Morgunblaðið - 21.04.1990, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 21. APRIL 1990
13
Þegar kálfshjartað slær
eftir Ólaf G.
Einarsson
Eins og fram hefur komið í frétt-
um ákvað forseti Norðurlandaráðs,
Páll Pétursson, að hætt skyldi við
fyrirhugaða ferð fulltrúa Norður-
landaráðs til Æðsta ráðs Sovétríkj-
anna og Eystrasaltsríkjanna nú í
maímánuði nk. Astæðan var sú að
hinir sovétsku skipuleggjendur ferð-
arinnar tilkynntu, að vegna núver-
andi ástands væri ekki mögulegt að
heimsækja Litháen.
Ákvörðun forseta Norðurlanda-
ráðs var rétt í samræmi við umræð-
ur í forsætisnefnd ráðsins áður, að
ef ekki yrðu heimsótt öll Eystrasalts-
ríkin yrði förin ekki farin.
Sama dag og þessi ákvörðun var
tekin ritaði ég Páli Péturssyni bréf
þar sem sagði orðrétt: „Vegna þessa
er það tillaga mín að þú kannir vilja
forsætisnefndarinnar til þess að
senda fulltrúa forsætisnefndar beint
til Litháen til þess að kynnast
ástandinu þar milliliðalaust. Að sjálf-
sögðu yrði sótt um vegabréfsáritun
til stjórnvalda i Litháen."
Beint samband Norðurlanda
við Eystrasaltsríkin
Þessi tillaga mín á sér þær eðli-
legu skýringar að mér sýnist rétt
að fá það fram, hvort forsætisnefnd
Norðurlandaráðs vill taka upp beint
samband við Eystrasaltsríkin, og þá
nú sérstaklega Litháen, sem lýst
hefur yfir sjálfstæði. Ferð þangað
verður ekki farin í tengslum við
heimsókn til Æðsta ráðsins eða Eist-
lands og Lettlands. Því hefur
Moskvuvaldið lýst yfir.
Jafnframt felst í þessari tillögu
minni hvort forsætisnefndin lætur
sér það lynda, að yfirvöld í Moskvu
meini för til Litháen. Svona einfalt
er þetta.
Það athugist einnig, að hér var
ekki á ferðinni tillaga um að sendi-
nefnd færi til Litháen, heldur að
forseti Norðurlandaráðs kannaði
vilja forsætisnefndarinnar til slíkrar
farar.
Kálfshjarta Páls þegar Kreml
er annars vegar
Að sjálfsögðu gerði ég ráð fyrir
að forseti Norðurlandaráðs tæki sér
þann tíma, sem þyrfti, til að kanna
viðhorf forsætisnefndarmanna, og
tæki jafnframt tillögu mína alvar-
lega. Því oili það mér vonbrigðum
að sjá viðtal við Pál Pétursson í
Ólafúr G. Einarsson
„Eftir stendur því
spurningin, hvort for-
sætisnefiidin hefiir þor
til að fylgja eftir fyrri
ákvörðun um samskipti
við Litháen, eins og ég
bað forseta ráðsins að
kanna.“
Tímanum daginn eftir, þar sem loka-
orð hans um málið eru þessi:
„Hugmynd Óiafs er fyrst og
fremst að erta Rússa og reyna að
slá sér upp í leiðinni." Svona af-
greiðsla á máli, sem ætlað er að
ræða á vettvangi Norðurlandaráðs,
sæmir ekki forseta ráðsins. Hún er
hins vegar í stíl við það orðbragð,
sem alþingismaðurinn Páll Péturs-
son hefur tamið sér þegar hann tjá-
ir sig hér á heimaslóðum.
Með þessari beiðni minni til for-
seta Norðurlandaráðs er ég ekki að
erta Rússa eða reyna að slá mér
upp. Satt að segja hefði ég haldið
að meira þyrfti til að raska ró þeirra
í Kreml en bréf frá mér til Páls.
Það slær hins vegar kálfshjarta í
Páli þegar Kreml er annars vegar.
