Morgunblaðið - 12.05.1989, Qupperneq 24

24
MORGUNBLAÐIÐ ’ FÖSTÚDAGUR ‘l2.1 MAí' 1989
Nagorno-Karabak:
Reynt að lægja ófriðar-
öldurnar í Stepanakert
Moskvu. Reuter.
ARKADÍJ Volskíj, yfirmaður
nefiidar sem sovésk stjórnvöld
skipuðu í janúar til að fara með
æðstu stjórn í héraðinu Nag-
omo-Karabak í Azerbajdzhan,
reyndi í gær að lægja ófriðaröld-
ur meðal íbúanna á fúndi sem
hann átti með þeim í miðborg
Stepanakert, höfúðborg héraðs-
ins, í gær. Á föstudag sló í brýnu
á milli hátt í 200 Armena og
Azera í bænum Kirkidzhan
skammt fyrir utan höfúðborgina.
Herliðar sovéska innanríkisráðu-
Pólland:
Kommúnistar for-
dæma eigin leiðtoga
Saka þá um kúgun og hreinsanir
Varsjá. Reuter.
PÓLSKI kommúnistafiokkurinn
birti I gær ályktun, þar sem leið-
Flugslysið í Svíþjóð:
Of þungir menn
í aftursætum
Stokkhólmi. Reuter.
SÆNSKA flugvélin, sem fórst á
mánudag með 16 manns innan-
borðs, var óstöðug vegna þess að
of margir þungir farþegar voru í
afturhluta hennar.
Sænsk þingnefnd var á meðal
þeirra sem fórust í vélinni, sem var
tveggja hreyfla af gerðinni Deech-
craft-99 og var á leið frá Stokkhólmi
til Oskarshamn. „Þungamiðjan var
of aftarlega í vélinni," sagði Nils
Benker, sem stjómar rannsókn á
slysinu. „Rannsókn okkar hefur leitt
f ljós að meðalþungi farþeganna aft-
an til í vélinni var töluvert yfír 75
kílóum," bætti hann við. Hann sagði
að flugmenn slíkra véla gerðu venju-
lega ráð fyrir því að farþegamir og
handfarangur þeirra væru um 75
kíló að meðaltali þegar þeir ákvörð-
uðu hvemig dreifa ætti farangri og
farþegum. I upptöku á fjarskiptum
flugmannsins fýrir slysið kemur fram
að hann hafði orðið var við að vélin
var óstöðug.
togar flokksins og yfirmenn
öryggissveita eru sakaðir um
kúgun, glæpi og hreinsanir. Er
þetta harðasta gagnrýni sem
fram hefúr komið á þátt stalínis-
mans í sögu landsins.
Ályktunin var samþykkt á flokks-
þingi á föstudag en var fyrst birt
í gær í málgagni flokksins, Try-
buna Ludu. Fyrsti forseti landsins
undir stjóm kommúnista, Boleslaw
Bieru, og stjómmálaráð flokksins
á síðari hluta fímmta áratugarins
og fyrri hluta þess sjötta em þar
sakaðir um að hafa borið ábyrgð
á ólöglegum fjöldahandtökum,
pyntingum og glæpum. í ályktun-
inni er því einnig heitið að arfleifð
stalínismans í landinu verði útrýmt
og að fómarlömbum hans verði
bættur skaðinn, sem hann hafí
valdið.
Sökinni er einkum skellt á Bol-
eslaw Bierut, sem varð forseti árið
1947 og var leiðtogi flokksins frá
1948 til 1956, er hann lést. „Yfír-
menn í öryggisráðuneytinu gegndu
einnig sérlega slæmu hlutverki í
þessum efnum, einkum 10. deildin
[sem annaðist rannsóknir á flokks-
félögum], auk dómstóla hersins,"
segir ennfremur í ályktuninni.
neytisins brutu átökin þegar í
stað á bak aftur.
Verkfall hefur verið í flestum
verksmiðjum héraðsins frá 3. maí
en Armenar búsettir í Nagomo-
Karabak hafa lagt fram þá kröfu
að yfírstjóm héraðsins verði í hönd-
um Armena. Á það vilja sovésk
stjórnvöld ekki fallast.
