Morgunblaðið - 29.11.1990, Blaðsíða 39

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 29, NÓVEMBER 1900 '
39
Skýrsla um Byggðastofnun til umræðu:
Matthías Bjamason andvíg-
ur því að „hlaupa í fang EB“
tuginn en annars staðar á landinu
hefði nánast engin fjöigun verið.
Ræðumaður gagnrýndi einnig sjálf-
stæðismenn og framsóknarmenn
fyrir ráðsmennsku sína í ríkisstjórn
1983-88, sérstaklega stefnuna í
gengis- og vaxtamálum. Ragnar
hvatti mjög til þess að Landsvirkjun
seldi raforku í heildsölu á sama
verði um allt land. Einnig gagn-
rýndi hann að stofnanir sem þjón-
uðu landinu öllu greiddu mikinn
hluta sinna gjalda í Reykjavík og
Þingmenn áhyggjufullir vegna fjárhagsstöðu Byggðastofnunar
STEINGRÍMUR Hermannsson
forsætisráðherra gerði grein fyr-
ir skýrslu sinni um Byggðastofn-
un á Alþingi í gær. Skýrslunni
var dreift í lok síðasta þings en
hafði ekki hlotið umfjöllun á Al-
þingi. Allir ræðumenn höfðu
þungar áhyggjur af bágum hag
stofnunarinnar og hvöttu til þess
að úr yrði bætt.
Steingrímur Hermannsson for-
sætisráðherra taldi að verkefni
Byggðastofnunar væri tvíþætt,
annars vegar væri hún umfangs-
mikil lánastofnun en hins vegar
þróunarstofnun. Vegna erfiðleika í
atvinnulífi landsbyggðarinnar hefði
fyrri þátturinn verið mjög umfangs-
mikill og orðið að veita fjölmörg lán
til að afstýra neyð og voða í atvinn-
umálum. Á síðastliðnu ári hefði
stofnunin þurft að afskrifa 243
milljónir kr.
Það kom fram í máli ráðherra
að fyrirgreiðsla stofnunarinnar
hefði fyrst og fremst verið fjár-
mögnuð með lántökum og hefðu
þær yfirleitt numið um tveimur
þriðju hlutum af lánveitingum hvers
árs. Á síðasta ári var notuð heimild
til lántöku til að greiða upp óhag-
kvæmari lán og voru því lántökur
14% hærri en lánveitingar. En nettó
lántökur stofnunarinnar námu
1.338 eða 84% af iánveitingum.
Rekstrarkostnaður Byggðastofn-
unar nettó taldist vera um 103
milljónir kr. en stofnunin hefur
komið upp útibúi á Akureyri og
vísi að öðru útibúi á ísafirði.
Það kom skýrt frain í máli for-
sætisráðherra að hagur Byggða-
stofnunar væri erfiður. 1989 hefðu
lánveitingar numið 1.586 milljörð-
um, styrkveitingar hefðu numið 50
milljónum, og hlutabréf verið keypt
fyrir 90 milijónir en það sem af
væri þessu ári hefðu 1.200 milljón-
ir verið afgreiddar í lán en 100
milljónir í styrki og fyrir lægi að
afgreiða a.m.k. 50 milljónir til við-
bótar í styrki og 200 milljónir í lán
og hlutabréf verið keypti fyrir 50
milljónir kr.
Eigið fé Byggðastofnunar var í
árslok 1989, 1,820 milljarðar,
18,9% af heildareign og hafði lækk-
að úr 24,3% Þessi mikla lækkun
væri framhald langtíma rýrnunar á
hlutfalli eigin fjár. Og stafaði ann-
ars vegar af miklum lántökum
stofnunarinnar en hins vegar af því
að mikið hefði verið Iagt til hliðar
í afskriftareikninga til að mæta
óhjákvæmilegum töpum. Á þessu
ári væri búið að afskrifa 190 millj-
ónir og stefndi nú í að afskriftasjóð-
Matthías Bjarnason
ur sem var um 250 milljónir í árs-
byijun yrði tómur um áramót.
Áætlað eigið fé í októberlok nemur
1,870 milljörðum en með hliðsjón
af 80 milljóna verðbótaþætti næmi
tap um 30 milljónum. Miðað við að
setja 500 milljónir í afskriftasjóð
yrði tap ársins 530 milljónir og eig-
ið fé þá um 1.240 milljónir eða 12%
af niðurstöðutölum efnahagsreikn-
ings. Þetta hlutfall var 33% þegar
Byggðastofnun tók til starfa 1985.
