Morgunblaðið - 01.08.1990, Blaðsíða 29

MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 1. AGUST 1990
29
Rambað um í Napólí
.. .ogjafnvel þar er íslenskt nafn uppi á vegg
Venjuleg ljósmynd af Napólí
sýnir gjarnan mjóa götu, varla
breiðari en húsasund. Utan á
húsunum hangir þvottur og yfir
er ljósblá himinræma. Húsunum
er ekki sérlega vel viðhaldið,
konur í sloppum, fáklædd svein-
börn í fótbolta. Slík mynd gefur
vissa hugmynd um hvers er að
vænta í Napólí, en miðað við
raunveruleikann er hún harla
ófullnægjandi. Það vantar
margt inn á hana.
Borgin stendur undurfallega á
hæðum uppi af Napólíflóa, þar sem
eyjarnar Capri, Procida og Ischia
gleðja augað. Skip sigla um, hafið
er djúpblátt, himinn hár, heiður
og blár. Fjöllin í kring eru falleg,
séð með íslenskum augum. Þetta
er eldfjallasvæði og landslagið
minnir oft á ísland. Vesúvíus er
ægifagur og sést vel víðsvegar að
úr borginni. Það er vel þess virði
að taka togbrautina upp að Sant’
Elmo kastala til að virða borgina
fyrir sér, gera sér grein fyrir borg-
arstæðinu og því hve nálægur
Vesúvísus er. Og ekki síst til að
njóta golunnar, ef gengið er um
að sumarlagi.
Sambúð manns og bíls
Hitinn getur orðið kæfandi og
hann auðveldar ekki ferðina um
Napólí. Öldum saman hafa inn-
fæddir á þessum slóðum barist við
náttúruna, glímt við eldgos og jarð-
skjálfta, sem heija á svæðið með
reglulegu millibili. Síðast eyðilagð-
ist stór hluti borgarinnar í jarð-
skjálfta árið 1980. Núorðið beijast
Napólíbúar daglega við eigin sköp-
unaiverk, bíla og mótorhjól.
Gönguferð um Napólí kostar stöð-
uga baráttu við þessi fyrirbæri.
Sambúð manns og bíls er nánari
þama en víðast annars staðar.
Hvort bíllinn bíður skaða af er
vafasamt. En Napólíbúar virðast
undarlega kærulausir um hver
áhrif sambýlið hafi á þeirra eigin
velferð. Á það er bent að fyrir
nokkrum árum hafi umferðin í
Róm og Napólí verið mjög sam-
bærileg. Núorðið er umferðin í
höfuðborginni öldungis ekki yfir-
þyrmandi miðað við glundroðann
í Napólí. Þetta á ekki síst við eldri
borgarhverfin, þar sem göturnar
eru þröngar og lítt bílfærar.
Inn á friðsælu myndina af
þröngu götunni vantar því bíla,
alltof marga bíla, sem stöðugt troð-
ast um alltof mjóar götumar. Um
leið og nokkrir auðir metrar blasa
við, hika bílstjórarnir ekki við að
gefa ærlegá í, viðbúnir að stöðva
á punktinum innan nokkurra sek-
úndna. ískur af spyrnu og bremsu
tilheyrir borgarmúsíkinni. Við hlið-
ina á og innan um bílana skjótast
vespur og mótorhjól. Gangandi
vegfarendur þvælast inn á milli.
Það er ekki um að ræða að ganga
beint. Gönguferð um miðborg Nap-
ólí felst í því að vera stöðugt að
víkja sér undan þessum farartækj-
um og stugga við öðrum vegfar-
endum, sem hyggjast nota sér
sömu smugur og maður sjálfur.
Og þessi sífellda barátta gerist
ærið erfið og þreytandi í rúmlega
þijátíu stiga hita og bensínstybbu.
Það liggur við að norrænum veg-
faranda fallist hendur og hann láti
Napólí lönd og leið.
