur.
íslenska fomgripur
íslenska dýrgripur.
barna
vöndum mun betur mál okkar nú.“
Sigrún sagði mjög algengt að
böm notuðu ensk orð og þá sérstak-
lega blótsyrði. „Eldri börnin hafa
einnig mörg tamið sér að nota
ávallt viss ensk orð, til dæmis
,joke“, „sorry" og fleiri slík. Yngstu
bömin, 6-7 ára, nota mjög oft
enskuslettur þegar þau leika sér.
Sem dæmi um það má nefna, að
þau voru fyrir skömmu að leika sér
með ýmsa plastkarla, sem eru eftir-
myndir teiknimyndahetja. Þá var
erfitt að greina hvort börnin vom
að tala íslensku eða ensku, svo
blandað var mál þeirra. Þau fylgj-
ast með þessum teiknimyndahetjum
í sjónvarpi og á myndböndum og
þeim er eðlilegt að nota sama mál
og þá er fyrir þeim haft. Ég er viss
um að þessu er hægt að breyta, ef
við viljum. Við getum bætt málfar
barnanna og foreldrar verða auðvit-
að líka að gera sitt til þess.“
Sigrún sagði að foreldrar hefðu
verið ánægðir með móðurmálsvik-
una og skilið nauðsyn hennar. Böm-
in hefðu líka leiðrétt vini sína, systk-
ini og foreldra óspart og þannig
hefði átakið náð út fyrir veggi skól-
ans. „Við verðum að fylgja þessu
átaki eftir og það er hægt ef kenn-
arar halda vöku sinni og reyna að
gera móðurmálsnámið jákvætt og
skemmtilegt," sagði Sigrún Gísla-
dóttir, skólastjóri Flataskóla.
Morgunblaðið/Bjarni
irk Eiríksdóttir, Eiríkur Rafnsson
lesið texta, hlusta bara á það sem
er sagt og svoleiðis læra þau að
nota ensk orð,“ sagði Linda Björk.
„Þess vegna er miklu betra að hafa
þættina á íslensku."
Eiríkur, Inga, Linda Björk og
Þórarinn sögðust núna leiðrétta
foreldra og vini, ef þeim yrði á að
nota erlend orð.
Olga G. Snorradóttir, kennari, ásamt 11 ára nemendum sínum.
Morgunblaðið/Bjami
Böm eiga oft erfitt með að
greina íslensku frá ensku
- segir Olga G. Snorradóttir, kennari
„ÞAÐ SEM vakti mesta athygli mína var að nemendur gerðu sér
ekki alltaf grein fyrir hvort orð sem þau notuðu væri enskt eða
íslenskt. Serstaklega eiga yngstu börnin, sex og sjö ára, erfitt
með að greina þar á milli. Þegar leið á móðurmálsvikuna voru
börnin hins vegar öll farin að velta þessum málum mjög fyrir
sér og reyna að kryfia orð til mergjar,“ sagði Olga G. Snorradótt-
ir, kennari í Foldaskóla.
Olga er umsjónarkennari 11 ára
bama. Hún sagði að hennar bekkur
hefði fengist við fjölbreytt verkefni
móðurmálsvikuna. „Þau unnu með-
al annars út frá spurningunni „Af
hveiju íslenska?" og komu með
mörg skemmtileg rök fyrir nauðsyn
þess að vernda málið. í framhaldi
af því sömdu þau ýmis konar kjör-
orð, svo sem „Vertu sjálfstæður,
talaðu íslensku". Þau kynntu sér
auglýsingar og veltu fyrir sér hvort
unnt væri að hefja auglýsingaher-
ferð fyrir vemdun tungunnar og
gerðu veggspjöld með ýmsum hug-
myndum, auk þess sem þau settu
texta um íslenska tungu við auglýs-
ingastef. Þá sömdu þau smásögur
og ljóð, sem fjölluðu um íslenskuna,
svo fátt eitt sé talið,“ sagði Olga.
Olga sagði að börnin hefðu rætt
mikið um notkun enskra orða og
Rök með íslensku
TÍU ára drengur í Flataskóla, Óli Þór Atlason, hélt framsöguer-
indi á málfúndi, sem haldinn var í móðurmálsvikunni. Erindi sitt
kallaði hann „Rök með íslensku“.
Óli Þór sagði meðal annars, að
grundvöllur að sjálfstæði íslendinga
væri einmitt tungumálið. „Ef við
tölum vitlausa íslensku eða skjótum
útlenskum orðum, til dæmis ensk-
um orðum, í málið okkar missum
við ákveðið sjálfstæði," sagði hann.
Óli Þór sagði að það sem væri
skemmtilegast við íslenskuna væri
að hún hefði varðveist um aldir alda.
Málið, sem við töluðum, væri líkt
því sem landnámsmenn töluðu og
flestir vildu halda íslenskunni við.
„Það er leti ef við getum ekki hald-
ið íslenskunni við,“ sagði hann að
lokum.
ákveðið var að hvert bam fengi
refsistig ef það notaði enskuslettu.
