Morgunblaðið - 01.08.1990, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 1. ÁGÚST 1990
r r
Utsala - Utsala
Útsalan hefst í dag
PORTMAB
NOTUÐ REIÐHJÓL
í MIKLU ÚRVALI
SPORTI
MARKAÐURINN
SKIPHOLTI 50C, SIMI 31290
(Nýja húsið gegnt Tónabíói)
Aldrei meira úrval!
Sportblússur,
meðal annars yfirstærðir.
Buxur, peysur, skyrtur.
GEYSiPr
Metsölublaó á hvetjum degi!
Kmmingjaimuðgímir
eftir Ragnheiði Mar-
gréti Guðmundsdóttur
Getur verið að flestar konur langi
undir niðri til að láta nauðga sér? í
þessari spumingu felst ein af fjöl-
(mörgum goðsögnum um nauðgun
sem of margir telja sanna.
Onnur goðsögn er sú, að nauðgun
fari fram í dimmum húsasundum og
að nauðgarinn sé ókunnugur maður,
sem er að springa af kynferðislegum
losta. Staðreyndin er samt sú, að
meirihluti nauðgana á sér stað í
heimahúsum, maðurinn þekkir kon-
una, sem hann nauðgar, og hvötin
er ekki kynferðisleg heldur tengd
ofbeldi og drottnunargirni.
Afhjúpun þessarar goðsagnar
gefur okkur nýtt hugtak, „kunn-
ingjanauðgun“. Orðið kunningja-
nauðgun er notað yfir nauðgun, þar
sem konan þekkir árásarmanninn
og ber til hans ákveðið traust. Það
skiptir ekki máli, hve lengi hún hef-
ur þekkt hann eða hversu vel; hann
getur verið vinnufélagi, skólabróðir,
nágranni, vinur eða einhver, sem
konan hitti á balli eða krá; aðalatrið-
ið er traustið, sem hún ber til hans
og sem hann bregst.
Kona, sem er nauðgað af kunn-
ingja sínum, gerir sér ekki alltaf
grein fyrir því að henni hefur verið
nauðgað. Henni getur samt liðið
hræðilega, fundist hún hafa verið
niðuriægð og lítilsvirt, verið full af
hræðslu og sektarkennd, en hún
kallar verknaðinn yfírleitt ekki
nauðgun. Líklega vegna þess, að
maðurinn var kunningi og hún þekk-
ir goðsagnirnar um nauðgun, þar á
meðal þessa um ókunnuga manninn
í dimmum húsasundum.
Kannski hafði henni litist vel á
manninn en var bara ekki tilbúin
að sofa hjá honum strax — hann
„heyrði“ bara ekki þegar hún sagði
nei. Kannski hafði hún verið of
drukkin til að átta sig á því sem var
að gerast. Kannski hafði hann boðið
henni út að borða og krafíst sam-
fara að launum og hún kunni ekki
við að segja nei.
Alla vega kennir hún sjálfri sér
um. Og þannig dæmir samfélagið
hana. Hún .kallar þetta ekki beint
nauðgun og kærir ekki til lögreglu,
en samt voru þetta samfarir gegn
vilja hennar. Henni líður illa og skil-
ur ekki af hveiju hún er svona óör-
ugg með sig og af hveiju hún er
hætt að treysta karlmönnum.
Á ég að gæta systur minnar?
Verslunarmannahelgin er fram-
undan og unglingamir þeysa á úti-
hátíðir. Það er gaman að vera í
tjaldi, hitta krakka, hlusta á músík
og vera einhvers staðar langt í burtu
frá afskiptasemi pabba og mömmu.
Um leið og við sýnum börnum okkar
það traust að leyfa þeim að fara
verðum við að benda þeim á ábyrgð-
ina sem því fylgir að fara á fjölmenn-
ar útisamkomur. Og þó að allt gangi
yfírleitt vel heyrum við stundum
sögur af skuggahliðum útihátíða.
Ragnheiður Margrét Guðmunds-
dóttir
„Kona, sem er nauðgað
af kunningja sínum,
gerir sér ekki alltaf
grein fyrir því að henni
hefur verið nauðgað.“
Við heyrum sögur af drukknum
unglingum sem ganga illa um landið
sitt og við heyrum sögur af nauðgun-
um. Oftast kunningjanauðgunum.
Þó að tölur frá lögreglunni um kærð-
ar nauðganir séu ekki háar þá vitum
við, sem höfum starfað við nauðgun-
arráðgjöf sl. fímm ár, að kærðar
nauðganir eru aðeins örlítið brot af
' heildinni.
Auðvitað er það eitthvað í þjóðfé-
lagsgerð okkar sem veldur því, að
sumir karlmenn kjósa að misnota
vald sitt yfír konum með því að
nauðga þeim. En það er ekki alltaf
nóg að skella skuldinni á þjóðfélagið
og því vii ég höfða til ábyrgðar ein-
staídingsins núna.
Ég vil höfða til ábyrgðar kvenna
og stúlkna á eigin lífi. í lífínu verður
maður að sýna svolitla fyrirhyggju,
ákveða sín mörk fyrirfram og tjá
þau skýrt. Kunningjanauðganir
verða nefnilega svo oft vegna
óskýrra tjáskipta. Vertu ákveðin
þegar þú segir nei og láttu taka
mark á nei-inu.
