Morgunblaðið - 01.08.1990, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 1. ÁGÚST 1990
Að flytja út íslenskt bókvit
Síðari grein
Bókmenntir
Ingi Bogi Bogason
„íslenskar bókmenntir eiga sömu
möguleika og hverjar aðrar,“ segir
Gert Kreutzer, prófessor í norræn-
um fræðum í Köln. Á undanförnum
árum hafa nokkur íslensk verk birst
í þýskri þýðingu hjá forlaginu Klein-
heinrich í ritröðinni „íslenskar
nútímabókmenntir". Tíminn og vat-
nið kom út í tvítyngdri útgáfu 1987,
Maðurinn býr enn í helli sínum eft-
ir Guðberg Bergsson kom út á þessu
ári og fyrir bókaþingið í Frankfurt
í haust kemur út Grámosinn glóir
eftir Thor Vilhjálmsson. Þýðandi
allra verkanna er Marita Bergsson
en yfirumsjón hefur verið í höndum
Gert Kreutzers.
— Hugmyndaheimur og um-
hverfislýsingar í íslenskum bók-
menntum koma þýskum lesendum
stundum ankannalega fyrir sjónir.
Er gerlegt að þýða íslensk nútíma-
verk á þýsku svo vel sé?
„Ef við tökum Grámosann sem
dæmi þá verður að viðurkenna að
þetta verk er sérlega erfitt. Bókin
hefur sterk séreinkenni og ies-
andinn verður að þekkja ýmislegt
til lands og þjóðar til að geta notið
hennar. Það getur t.d. verið erfitt
að þýða orð um fíngerða blæbrigða-
ríka náttúru íslands á þýsku. Á
hinn bóginn er hægt að hjálpá les-
andanum til að skilja íslenska sögu
i:
EIGNAMIÐLUNIN H/F
— Ábyrg þjónusta í áratugi.
Miklabraut - raðhús
Gott raðhús sem er tvær hæðir og kjallari u.þ.b. 185
fm. Gróinn og fallegur garður. Arinn í kjallara. Laust
strax. Verð 11 millj. 929.
Stýrimannastígur
Vorum að fá til sölu eitt af þessum gömlu virðulegu
húsum. Húsið er járnklætt timburhús, tvær hæðir og
ris á steinkjallara. Samtals um 180 fm.
Freyjugata
Til sölu fallegt timburhús á baklóð. Stærð um 64 fm.
Húsið er nýtt sem 2ja herb. íbúð, en ekki teiknað sem
íbúð. Verð 3,1 millj. 355.
Hringbraut
Glæsileg 3ja herb. 82 fm íbúð með góðri lofthæð
skammt frá Háskólanum. Verð 6,5 millj. 955.
Kaplaskjólsvegur
Mjög góð 3ja herb. 71 fm íbúð á 1. hæð. Suðursvalir.
Verð 6,2 millj. 956.
Atvinnuhúsnæði
Skólavörðustígur - atvhúsn. - íbúð
Höfum fengið í einkasölu u.þ.b. 90 fm óinnréttað pláss
í kjallara í góðu steinhúsi. Plássið gæti hentað sem
vinnuaðstaða, verslunar- eða íbúðarhúsnæði. Laust
strax. Verð 3,9 millj.
Smiðjustígur - skrifstofu- og atvhúsn.
Til sölu um 512 fm efri hæð. Hæðin er tilb. undir trév.
og málningu. Sérinng. og -hitalögn. Malbikuð bíla-
stæði. Svalir fyrir allri norður- og vesturhlið. Hitalögn
á svölum og stéttum. Vönduð eign sem hentar fyrir
ýmiss konar atvinnustarfsemi. Laust nú þegar.
Auðbrekka
Atvinnupláss á tveimur hæðum u.þ.b. 280 fm. Inn-
keyrsludyr. Selst saman eða í sitt hvoru lagi. Tilvalið
fyrir verkstæði eða léttan iðnað. Upplýsingar á skrif-
stofu.
Starmýri - verslun og þjónusta
Til sölu verslunar- og iðnaðarhúsnæði u.þ.b. 185 fm
sem er verslun á hæð og lagerpláss í kjallara. Góð bíla-
stæði.
Þönglabakki
::
Vorum að fá í sölu vandaða skrifstofu-/þjónustuhæð
u.þ.b. 300 fm í þessu glæsilega húsi í Mjóddinni. Afh.
tilb. undir trév. Nánari upplýsingar á skrifstofu.
NÝTT: ^
ítarlcj'ar upplýsingar np, mynclir af fasteignum
eru í sýninj'argluj'j'a okkar, Síclumúla 21.
-----------------------------------------------
FELAG rf^ASTEIGN ASALA
SÍIVll 67-90 90 SlÐUMÚLA 21
Sverrir Krislinsson. sölusljciri • Porleifur Guðmundsson. sölum.