Ræðumaður sagði óhjákvæmi-
legt að bæta eiginfjárstöðu Byggða-
stofnunar og tryggja henni fjár-
magn til atvinnuþróunar.
Forsætisráðherra rakti ýmsan
talnafróðleikj m.a. að í frumvarpi
til fjárlaga væri lagt til að leggja
fram 250 milljónir króna og væri
það hækkun um 50 milljónir.
Byggðastofnun hefði sjálf farið
fram á 700 milljónir. Ríkisstjórnin
myndi gera tillögu til fjárveitingar-
nefndar um að ríkissjóður yfirtæki
einhver lán frá stofnuninni.
Forsætisráðherra fór einnig í
sinni ræðu nokkrum orðum um
óhaggtæða byggðaröskun og nauð-
syn þess að snúa þessari þróun við
með ýmsum aðgerðum, t.d. jöfnun
orkuverðs og eflingu ákveðinna
þjónustukjarna á landsbyggðinni.
Byggðastofnun hlyti að gegna þar
stóru hlutverki við þá þróun en hún
hefði verið um of önnum kafin við
björgunaraðgerðir. Steingrímur
Hermannsson taldi Byggðastofnun
hafa sannað gildi sitt og í mörgum
tilvikum tekist að forða atvinnu-
bresti.
S^eingrímur Hermannsson
Björgunaraðgerðir
Matthías Bjarnason tók undir
að starfsemi Byggðastofnunar hefði
að verulegu leyti snúist um björg-
unaraðgerðir frá mánuði til mánað-
ar. Einnig kom fram í máli hans
að framlög ríkissjóðs hefðu farið
sílækkandi en á árum áður hefði
Byggðasjóður notið mun hærri
framlaga á fjárlögum. Matthías gat
þess m.a. í ræðu sinni að miðað við
framlög um miðjan áttunda áratug-
inn, ættu framlögin nú að nema
um 1.000 milljónum á verðlagi árs-
ins 1989. Endalausar lántökuheim-
ildir og sáralítil framlög af fjárlög-
um væru að ganga af stofnuninni
dauðri.
Ræðumaður gagnrýndi harðlega
ýmis gjöld, t.d. væru stimpilgjöld
greidd af lánum frá Byggðastofnun
en lán Fiskveiðasjóðs og Atvinnu-
tryggingasjóðs útflutningsgreina
ekki. Einnig að stofnunin greiddi
0,25% ríkisábyrðargjald vegna
óbeinnar ríkisábyrgðar á lánum
hennar en Framkvæmdasjóður ís-
lands greiddi slíkt ekki vegna gam-
alla lagaákvæða.
Matthías kom víðar við í ræðu
sinni, ræddi byggðavandann, fersk-
fiskútflutning og stefnuleysi í fisk-
vinnslumálum hér á landi. Matthías
Bjarnason taldi ýmsa vera orðna
mjög þess fýsandi að íslendingar
gengju í Evrópubandalagið en
Matthías vildi ekki kaupa aðild því
verði sem upp væri sett og lýsti
yfir eindreginni andstöðu við að
„hlaupa í fang Evrópubandalags-
ins“.
Svipt lífsbjörginni
Ragnar Arnalds (Ab-Nv) sagði
byggðamálin vera flestu mikilvæg-
ara og taldi ekki góða þróun að
íbúum suðvesturhomsins hefði
fjölgað um 24 þúsundir síðasta ára-
sagði það brýna byggðastefnu
leiðrétta slíkt misrétti.
að
Málmfríður Sigurðardóttir
(SK-Ne) benti á að byggðamálin
gætu verið margslungin, t.d. þáttúr
fiskveiðistjórnar. Hafnarbótum í
Grímsey væri fagnað en um leið
væri dugmikið fólk svipt lífsbjörg-
inni vegna kvóta í sjávarútvegi. Hún
minnti á tillögur Samtaka um
kvennalista varðandi byggðakvóta.
Málmfríður rakti óheillavænlega
byggðaþróun sem yrði að sporna
við, þótt aðstoð Byggðstofnunar
hefði oft nýst til að afstýra gjald-
þrotum og atvinnuleysi. Málmfríður
lauk lofsorði á skýrsluna en kvað
áhyggjuefni að fjárhagsstaða stofn-
unarinnar væri versnandi og það
ríkisframlag sem henni væri ætlað
veitti lítið svigrúm til aðgerða. Það
væri höfuðnauðsyn að tryggja fjár-
hag stofnunarinnar svo hún gæti
sinnt sínu hlutverki.