Bændur þar má ekki styggja. Þeir
eiga að fá að vera í friði fyrir Norður-
landaráði með þvingunaraðgerðir
sínar gagnvart Litháen. Þessi er í
raun skoðun Páls svo sem glöggt
kom fram í grein eftir hann í DV
11. apríl. Þar talar hann um tillögu
okkar sjálfstæðismanha, um að Is-
land viðurkenni Litháen sem sjálf-
stætt ríki, sem frumhlaup. Hann
segir í öðrum orðinu að Litháar eigi
að ákveða framtíð sína sjálfir, en í
hinu orðinu að þeir eigi að semja
um slíkt við Moskvuvaldið. Hann
segir að viðurkenning myndi í engu
bæta stöðu Litháa eða framtíðar-
horfur, hvað þá að slíkt myndi
treysta þau öfi í sessi, sem nú fara
með húsbændavald í Kreml.' Með
hliðsjón af þessum skoðunum þurfa
viðbrögð Páls við bréfi mínu svo sem
ekki að koma á óvart. Hann vill
ekki sem alþingismaður sýna í verki
stuðning við sjálfstæðisyfirlýsingu
Litháa. Og hann vill ekki sem for-
seti Norðurlandaráðs beita sér á
þeim vettvangi til stuðnings þeim,
af ótta við að styggja Sovétstjórn-
ina, sem með valdbeitingu reynir nú
að þvinga Litháa til að afturkalla
sjálfstæðisyfirlýsinguna.
Litháar gefa sjálfir út
vegabréfsáritanir
Mér er alveg ljóst að hið formlega
svar sem ég fæ frá forseta Norður-
landaráðs verður ekki með framan-
greindum rökstuðningi. Svarið verð-
ur þess efnis að vegabréfsáritun fá-
ist ekki frá Litháum sjálfum, heldur
aðeins frá Moskvu. Þangað er til-
gangslaust að sækja, það hefur þeg-
ar verið tilkynnt, og þangað á held-
ur ekki að sækja, vegna þess að
Litháar hafa þegar með lögformleg-
um hætti lýst yfir sjálfstæði.
Það má vel vera að Litháar hafi
ekki enn sem komið er náð því að
fylgja í verki eftir sjálfstæðisyfirlýs-
ingu sinni á öllum sviðum, svo sem
að geta gefið vegabréfsáritanir, sem
Moskvuvaldið viðurkennir. Að þvi
kemur þó, svo fremi að Sovétstjórn-
inni takist ekki að innlima þessa
þjóð að nýju í veldi sitt. Ég hef vitn-
eskju um það eftir viðtal við fulltrúa
Litháen í London, að stjórnvöld í
Litháen gefa út vegabréfsáritanir,
auk þess sem fréttir þar um hafa
birst í íslenskum blöðum, m.a. mynd-
skreytt frásögn í Morgunblaðinu, af
fyrstu árituninni til bresks blaða-
manns. Þetta ætti Páli Péturssyni
að vera kunnugt. Eftir stendur því
spurningin, hvort forsætisnefndin
hefur þor til að fylgja eftir fyrri
ákvörðun um samskipti við Litháen,
eins og ég bað forseta ráðsins að
kanna. Og þá dugar ekki svarið um
tæknilegar hindranir á heimsókn-
inni.
Bjóðum sendinefnd Eystra-
saltsríkjanna til íslands
Það er vont til þess að vita ef
Norðurlandaráð undir forystu Páls
Péturssonar hefur ekki þrek eða þor
til að taka upp milíiliðalaust sam-
band við Eystrasaltsríkin, eftir það
sem á undan er gengið. Það á að
vera markmið allra lýðræðisríkja að
styðja við baráttu undirokaðra þjóða
fyrir sjálfstæði sínu. Ef þjóðir, sem
Ágætu ritstjórar.
Ég neyðist víst til að snúa mér
beint til ykkar þar sem þið eruð
ábyrgðarmenn Morgunblaðsins.
Þannig er mál með vexti að í blaði
ykkar birtist síðastliðinn miðvikudag,
11. apríl, grein um þýðingar í sjón-
varpi. Undir bréfið var ritað „Dolfall-
inn“ og birtist það í dálki sem Vel-
vakandi nefnist.
Þessi grein var enn ein árásin á
sjónvarpsþýðendur og var þar tekið
dæmi frá 20. mars, úr þætti í 13
þátta röð sem undirritaður þýddi.
Fullyrt var að þýðandinn hefði þýtt
„Home Office" með „utanríkisráðu-
neyti“ en ekki „innanríkisráðuneyti"
eins og vera ber. Bréfritari sagðist
síðan hafa flett upp nafni mínu í
símaskrá og komist að því að þýðand-
inn væri „hvorki meira né minna en
löggiltur dómtúlkur!" Síðan var spurt
hvað ylli þvílíkum vinnubrögðum og
hvort lögspekingar, sem treysta yrðu
á slíka þýðendur, myndu ekki fella
kindarlega dóma. Enn var spurt
hversu lengi meinárar ættu að ganga
lausir í grasgörðum íslenskrar menn-
ingar. Undir var síðan ekkert ritað
nema „Dolfallinn“ og eins og til að
kóróna allt var áminning frá ykkur
fyrir neðan greinina þar sem „af
gefnu tilefni" var beðið um að sem
flestir skrifuðu undir nafni og stun-
duðu ekki árásir á nafngreint fólk.