En ekki er allt upp talið. Leiðin
um Napólí er ekki aðeins torsótt
nærrænum ferðamönnum. Rusla-
bílar og sorphreinsunarmenn virð-
ast að mestu hafa gefíst upp. Alls
staðar blasa við haugar af sorpi.
í hverri smugu liggja ruslapokar.
í þrúgandi sumarhitum eru pok-
arnir ekki aðeins hvimleið sjón.
Fnykurinn af þeim blandast
bensínstybbunni og þyngir enn
hitateppið yfir götunum.
Þessi lýsing á við um ýmsa staði
í borginni, en þó einkum hverfið í
kringum Montesanto, helga fjall,
hæð sem stendur í miðborginni.
Þar niður af gengur löng og mjó
gata, í raun nokkrar götur, sem
taka hver við af annarri og sem
borgarbúar kalla Spacca Napoli,
það sem skiptir borginni. Uppi í
hæðinni, þar sem gatan byijar, er
hverfíð með erkinapólískum svip.
Sumar götumar eru vart götur,
heldur sund með tröppum og þar
er ekki bílfært. Það gefur góða
hugmynd um lífíð í hverfínu að
ganga þar að kvöldlagi.
Líf fyrir opnum tjöldum
Deginum lýkur seint. Um níu-
leytið sitja flestir að snæðingi. Á
jarðhæðinni líta íbúðimar út eins
og búðir. Einfaldur ferðmaður hélt
að þetta væra búðir sem seldu
rúm, því það er allt opið út á götu.
Fólk býr fyrir opnum dyrum. Húsa-
kynnin eru þröng. Sums staðar eru
voldugar innréttingar, hillusam-
stæður, en fyrir norræn augu eru
þær firna ósmekklegar og úr lélegu
efni. Alls staðar er kveikt á sjón-
varpinu, ýmist horft í eldhúsinu
eða setið á rúmum og horft á und-
rið, skipst á að að horfa á ein-
hveija af þeim mýmörgu stöðvum
sem ganga yfír Ítalíu í síbylju.
Stofur virðast víðast vera óþekktur
munaður. Svo er líka gatan og
stólamir eru dregnir út á kvöldin,
bæði til að horfa á lífið til skiptist
við sjónvarpið og eins til að ræða
við nágrannana.
íbúðirnir uppi yfir geta verið
með allt öðrum hætti. Sé gengið
upp á efstu hæð er þar kannski
fyrir stór glæsiíbúð með glampandi
marmaragólfum. Þar er_ hátt til
lofts og vítt til veggja. Á stóram
svölunum er eins og lítill garður
og af þeim er útsýni yfir alla borg-
ina. Svalirnar eru út af eldhúsinu
og mestan hluta ársins er hægt
að nota þær sem borðstofu. Uppi
á þaki er baðhergi og úr sturtunni
er útsýni yfír flóann og upplýstan
Sant’ Elmo-kastalann, sem ber við
stjörnubjartan himininn. Og eftir
að sturtubaðið er hægt að þurrka
sér uppi á þaksvölunum, um leið
og undur borgarinnar ber fyrir
augu. Lífíð uppi á lofti er ólíkt
lífinu við götuna. Til að auðvelda
það eru víða hand- eða vélknúnar
taliur til að hífa upp aðföngin, í
stað þess að drösla þeim upp tröpp-
umar.
Víða eru þarna lítil verkstæði,
húsgagnaviðgerðir, bólstran,
sængurgerð eða hjólaviðgerðir.
Eigendurnir búa oft að hluta á
verkstæðinu. Á einum stað sat
húsgagnasmiðurinn í einu horni
verkstæðisins og horfði á sjónvarp,
meðan eiginkonan bjó til matinn í
eldhúsinu við hliðina á. Þeir sem
búa á jarðhæðinni eða neðstu hæð-
unum vinna margir við einhverjar
iðnir og alls kyns smáiðnað. En
það er einnig sagt að í hverfinu
búi margir af þeim sem stunda
svartamarkaðsbrask og þeir eru
víst ekki fáir þarna um slóðir.