Stefáni Valgeirssyni (SFJ-Ne)
var óhagstæð byggðaþróun ekki
síður áhyggjuefni en fýrri ræðu-
mönnum. M.a. rakti hann slæma
stöðu atvinnufyrirtækja á lands-
byggðinni og sagði vaxtastefnuna
valda hér miklu um. En á því máli
hefði ríkisstjómin tekið linlega.
Einnig fagnaði hann því mjög að
Matthías Bjarnason væri ekki sam-
mála flokkssystur sinni Ragnhildi
Helgadóttur í afstöðunni til Evrópu-
bandalagsins.
Bankaráð, Norðurlandaráð,
þíngmannaráð, ríkisreikningar
ALÞINGISMENN kusu menn og varamenn í bankaráð Seðlabanka
Islands, Norðurlandaráð og í Vestnorræna þingmannaráðið; enn-
fremur voru kosnir þrír yfirskoðunarmenn ríkisreikninga. Tveir list-
ar voru í kjöri, stjórnarliða og stjórnarandstæðinga. Frambjóðendur
voru ekki fleiri en svo að allir náðu kjöri.
í bankaráð Seðlabanka íslands
voru valdir: Davíð Aðalsteinsson,
bóndi, Ólafur B. Thors, forstjóri,
Ágúst Einarsson, prófessor, Guð-
mundur Magnússon, prófessor, og
Geir Gunnarsson, alþingismaður.
Varamenn eru: Leó Löve, lögfræð-
ingur, Davíð Scheving Thorsteins-
son, forstjóri, Margrét Heinreksdótt-
ir, lögfræðingur, Halldór Ibsen,
framkvæmdastjóri, og Birgir Björn
Siguijónsson, hagfræðingur.
Kjörtímabil bankaráðsmanna er
frá 1. nóvember 1990 til 31. október
1994.
Eftirtaldir þingmenn voru valdir
til setu í Norðurlandaráði:
Páll Pétursson (F-Nv), Sighvatur
Björgvinsson (Á-Vf), Hjörleifur
Guttormsson (Ab-Al), Jón Kristjáns-
son (F-Al), Ólafur G. Einarsson
(S-Rn), Þorsteinn Pálsson (S-Sl) og
Hreggviður Jónsson (S-Rn).
Varamenn:
Valgerður Sverrisdóttir (F-Ne),
Rannveig Guðmundsdóttir (A-Rn),
Guðrún Helgadóttir (Ab-Rv), Guðni
Ágústsson (F-Sl), Friðrik Sophusson
(S-Rv), Birgir Isleifur Gunnarsson
(S-Rv) og Ingi Björn Albertsson
(S-Vl).
Kosningin gildir þar til ný kosning
hefur farið fram á næsta reglulegu
Alþingi.
í Vestnorræna þinginannaráðið
voru valdir: Alexander Stefánsson
(F-Vl), Árni Gunnarsson (A-Ne),
Ragnar Amalds (Ab-Nv), Ásgeir
Hannes Eiríksson (B-Rv), Birgir
ísleifur Gunnarsson (S-Rv) og Málm-
fríður Sigurðardóttir (SK-Ne). Vara-
menn: Stefán Guðmundsson (F-Nv),
Eiður Guðnason (A-Vl), Margrét
Frímannsdóttir (Ab-Sl), Aðalheiður
Bjarnfreðsdóttir (B-Rv), Pálmi Jóns-
son (S-Nv), Danfríður Skarphéðins-
dóttir (SK-Vl), Kosningin gildir
þangað til ný kosning fer fram á
næsta reglulegu Alþingi.
Yfirskoðunarmenn ríkisreikn-
inga voru valdir: Geir H. Haarde,
alþingismaður, Lárus Finnboga-
son, endurskoðandi, og Magnús
Benediksson, endurskoðandi.
Fnimkvæðið dugði Karpov ekki til sigurs
___________Skák______________
Karl Þorsteins
Anatoly Karpov og Garrí Kasp-
arov sömdu um jafntefli í 15.
einvígisskákinni í Lyon eftir 33
leiki og tæplega fimm klukku-
stunda taflmennsku.
Byijunin var Grunfeld vörn og
ellefu fyrstu leikirnir voru þeir
sömu og í þrettándu einvígisskák-
inni á laugardaginn en þá breytti
Karpov frá fyrri taflmennsku. Mik-
il uppskipti fylgdu í kjölfarið og í
endataflinu hafði Karpov örlitla
yfirburði sem koðnuðu niður gegn
öruggri vörn heimsmeistarans.