Nú er það svo að nafn mitt var
ekki nefnt berum orðum í greininni,
en það getur hver einasti læs maður
hafa með sér samtök sem hinar norr-
ænu hafa, treysta sér ekki í samein-
ingu og á þeim vettvangi til beins
stuðnings og heimsókna til Eystra-
saltsríkjanna, ber þeim að gera það
hver í sínu lagi.
Með hliðsjón af viðbrögðum for-
seta Norðurlandaráðs, sýnist mér
réttur tími fyrir forseta Alþingis að
bjóða hingað til íslands sendinefnd-
um frá_ þjóðþingum Eystrasaltsríkj-
anna. í framhaldi slíkra heimboða
mætti vænta þess að Alþingi gæti
sent fulltrúa til þeirra og sýnt með
þessu stuðning sinn í verki.
Og þá duga engir fimmaurabrand-
arar frá Páli Péturssyni um Mathias
Rust. Til þess er málið of alvarlegt.
Höfundur er formaður þingflokks
Sjálfstæðisflokksins ogfulltrúi í
forsætisnefhd Norðurlandaráðs.
kynnt sér það eða spurst fyrir um
það hjá Sjónvarpinu. Svona grein,
með upplognum sakargiftum, hlýtur
að teljast atvinnurógur og níð. Ég
fletti upp í handritum mínum þegar
ég sá greinina og fann hvérgi um-
rædda villu. En til þess að vera hand-
viss fór ég og fékk að sjá upptöku
Sjónvarpsins af útsendingu kvöldsins
20. mars. Og viti menn: villu dóm-
túlksins var hvergi að finna.
Svona skrif hljóta að vekja mann
til umhugsunar um vinnubrögð á
íslenskum dagbiöðum. Hvernig
stendur á því að þau standa fyrir
nafnlausum skrifum sem oftar en
ekki eru árásir á tiltekna menn?
Hvers kyns siðferði birtist í slíku
athæfi? Er það eðiilegt að blöð með
fulla sjálfsvirðingu leyfi mönnum að
níðast á náunganum undir huliðs-
hjálmi dulnefnis? Og það að lítt eða
órannsökuðu máli? Jafnvel til þess
eins að koma höggi á hann?
Ég var ranglega borinn þeim sök-
um að vera ekki starfi mínu vaxinn
af einhverri nafnlausri bleyðu og hlýt
að eiga rétt á því að blaðið birti
nafn hennar ásamt afsökunarbeiðni.
Ég hlýt einnig að áskilja mér allan
rétt til skaðabóta þar sem mjög var
vegið að starfsheiðri mínum á prenti.
Því hvers virði er starfsheiður eins
manns? Spyr sá sem ekki veit.
Gauti Kristmannsson
löggiltur dómtúlkur
og skjaiaþýðandi.
Opið bréftil rítstjóra
Morgunblaðsins
V orvindar
Helena Jóhannsdóttir og Helga Bernhard túlka erfiðisvinnu
enskra sjómannskvenna í dansverkinu „Myndir frá íslandi" eftir
Vlado Juras.
Ballett
ÓlafurÓlafsson
íslenski dansflokkurinn í sam-
vinnu við Leikfélag Reykjavíkur.
4 dansverk eftir Birgit Cullberg,
Per Jonsson og Vlado Juras.
Tónlist: Hildgren, Rosenberg,
Jean Billgren. Peter Bengtson
og Pétur Grétarsson.
Leikmynd og búningar: Per
Jonsson, Inger Arvidson, Agneta
Sharp.
Lýsing: Yvonne Brosset, Ellen
Ruge, Monica Syversen og Hák-
an Jansson.
Frumsýning í Borgarleikhúsinu
19. april 1990.
íslenski dansflokkurinn bauð
uppá fjögur dansverk undir heitinu
Vorvindar í Borgarleikhúsinu á
sumardaginn fyrsta. Íslenski dans-
flokkurinn hefur í þetta sinn fengið
til liðs við sig frá Svíþjóð þijá dans-
höfunda, tvo gestadansara, auk
æfingastjóra og lýsinga- og bún-
ingahönnuða. Saman skapar þessi
hópur hreint frábæra sýningu, sem
í heild sinni er mesti árangur dans-
flokksins í langan tíma, enda mót-
tökur frumsýningargesta í sam-
ræmi við það. Þetta var fyrsta
ballettsýningin í Borgarleikhúsinu
og er ekki annað að sjá en að það
henti ágætlega til að horfa á ball-
ett, en dansararnir eru einir til frá-
sagnar um það, hvort fjöðrun sviðs-
ins og aðrir eiginleikar þess séu
við hæfi eða ekki. En nú um verk-
in á efnisskránni.