Svartamarkaðsbrask og smásvindl
er venjulega ekki það fyrsta sem
ferðamenn reka augun í þegar
þeir koma á ókunnar slóðir. En í
Napólí er þessu öðru vísi farið.
Þetta blasir við, þegar keyrt er inn
í borgina.
Á götunum hlaupa menn um,
veifandi sígarettupökkum og bjóða
til sölu. Ekki eru þetta sjoppueig-
endur á faraldsfæti. Sígaretturnar
eru smyglaðar, þeim er siglt inn
með bátum. Sígarettusalarnir fara
þó síst í felur með varning sinn
og ekkert virðist gert. Inni í mjóu
hliðargötunum í miðborginni situr
fólk víða með kassa fyrir framan
sig og á þá er raðað sígarettupökk-
um, einum af hverri tegund. Birgð-
irnar eru ekki sýnilegar. Á máli
Napólíbúa kallast svona iðja að
bjarga sér og þeir era margir góð-
ir í því.
Að bjarga sér á napólíska vísu
Sjálfsbjargarviðleitnin á sér
margar birtingarmyndir í Napólí.
Þar úir og grúir af betluram, sem
eru annars orðnir sjaldséðir víðast
á Italíu. í þeim hópi er mörg
hryggðarmyndin. Gamalt og illa
farið fólk liggur á gangstéttinni,
Börn með stór bænaraugu koma
hlaupandi upp að hliðinni á vegfar-
endum og taka í þá. í neðanjarðar-
lestinni stígur kona fram og heldur
hjartaskerandi tölu um neyð bama
sinna um leið og gullfallegt stúlku-
barn, um sjö ára gamalt, gengur
um með útrétta hönd og stór,
glampandi augu í rifnum og
skítugum kjólgopa. Það er haft á
orði að borgin hafi fremur austur-
lenskan brag en evrópskan. Rán á
götum úti ku vera algengt fyrir-
•bæri svo það er óvarlegt að hafa
fésjóði á sér eða vera of ríkmann-
legur útlits. Það er heillavænlegt
að nota skynsémina, láta ekki
glepjast af því sem getur virst
vera hjálpsemi, engan glannaskap.
Það fer illt orð af borginni sem
hættulegri glæpaborg. Orðsnjall
Rómveiji sagði Napólí vera New
York með bros á vör. . . en það
er heldur engin ástæða til að lam-
ast af hræðslu.
Borgarklæðnaður fremur en
strandklæðnaður
Það þarf ekki að horfa lengi á
klæðaburð kvenfólks í Napólí til
að sjá að innfæddir karlmenn sjá
lítið af klæðalitlu kvenfólk á gangi,
nema ferðamenn. Á rölti um þau
hverfi, sem ferðamenn era sjald-
séðir, er það einfaldlega ögrun við
innfædda að kvenfólk gangi um á
stuttbuxum og bolbleðlum, eða
ámóta léttklætt. Það kallar á at-
hugasemdir og óþarfa athygli.
Ungur Ítalí á strönd, sem sá norr-
ænar stúlkur ganga um berar að
ofan, hafði á orði að það væri óþol-
andi að fá aðeins að sjá en ekki
snerta. Hann er vísast ekki einn
fnsIiccEafli

[IUaTÍ 4F ÍOCGAtúfiVH
tJAPÓU... KACfA íveM niM
ö£r ÆuliJ&UU lÁTlfJ
^64 AJÍÞuC iíc 'i ÖU& PcúL
OPAtJ bAC/WÍÍQ. SnÁXrtO
CtHuC L£5 n CCy
ePTÍt
JÓffU&ö/WPiOH fjtt
!%i£6r4 6icauV^ 0&
um slíkan hugsunarhátt. Auk þess
eru víðir bómullarkjólar með stutt-
um ermum mun betri vörn á
gönguferðum gegn hita og brenn-
andi sólinni en strandklæðnaður.