Staðan í einvíginu er jöfn að
afloknum fimmtán skákum. Hvor
keppandi hefur hlotið sjö og hálfan
vinning.
Hvítt: Anatolíj Karpov
Svart: Garrí Kasparov
Grunfeld vörn
1. d4 - Rf6 2. c4 - g6 3. Rc3 -
d5 4. cxd5 - Rxd5 5. e4 - Rxc3
6. bxc3 - Bg7 7. Be3 - c5 8. Dd2
Karpov teflir sama afbrigði og í
9. og 13. einvígisskákinni. 8.. 0-0
9. Rf3 - Da5 10. Hcl - e6 11.
Bh6!? í 13. einvígisskákinni lék
Karpov 11. d5. Áframhaldið tefld-
ist ll..exd5 12. exd5 He8 13. Be2
Bf5! 14. 0-0 Rd7 15; h3 Rb6 og
svartur jafnaði taflið. I mótsblaðinu
í Lyon benti fyrrum heimsmeistari,
Boris Spasskíj á biskupsleikinn sem
hugsanlega endúrbót eftir 13.
skákina. Því vakti það mikla at-
hygli að Kasparov íhugaði svarleik-
inn í 45 mínútur rétt eins og fram-
haldið væri ekki undirbúið. ll..Rc6
Lakara væri ll..cxd4 12. Bxg7
Kxg7 13. cxd4 Dxd2+ 14. Rxd2
Rc6 15. Rb3.12. h4 Til greina kom
að leika 12. d5. Eftir 12..exd5 13.
Bxg7 Kxg7 14. exd5 eru færi hvíts
heldur betri. 12..cxd4 13. Bxg7 -
Kxg7 14. cxd4 - Dxd2+ 15. Kxd2
- Hd8 16. Ke3 - Bd7 Hvítur státar
af örlitlum stöðuyfirburðum þrátt
fyrir að jafntefli sé líklegustu úr-
slit. Höfuðstyrkur Karpovs liggur
einmitt að vinna úr slíkum stöðum.
Gegn Kasparov þurfa yfirburðirnir
samt að vera áþreifanlegri til þess
að vinnings megi vænta. 17. Hbl
- Hab8 18. Bd3 - Re7 19. h5 - f6
20. hxg6 - hxg6 21. Hh2 - b6 22.
g4 - e5! Kasparov unir þess illa
að sitja aðgerðalaus. Ef Karpov
fengi óáreittur að leika 23. g5!
væri' hvíta staðan mun betri. 23.
dxe5 - Bxg4 24. exf6+ - Kxf6
25. Rd4 Hvítum er nauðsyn að
halda riddaranum á borðinu. Eftir
25. Be2? Bxf3 26. Bxf3 Hac8 stæði
svartur jafnvel betur að vígi. Og
25. e5+? einkennist af of mikilli
bjartsýni. Eftir 25..Kg7 26. Rg5
Rd5+ 27. Kd2 Rf4 28. Hh7+ Kg8
29. Hbhl Hxd3+ 30. Kc2 Bh5 er
ekkert mát að finna. 25..IIb7! 26.
f3?! Mephisto skáktölvan var ekki
ánægð með þennan leik og rakti
stöðuna umsvifalaust til vinnings
fyrir hvítan! 26. Hg2! gaf betri
möguleika í því skyni. Þá gengur
m.a. ekki 26..Hbd7? 27. Hxg4
Hxd4 28. e5+! Kxe5 29. Hxd4
Hxd4 30. f4! Hxf4 31. Hb5+ og
hvítur vinnur. 26..Hbd7 27. Hb4
- Be6 28. Hc2 Við fyrstu sýn virð-
ist 28. Bb5 sterkari leikur. Eftir
28..Hc7 29. f4 eru möguleika hvíts
óneitanlega betri. Svartur leikur
betur 28..Hd6! 29. f4 Kg7. Þá
gengur auðvitað ekki 30. e5? Hxd4
31. Hxd4 Rf5+ og 32..Hxd4 næst.
Peðið á a2 er í uppnámi og 30..a5
liggur í loftinu þannig að svartur
hefur sfst lakara tafl. 28..a5 29.
Ha4 - g5! 30. Bb5 - Hd6 31. Be2
- Bd7 32. Hac4 - He8! 33. Hb2 -
Rd.c+ Kasparov bauð jafntefli um
leið og hann lék þessum leik sem
Karpov þáði eftir skamma umhugs-
un. Möguleikar svarts eru síst lak-
ari í lokastöðunni.