Það er líka mikilvægt að drekka
ekki frá sér skynsemina. Þar með
er ég ekki að segja að það sé kon-
unni að kenna ef henni er nauðgað
í fylliríi. En ofdrukknar konur og
stúlkur eru auðveld bráð.
Ég vil líka höfða til ábyrgðar karl-
manna, að þeir þvingi ekki konur
til samfara gegn vilja þeirra. Ég er
ekki viss um að allir geri sér grein
fyrir því, hve alvarlegt afbrot nauðg-
un er. Nauðgun er ekki bara óþægi-
legar samfarir heldur innrás í líkama
konunnar þar sem hún er viðkvæ-
must fyrir. Það er sjálfsagt erfítt
fyrir karlmenn að setja sig í spor
kvenna en flestir eigið þið mæður,
systur, eiginkonur eða dætur sem
þið getið sett í spor þeirra sem verða
fyrir slíkri innrás.
Almenningur verður líka að finna
til eigin ábyrgðar, að loka ekki aug-
unum fyrir því sem er að gerast.
Vinir og vinkonur, jafnvel óviðkom-
andi fólk, skiptið ykkur af.
Nauðgun er eins og missir
Nauðgun er glæpur, sem kemst
næst mannsmorði og afleiðingarnar
eru eins og skuggi, sem fylgir kon-
unni ævilangt. Tilfínningarnar eru
margvíslegar en sterkastar eru
hræðsla, reiði, sjálfsásökun og sekt-
arkennd auk þess að fínna til djúpr-
ar niðurlægingar.
Tilfinningunum má líkja við missi
eins og ástvinamissi. Og missirinn
birtist á ýmsan hátt. Kona sem allt-
af hefur verið óhrædd við að fara
allra sinna ferða virðist allt í einu
hrædd við að vera ein. Þannig hefur
hún glatað frelsi sínu og öryggi.
Kona, sem var full af sjálfstrausti,
finnst hún ekki hafa nokkra stjórn
á lífí sínu lengur. Kona, sem trúir
því að einungis „slæmum" stúlkum
sé nauðgað, hefur glatað sjálfsmynd
sinni. Nú er hún orðin „ein af þeim“.
Og kona, sem er nauðgað af manni,
sem hún þekkir, finnst hún ekki
geta treyst neinum framar. Áhersl-
urnar eru einstaklingsbundnar en
flestar konur, sem hefur verið
nauðgað, eru sammála um að eitt-
hvað innra með þeim hafi dáið.
Það getur létt áfallið að ræða
strax um þessar tilfínningar við ein-
hvern, sem hefur skilning á málun-
um og sem dæmir ekki. Smám sam-
an lærist að ná tökum á óttanum
og smám saman lærist að skilja áð-
þetta var ekki „mér að kenna“. Sam-
tök kvenna gegn kynferðislegu of-
beldi reka miðstöðina Stígamót, sem
er ráðgjafar- og fræðslumiðstöð fyr-
ir konur og börn, sem hafa orðið
fyrir kynferðislegu ofbeldi. Þar er
hægt að fá einstaklingsráðgjöf
og/eða starf í sjálfshjálparhópum,
allt eftir þörfum hvers og eins. Stíga-
mót eru opin á Vesturgötu 3,
Reykjavík, kl. 12-19 og svarað er í
síma allan sólarhringinn í síma
626868 og 626878.
En gerum meira en að bjarga
málunum eftirá. Höfum vakandi
auga með sjálfum okkur og náunga
okkar. Sýnum fyrirhyggju og tökum
fulla ábyrgð á eigin lífí og gætum
um leið meðsystkina okkar.
Höfundur er
framhaldsskólakennari og félagi
í Samtökum kvenna gegn
kynferðislegu ofbeldi.
Tólf íslensk-
ar smásög-
ur á sænsku
Tólf smásögur eftir jafn marga
núlifandi íslenska rithöfunda hafa
verið gefnar út á sænsku. Menn-
ingarsjóður íslands og Finnlands,
Ráðherranefnd Norðurlandaráðs
og Bókmenntakynningarsjóður
Islands styðja útgáfu sagnanna
sem gefnar eru út í Helsinki.
Safnið heitir eftir smásögu Nínu
Bjarkar Árnadóttur, Síðan hef ég
verið hérna hjá ykkur (Sen dess har
jag varit har hos er) en auk hennar
eiga Álfrún Gunnarsdóttir, Böðvar
Gunnarsson, Einar Kárason, Fríða
Á. Sigurðardóttir, Guðbergur Bergs-
son, Magnea Matthíasdóttir, Stein-
unn Sigurðardóttir, Svava Jakobs-
dóttir, Sveinbjörn I. Baldvinsson,
Þórarinn Eldjám og Vigdís
Grímsdóttir smásögur í safninu.
Erlingur Sigurðsson, sendikennari
í íslensku við háskólann í Helsinki,
vann að útgáfu bókarinnar í sam-
vinnu við nokkra nemendur í norr-
ænudeildinni við Helsinkiháskóla.
Hann skrifar formála að safninu.
Smásögurnar hafa ekki komið út
á íslensku.
Ferða-gasgrill
í útileguna, veiðiferðina, bótinn
Kr. 6.990 stgr.
SPORTLEIGAN
FERÐAMIÐSTÖÐ V/ UMFERÐARMIÐSTÖÐINA
S:19800 & 13072

ifi.
i>\
:y/.
ifi'.
i>i.
i>:.
■>:Í