Boris Neíjodov, sem sæti á í
Nagomo-Karabak-nefndinni, sagði
í viðtali við Reutere-fréttastofuna
að íbúar Stepanakert, sem flestir
eru af armenskum ættum, hefðu
krafíst þess að Azerar hættu við
byggingaráform sín í Nagomo-
Karabak. Hann sagði jafnframt að
íbúamir hefðu lýst yfir óánægju
með veru aðstoðarforsætisráðherra
Azerbajdzhans í höfuðborginni, en
Armenar telja hana þjóna þeim til-
gangi að efla tengsl Azerbajdzhans
og Nagomo-Karabaks.
Reuter
Israelar mótmæla morðiá hermanni
ísraelar ganga hér fylktu liði með fana á lofti um bæinn Ashkelon
á suðurströnd ísraels í gær eftir að lík ísraelsks hermanns, sem
hafði verið rænt í febrúar, fannst í bænum. Þeir kröfðust þess að
arabar fengju ekki að koma til ísraels og hrópuðu í sífellu: „dauða
yfir aröbunum, dauða yfir hryðjuverkamönnunum.“
Skammdræg kjarnavopn í V-Evrópu:
Hörð gagnrýni á ríkis-
sljórn Helmuts Kolils
Bonn. Reuter.
ERWIN Huber, framkvæmdastjóri Kristilega sósíalsambandsins, sak-
aði í gær ríkisstjóm Helmuts Kohls, kanslara Vestur-Þýskalands,
um að hafa valdið deilum og ruglingi innan Atlantshafsbandalagsins
með þvi að krefjast þess að hætt yrði við endumýjun skammdrægra
kjamorkueldfiauga í Vestur-Evrópu.
Huber kvað flokk sinn vera fylgj-
andi endumýjun eldflauganna og
andvígan viðræðum sem leitt gætu
til útrýmingar slíkra vopna í Vest-
ur-Evrópu. Kristilega sósíalsam-
bandið er bræðraflokkur Kristilegra
demókrata, flokks Kohls kanslara.
Framkvæmdastjórinn sagði af-
stöðu ríkisstjómarinnar mikið
áhyggjuefni og gagnrýndi sérstak-
lega Hans-Dietrich Genscher ut-
anríkisráðherra fyrir að hafa látið
frá sér „óljósar yfírlýsingar" varð-
andi endumýjun eldflauganna.
Fréttaskýrendur kváðust í gær telja
að deilur innan ríkisstjómarinnar
yrðu tæpast til þess að styrkja stöðu
kanslarans í þeim viðræðum sem
framundan eru innan NATO um
endumýjun eldflauganna en fullvíst
er talið að mál þetta verði eitt helsta
umræðuefnið á leiðtogafundi
NATO-ríkja í Brussel síðar í þessum
mánuði. Þeir hinir sömu sögðust
hins vegar sannfærðir um að Kohl
myndi eftir sem áður halda fast við
þá afstöðu að fresta bæri endumýj-
un flauganna janfnframt því sem
hefja bæri viðræður um fækkun
þess háttar vopna í Evrópu.
Sir Geoffrey Howe utanríkisráð-
herra Bretlands átti í gær fund með
Hans-Dietrich Genscher í Lundún-
um. Bretar og Bandarílqamenn
hafa lýst sig anvíga því að hafnar
verði viðræður við Sovétmenn um
fækkun skammdrægra vopna og
hvatt til þess að Lance-eldlflaugar
Bandaríkjamanna í Vestur-Evrópu
verði endumýjaðar.
AF ERLENDUM VETTVANGi
eftir KRISTJÁN JÓNSSON
Bandaríkjamenn eiga erfítt val fyrir höndum í Panamadeilunni:
Hernáðaríhlutun gæti orðið
þrautalending George Bush
Bandaríkjamenn hafa löngum litið á Rómönsku Ameríku sem
sitt eigið áhrifasvæði. Snemma á síðustu öld lýsti James Monroe,
þáverandi forseti, því yfir að Bandaríkin myndu ekki líða Evró-
puríkjum valdbeitingu í ríkjum Vesturheims. Sjálfir hafa Banda-
ríkjamenn margsinnis haft bein afskipti af málefnum granna sinna
og má minna á stuðning þeirra við innrásina í Svinaflóa á Kúbu
1961, innrás bandarískra landgönguliða í Dóminíska lýðveldið 1965
og innrásina í Grenada 1981. Andúðin á meintu og raunverulegu
ofriki Bandarikjamanna i samskiptum við ríki Rómönsku Ameríku
er útbreidd í Iöndunum; hernaðaríhlutun er því neyðarúrræði. Það
er vart oftnælt að George Bush forseti á fárra kosta völ í deilunni
við einræðisherra Panama, Manuel Noriega, en gifúrlegir hagsmun-
ir eru í húfi fyrir Bandaríkjamenn.