„Við fjölluðum einnig mikið um
þágufallssýkina og ég spurði þau
meðal annars hvort þau teldu rétt.
að líta á þágufallssýki sem rétt
mál, fyrst svo margir töluðu þann-
ig. Þeim fannst það ekki rétt, en
það er hins vegar umhugsunarefni
að mörg þeirra hafa alls ekki tilfínn-
ingu fyrir því að þágufallssýkin sé
röng. Það hlýtur að vera vegna
þess að slíkt mál er haft fyrir þeim
svo víða. Ég held hins vegar að
átakið í skólanum hafi ýtt við þeim.“
Olga sagði að hún teldi æskilegt
að hafa slíka móðurmálsviku einu
sinni á hveiju skólaári. „Við verðum
að hamra á þessu jafnt og þétt og
breyta um aðferðir, svo bömin fái
ekki leið á þessu viðfangsefni. Þeim
fannst gaman að vinna að verkefn-
unum og þau skildu að það er ekk-
ert gamanmál ef íslenskan er í
hættu. Þeim fannst líka spennandi
að hugsa til þess að íslenskan hefði
haldist nánast óbreytt um aldir.
Smám saman fá þau meiri tilfínn-
ingu fyrir íslenskunni og verða stolt
af henni. Þau em til dæmis fullviss
um að þau geti hjálpað yngri systk-
inum sínum að tala rétt mál. Núna
eru áhrif móðurmálsvikunnar enn
sterk og þau leiðrétta sig ef þeim
verða á mistök. Þessu verðum við
að fylgja eftir,“ sagði Olga G.
Snorradóttir, kennari.
blaðið/Sigurgeir Jónasson.
silfúrskjöldinn á
Úthlutun þorskveiðiheimilda í kvótakerfínu:
Norðurland eykur hlut sinn með skipakaupum
- breytingar á vægi milli landshluta litlar að öðru leyti
LITLAR breytingar hafa orðið á vægi
úthlutunar þorskkvóta eftir lands-
hlutum frá því kvótakerfið tók gildi
árið 1984. Vægp milli skipaflokka hef-
ur breytzt litillega og þá hefúr Norður-
land aukið hlutfall sitt nokkuð með
skipakaupum. Afli öll árin er verulega
umfram úthlutaðan afla, enda gefúr
kerfið svigrúm til þess með færslu
veiðiheimilda milli tegunda, möguleik-
um á auknum hlut á sóknarmarki
fyrstu ár kerfisins, tilfærslu heimilda
milli ára og frjálsra veiðiheimilda
smæstu bátanna.
Megin breytingin á heildarúthlutun
þorskkvótans milli ára er sú, að árið 1984
voru veiðiheimildir auknar um 10%, þær
voru skertar um 1,5% í upphafi árs 1985,
en síðar auknar um 5% á því ári. Árið
1986 jukust heimildir um 10% og 5%
1987, en voru skertar um 6% í fyrra og
10% á þessu ári.
Breytingar á úthlutun heimilda til ein-
stakra skipaflokka, samkvæmt yfirliti
sjávarútvegsráðuneytisins, eru í nokkru
samræmi við megin breytingarnar. Mest-
ur munur er þó á hlut frystitogara, sem
nærri sexfalda bæði heimildir og afla á
þessu tímabili. Skýringin á því er einföld.
Árið 1984 voru frystitogaramir 3, en 23
nú. Frystitogararnir koma eingöngu úr
flokki togara 39 metrar og lengri að stærð
og því hefur hlutur þeirra skerzt að sama
skapi, en auk þess hafa frystitogara keypt
nokkuð af kvóta á þessum árum. Áfli
styttri togaranna hefur fylgt megin breyt-
ingunum og svipaða sögu má segja um
bátaflotann, það er báta yfir 10 tonnum.
Þó hefur það færzt í vöxt að bátum hef-
ur verið lagt eða þeir úreltir og kvóti
þeirra færður yfir á togara. Smábátarnir
hafa tvöfaldað þorskafla sinn á þessum
tíma. 1984 öfluðu þeir 15.400 tonna, en
í fyrra um 30.000 tonna. Skýringin á því
er fyrst og fremst gífurleg ijölgun þess-
ara báta, en veiðar þeirra eru að miklu
leyti utan kvóta og stjórnað með svoköll-
uðum banndögum.
Á svæðinu frá Norðurfirði til og með
Þórshafnar var úthlutað 59.000 tonnum
árið 1984, en 78.838 á þessu ári. Aukn-
ing veiðiheimilda er tæp 20.000 tonn og
er hún umfram megin regluna. Skýringin
er fjölgun skipa á þessu svæði á kostnað
annarra. Frá Bakkafirði að Djúpavogi
fengu skipin 30.200 tonn í sinn hlut 1984,
en 31.200 á þessu ári. Höfn í Homafirði
og Vestmannaeyjar hafa aukið hlut sinn
úr 24.100 tonnum í 28.700, svæðið frá
Stokkseyri að Grindavík jók sinn hlut úr
23.790 tonnum í 25.770. Skip á svæðinu
frá Höfnum til og með Akranesi standa
nánast í stað með tæp 51.700 tonn í
upphafi og lok tímabilsins, en þar hefur,
verið umtalsverð hreyfing á fiskiskipum.
Frá Arnarstapa að Patreksfirði auka
menn hlut sinn úr 25.350 tonnum í 27.770
og frá Tálknafirði til Súðavíkur aukast
heimildir úr 33.660 tonnum í 35.900. Á
því svæði er lítil hreyfíng á fikiskipum á
tímabilinu. Afli á þessum svæðum er hins
vegar meiri samkvæmt heimildum laga
um fiskveiðistjómun og er munurinn mis-
mikill, til dæmis eftir vægi smábáta i
aflanaum og keyptum kvóta.