• Þórólfur Halldórsson. löfifr. • (óiöriiuiiilur Sigurjónsson. liiLrfr.
og bókmenntir í aðfaraorðum eða
eftirmála. Annars held ég að þótt
skilningur Þjóðveija sé oft hugsan-
lega annar en íslendinga þá rísi
sammannlegu þættirnir upp úr.
Viðfangsefni Grámosans er nefni-
lega alþjóðlegt. Hér er fjallað um
sekt og iðrun, réttlæti og refsingu,
samskipti kynjanna og ást.“
— Hveiju leita Þjóðveijar að í
íslenskum nútímabókmenntum?
Hvaða hugmyndir gera þýskir les-
endur sér um land og þjóð þessara
bókmennta?
„Á seinustu öld var áhuginn á
íslandi ofinn saman við áhuga Þjóð-
veija á uppruna á eigin menningu
og bókmenntum. íslendingar höfðu
sem sagt varðyeitt samgermanska
sagnaarfinn. Á þessari öld hefur
áhugi þýskra lesenda frekar beinst
að framandi menningu íslendinga
þótt jafnframt hafi eimt af gömlu
forsendunum. Þeir uppgötvuðu að
ísland var einstök eyja með ein-
stakt mannlíf. Hún varð í augum
þeirra eins konar draumaeyja sem
varðveitti sameiginlegan uppruna,
þarna hlytu samgermanskir siðir
og venjur að hafa varðveist, allt það
sem við höfðum glatað fyrir löngu.
Bækur Gunnars Gunnarssonar og
Kristmanns Guðmundssonar — og
raunar sumar af bókum Halldórs
Laxness — sefuðu þessa rómantísku
fortíðarþrá Þjóðveija . . .“
— Og nú á dögum? Hvaða þarf-
ir, menningarlegar eða félagslegar,
gætu bækur Thors, Guðbergs og
Einars Más uppfyllt hér í Þýska-
landi?
„Dæmi eru um bækur sem á of-
angreindum forsendum vekja for-
vitni þýskra lesenda, Fátækt fólk
eftir Tryggva Emilsson er slík bók.
Þótt bækur, sem hafa hið liðna ís-
land að baksviði, séu enn þýddar á
þýsku eru þær samt ekki dæmigerð
sýnishoijn ísjenskra nútímabók-
mennta. íslensk bókmenntasköpun
er nefnilega orðin alþjóðleg vegna
aukinna menningarlegra samskipta
við útlönd. Ekki má gleyma að ís-
land er eitt nútímalegasta þjóðfé-
lagið í Evrópu, með ein bestu —
ef ekki bestu — lífskjörin. Einmitt
í þessu endurspegiast ákveðinn
klofningur milli staðreynda um ís-
land og hugmynda þýskra lesenda
um íslenskt samfélag og bókmennt-
ir. íslenskar bókmenntir eru nú á
Gert Kreutzer, prófessor í nor-
rænum fræðum í Köln.
tímum stórborgarbókmenntir. Jafn-
vel þótt í þeim sé fjallað um veröld
sem var þá einkennist umfjöllunin
oftar af áhyggjum vegna framtíðar-
innar, sbr. margar bækur Ólafs
Jóhanns Sigurðssonar. Hjá yngri
höfundunum víkur hið séríslenska
æ meira fyrir alþjóðlegum einkenn-
um sem felur um leið í sér að verk
þeirra hljóta í sívaxandi mæli að
verða metin eftir alþjóðlegum mæli-
kvörðum. Og ekki má heldur
gleyma því að þótt hið séríslenska
sé ekki lengur meginviðfangsefnið
í íslenskum bókmenntum skiptir
það engu að síður miklu máli, hvort
sem er fyrir íslenska eða þýska les-
endur.“
— Nú hefur þú lagt þig fram um
að kynna íslenskar bókmenntir í
Þýskalandi, að finna bæði þýðendur
og útgefendur. Borgar sig að þýða
íslenskar bækur á þýsku?
„Þessi spurning beinist í tvær
áttir. Ef þú átt við hvort íslenskar
bókmenntir séu nógu góðar til að
vera þýddar á önnur mál þá er svar-
ið skilyrðislaust já. Gæði margra
íslensku nútímahöfunda og verka
þeirra staðfesta það, bestu íslensku
verkin standa öðrum heimsbók-
menntum fyllilega á sporði.
ELFA
háfar úr stáli, kopar
og í 5 litum
Einar Farestveit&Co.hf.