Bandarílqamenn sömdu við
leppstjóm sem þeir komu á
fót í Panama í upphafi aldarinnar
um yfírráð á landræmu sitt hvoru
megin við skipaskurðinn sem þeir
luku síðan við 1913. Þetta var tími
heimsvaldastefnu stórþjóðanna og
fannst því fáum forkastanlegt að
Bandaríkin skyldu samkvæmt
samningnum ráða skurðinum um
aldur og ævi og mega hafa þar
herlið til tryggingar aðstöðu sinni.
En tímamir breytast og á áttunda
áratugnum samdi stjóm Jimmy
Carters forseta við þáverandi leið-
toga Panama, Omar Torrijos, um
afhendingu skurðarins í áfóngum
fyrir lok aldarinnar.
Bandarískur stjómmálamaður
lýsti andúð sinni og vafalaust
margra annarra landa sinna á
samningnum með kaldranalegum
orðum: „Við eigum skurðinn; við
stálum honum sjálfír og það um-
búðalaust.“ Fjárfestingar Banda-
rílqamanna í Panama munu alls
nema um fjórum milljörðum
Bandaríkjadollara (yfír 200 mill-
jörðum ísl.kr.) og skurðurinn er
lykilatriði í vamaráætlunum
Bandaríkjaflota.
Manuel Noriega
Efnahagslegar refsiaðgerðir,
sem hafnar voru í tíð Reagan-
stjómarinnar á síðasta ári, fólust
m.a. í takmörkuðu viðskiptabanni,
Noriega voru ekki afhentar skatt-
greiðslur frá Bandaríkjamönnum
og 100 miUjónir dollara í skipstoll-
um hafa verið frystar í banda-
rískum bönkum. Noriega lét sig
hvergi og sneri sér til Líbíu og
Kúbu; hann fékk dollaralán frá
þeim fyrmefndu og mergð léttra
vopna frá þeim síðamefndu. Kjósi
Bush þann kost að herða refsi-
aðgerðimar er talið mögulegt að
millistétt Panama, sem hefur haft
forystu í andófínu gegn herforingj-
aklíku Noriega, flýi land eða snúist
gegn Bandaríkjamönnum sem hún
hefur annare verið hliðholl. Styðji
nágrannaríki Panama slíkar að-
gerðir hins vegar fullum fetum er
mögulegt að þær dugi til að fella
Noriega þótt ekki sé vfst að stjóm
Bush nái lokatakmarkinu; að fá
herehöfðingjann framseldan svo að
hægt verði að draga hann fyrir
bandarískan rétt vegna meintrar
aðildar að fíkniefnasölu.
Bandarískir ráðamenn hafa rætt
opinskátt um möguleikann á því
að velta Noriega með hervaldi. í
her, flota og flugher Panama eru
samanlagt um 7.300 manns. Her-
aflinn ræður aðeins yfír fáum
þungavopnum og engum vopnuð-
um flugvélum. Auk þess munu vera
12.500 - 15.000 manns í vopnuðum
varðsveitum Noriega en þær eru
taldar lítils megnugar gegn þjálfuð-
um hermönnum. Bandarískir her-
menn í Panama eru samanlagt um
11.000 og hafa sér til fulltingis
árásarþyrlur og orrustuþotur. Auk
herliðsins eru um 30.000 óbreyttir
borgarar með bandarískt ríkisfang
í landinu og leggur Bandarílqa-
stjórn áherslu á að henni beri
skylda til að gæta öryggis þeirra.
Hemaðareérfræðingar segja að
íjölga þurfí um tugi þúsunda
manna í liði Bandaríkjamanna í
landinu eigi að tryggja öryggi
skurðarins, sem er um 80 km að
lengd, fyrir árásum herliðs Nori-
ega.
Ihlutun myndi vart hljóta mikinn
stuðning nágrannaþjóðanna, hvað
sem líður áliti þeirra á Noriega.
Líklegra er að fyrmefnd andúð á
bandarískum yfirgangi, afskiptum
„los gringos,“ myndi magnast sem
aldrei fyrr. Ijóst er að áður en til
innrásar kæmi yrði að flytja
óbreytta, bandaríska borgara á
brott og Noriega fengi því nægan
tíma til að skipuleggja vamir sínar
- og áróðursstríð.