Myndir frá íslandi er ballett
eftir Vlado Juras, en hann er Júgó-
slavi, sem starfar í Svíþjóð. Hug-
myndin að verkinu kviknaði eftir
að hann dansaði sem gestur með
dansflokknum í Þjóðleikhúsinu
1983. Ballettinn var frumfluttur
árið 1986 í Norrköping. Efnið er
sótt í íslenskan veruleika; sjó-
mannskonur bíða eftir mönnum
sínum af hafi. Þær líta spyijandi
til hafs, en fá aðeins köld svör
hafrótsins og vinda. Við tekur bið-
in milli vonar og ótta, örvæntingin
og loks baráttan við að rísa upp
og halda áfram. Frásögnin er skýr
og túlkun dansaranna þannig, að
ekki verður að fundið. Sérstaklega
er minnisstæður þáttur Helenu Jó-
hannsdóttur og Ólafíu Bjarnleifs-
dóttur um miðbik verksins. Ballett
Vlado Juras var gott upphaf góðrar
sýningar.
Adam og Eva er ballett eftir
Birgit Cullberg, en hún hefur fyr-
ir löngu öðlast alheimsviðurkenn-
ingu fyrir verk sln. Þetta er þriðji
ballettinn eftir hana, sem sýndur
er hér á landi. Áður hafa ballettarn-
ir „Mánahreinninn" (1960) og
„Fröken Júlía" (1960 og 1983) '
verið sýndir. Adam og Eva var
frumflutt árið 1961 og telst til
sígildra verka innan nútímabal-
letts. Eins og nafnið gefur til
kynna, tekur verkið mið af hinni
sígildu sögu úr aldingarðinum Ed-
en. Fjallar um ástina og samskipti
karls og konu. Birgit Cullberg tek-
ur afstöðu í þessu verki sínu sem
og öðrum. Mikið hvílir á dönsurun-
um tveimur, þeim Ásdísi Magnús-
dóttur og Joakim Keusch, en hann
dansar sem gestur á þremur fyrstu
sýningunum. Það er ijóst, að Ásdís
Magnúsdóttir bætir hér öðru Cull-
berg-hlutverki í safnið, því dans
hennar er með ágætum og það
sama skal sagt um Joakim Keusch.
18 mínútna tvídans gerir mjög
miklar og miskunnariausar kröfur
um samræmingu hreyfinga og
samskipti í túlkun. Á þetta virtist
vanta og er það veikur blettur á
annars góðri uppfærslu á þessu
sígilda verki.
Göng („Schakt") og Vindar frá
Merkúr heita ballettar eftir Per
Jonsson, sem voru á seinni hluta
efnisskrárinnar. Per Jonsson á vax-
andi gengi að fagna sem danshöf-
undur. Ólíkt verkunum á fyrri hluta
efnisskrárinnar, er ekki bein frá-
sögn í verkum Per Jonsson. Segja
má að þar séu holdi klædd hughrif
hans af því þema og þeirri tónlist,
sem unnið er með hveiju sinni.
Göng er verk fyrir þijá karldans-
ara, þar sem höfundur íhugar lög-
mál lífsins í ríki dauðans. Hver
dansari er í sínum göngum, sem
eru þakin raunverulegri moid. En
þau eru lokuð og uppúr þeim verð-
ur ekki brotist, sama hvað barist
er um og hver og einn leggst loks
í sína mold. Ballettinn er hávær,
tónlistin drungaleg, en við hæfi.
Verkið er gott. Höfundurinn dans-
aði, ásamt gestadansaranum Kenn-
eth Kvarnström og Hany Hadaya
úr Islenska dansflokknum. Dans
þeirra var frábær; snarpur, kraft-
mikill og afdráttarlaus. Vindar frá
Merkúr er mjögólíkt fyrra verkinu.
Það var samið fyrir íslenska dans-
flokkinn og er fyrir ellefu kven-
dansara. Tónlistin er eftir Pétur
Grétarsson. Þetta verk er mun
mildara og ljóðrænna en Göng. Sá
andblær, sem skapast á sviðinu er
seiðandi. Einstakiingarnir fléttast
saman í heild á sviðinu. En ballett-
inn er það stuttur (aðeins 8 mínút-
ur), að hughrifin fá vart notið sín
til fulls. Hvað um það þá er verkið
svona og lengd ekki sama og gæði.
Að lokum þetta: Það ber að
hvetja alla þá, sem láta sig leikhús
og ballett einhveiju skipta tii að
sjá þessa sýningu. Hún er alltof
góð til að láta hana framhjá sér
fara.