Borgartúni 28, símar: (91) 622900 og 622901 - Næg bílastæði
FráTireinu hagfræðilegu sjónar-
miði verður því miður að svara
spurningunni neitandi. Það er mikil
áhætta fyrir hvaða forleggjara sem
er að gefa út skáldverk frá íslandi
og enn sem komið er hefur enginn
riðið þaðan feitum hesti. Forleggj-
arinn gerir þetta meira af hugsjóna-
starfsemi en skynsemi og uppsker
eftir því. Hann verður að ganga út i
ýrá því að ná ekki inn fyrir kostn-
aði. Þetta er því staðreyndin. Það
að höfundur hefur fengið Nóbels- ,
verðlaunin er t.d. engin trygging I
fyrir því að bækur hans seljist vel.
Slíkt verður maður að hafa í huga.
Meira að segja bækur Halldórs
Laxness hafa tæpast verið nein
metsöluverk í Þýskalandi. Vera má
að undantekningin í þessu sam-
bandi hafi verið einstök verk eftir
Gunnar Gunnarsson og Kristmann
Guðmundsson. Þetta gildir ekki ein-
ungis um íslenskar bókmenntir
heldur um norrænar bókmenntir
yfirleitt og raunar flestar erlendar
bókmenntir þýddar á þýsku. Sem
betur fer hafa samt alltaf verið til
útgefendur, sem gegn allri skyn-
semi eru tilbúnfy að gefa út ís-
lenskar bækur. Á allra seinustu
árum hefur þeim meira að segja
fjölgað.
Fyrsta vandamálið sem leysa
þarf þegar gefa skal út íslenskt
Verk í þýskri þýðingu er að finna
hæfan þýðanda. Þýðendur úr |
íslensku á þýsku eru ekki á hveiju
strái og þeir sem finnast vinna slíkt
í hjáverkum. Það getur enginn unn-
ið fyrir sér fjörutíu tíma á viku sem
löggiltur þýðandi úr íslensku á
þýsku. Góð þýðing er þess utan
dýr, að baki einni skáldsöguþýðingu
getur legið heilt ársverk. I jafn erf-
ið verk og og bækur Guðbergs og
Thors verður að reikna með mörg-
um hundruða stunda vinnu. Þýð-
andinn fær hins vegar greitt fyrir
hveija þýdda blaðsíðu svo að hagn-
aður hans felst í því að eyða sem
minnstum tíma í að þýða.“
— Má gera ráð fyrir meiri mögu-
leikum fyrir útbreiðslu íslenskra j
bókmennta í sameinuðu Þýskalandi
framtíðarinnar?
„Já. Hingað til hefur útgáfa .
íslenskra verka, sem og annarra '
þýddra bókmennta, verið klofin í
Þýskalandi. Með sameiningu þýsku >
ríkjanna verður hægt að vinna '
markvissar á þessum sviðum sem
öðrum. Áður fyrr kom t.d. sama
skáldsaga eftir Halldór Laxness út
beggja megin þýsku landamær-
anna, hjá ólíkum útgefendum. Hér
var um hreinan tvíverknað að ræða
sem brátt heyrir sögunni til.
Með sameiningu þýsku ríkjanna
mun góðum þýðendum úr íslensku
á þýsku, þótt fáir séu, skyndilega
fjölga talsvert. Það fyllir mann
vissuiega bjartsýni. Samt sé ég enn
ýmis tæknileg ljón á veginum í sam-
bandi við þýðingarstarfið. Það er
til að mynda mikil hindrun í því að
þýða úr íslensku á þýsku að engin
almennilega nothæf íslensk-þýsk I
orðabók skuli vera til. Þetta leiðir
af sér að þýðandinn verður að styðj-
ast við, og jafnframt að kunna, eitt- |
hvert þriðja mál við starf sitt. Þann-
ig verður hann að vinna verk Sitt
gegnum íslensk-enska eða íslensk- I
danska orðabók. Það er ekki hægt
í þessu samhengi að ofmeta nauð-
synina fyrir nýja, góða og stóra
íslensk-þýska orðabók."
— Er skynsamlegt að gera ráð
fyrir þeim möguleika að íslenskt
skáldverk geti orðið metsölubók?
„Metsölubækur eru skipulögð
framleiðsla og verða að auki varla
til nema með tröllslegri söluherferð.
Samt detta bækur öðru hveiju í
lukkupottinn og seljast í umtals-
verðum mæli. Hugsanlega gætu
einhver íslensk nútímaverk átt
heima í þessum hópi. Og mér sýn-
ist — að því gefnu að eitthvert rétt-
læti sé til í bóksölu yfirleitt — að j
Grámosi Thors ætti rétt á því að
verða þvílík happabók, þess óskar
maður bæði Thor og útgefandan- k
um.“
— Og hvað tekur við eftir Grá-
mosann? j
„Það er óljóst enn sem komið er.
Margar bækur koma til greina enda
er úrval íslenskra nútímaverka ríku-
legt. Ég kysi helst af öllu að næst
yrði þýtt verk eftir íslenskan kven-
rithöfund."