Klæðnaður karlmanna skiptir
minna máli og þó ekki.
í ítölskum lögreglusamþykktum
eru greinar um sómasamlegan
klæðnað. í sumar gerði lögreglan
í Róm góðláta atlögu að klæðalitl-
um ferðamönnum og fræddi þá um
reglur, sem banna karlmönnum að
spóka sig um berum að ofan og
fyrirskipa kvenfólki hæfilegan
klæðnað. Á skoðunarferðum á It-
alíu eru kirkjur sjálfsagður hluti
ferðarinnar og inn í þær er ekki
leyft að fara í strandklæðnaði.
Sama á við um sum söfn. Santa
Chiara-kirkjan og klaustrið við hlið
hennar era sjálfsagðir viðkomu-
staðir, þegar er gengið um Napólí.
Þessar byggingar standa við Via
Benedetto Croce, sem er hluti af
Spacca Napoli. Lengra niður með
götunni, í áttinna frá Montesanto
stendur kirkja San Gregorio Arm-
eno, heilags Gregóríusar frá Arm-
enía við samnefnda hliðargötu.
Napólí er fræg fyrir jólajötur, pres-
epe á ítölsku. Um jólin tíðkast að
stilla upp jötum með Jesúbaminu
og öðram persónum jólaguðspjalls-
ins, oft heilu þorpunum. Ein slík
gömul uppstilling er í klaustrinu
víð hlið Santa Chiara. í kringum
kirkju heilags Gregóríusar frá
Armeníu era margar búðir sem
selja brúður í þessar jólaskreyting-
ar, auk þess sem þær selja aðra
smámuni.
Fyrir utan að landslagið í kring-
um Napóli minnir sums staðar á
ísland, er annars fátt sem minnir
á svo fjarlægar slóðir. I júní hékk
þó uppi í borginni auglýsingaplakat
með íslensku nafni. Fiðlusnilling-
urinn Salvatore Accardo sér um
árlega tónlistarhátíð í Napóli, sem
kallast alþjóðlegar tónlistarvikur.
í þetta skiptið var meðal annars
efnt til tónleika þar sem Accardo
spilaði með og stjórnaði einsöngv-
urum og hljómsveit, sem hann
hafði kallað saman. Á kynning-
arplakati fyrir tónleikana vora allir
taldir upp, sem komu fram. Fiðlu-
leikarinn Unnur Sveinbjarnardóttir
var eín þeirra sem þarna spiluðu
og hennar nafn gat að lesa upp á
vegg í Napólí.
Talandi um tónlist, þá er ekki
hægt að láta óperahúsið í Napólí
ónefnt. Það heitir Teatro San
Carlo, byggt rétt á undan Scala í
Mílanó og Napólíbúar segja sitt
hús fallegra, ef eitthvað er. Hvað
um það, húsið er undurfallegt og
uppi er setið í stúkum, ekki sæta-
röðum. Miðamir kosta frá um 600
upp í 6.000 íkr., svo það er úr
nögu að velja. Miðar á þriðju svöl-
um fyrir miðju, ekki fremst í stúku,
kostuðu um 2.500.íkr. og þaðan
var auðnotið gullfallegrar sýningar
á Madame Butterfly. .
Það er af nógu að taka að sjá
og heyra í Napólí. Kirkjur og söfn,
meðal annars fomleifasafnið,
Museo Archeologico Nazionale,
með fullt af hlutum frá Pompej
og öðram rústum í nágrenninu.
En ekki síst er það forvitnilegt að
reika um götur og stræti og virða
fyrir sér mannlífíð þarna og margt
er lífíð sem lifað er. Það er allt
óendanlega framandi og fjölbreyti-
legt og uppspretta endalausra
vangaveltna um lífíð og tilverana.
Hjörtu mannanna slá vísast eins í
Reykjavík og Napólí, en mikið lif-
andi skelfing bera þeir sig öðru
vísi að við flest þama suðurfrá . . .
Texti og teikningar: Sigrún
Davíðsdóttir