Morgunblaðið - 18.12.1990, Blaðsíða 64

Morgunblaðið - 18.12.1990, Blaðsíða 64
64 MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 18. DESEMBER 1990 Ævimiiiningar Erlings Þorsteinssonar ERLINGUR Þorsteinsson læknir á að baki Ianga ævi og viðburð- aríka við nám, störf og félagslíf. Hann hefur nú skráð endurminn- ingar sínar og rifjar þar upp ævi sína frá fyrstu bernsku. Föður sinn, Þorstein Erlingsson skáld, missti hann ungur, en ólst upp í -»■ skjóli móður sinnar, Guðrúnar Jónsdóttur. Erlingur lýsir ítar- lega bernskuheimili sinu, miklu menningarheimili þar sem margir þjóðkunnir menn og konur lögðu leið sína, og segir frá ýmsum eft- irminnilegum mönnum og atvik- um. Að loknu læknanámi lá leiðin í sérnám í Danmörku, þar sem hann dvaldist öll stríðsárin og lenti í lífshættulegum ævintýrum, og síðan heim á ný til farsælla starfa í sérgrein sinni, háls-, nef- og eyrnalækningum. Hér á eftir fara nokkur brot úr Æviminning- um Erlings Þorsteinssonar. Sest á skólabekk Ég og María Kjeld í starfi á Heyrnarstöðinni. Þorsteinn Erlingsson. Þegar ég var orðinn sex ára haust- ið 1917 var talinn tími kominn til þess að ég færi að læra eitthvað. Líklega hef ég verið farinn að stafa dálítið, en áhuginn var ekki mikill. Mamma sneri sér þá til Hallgn'ms Jónssonar kennara, síðar skólastjóra við Barnaskóla Reykjavíkur, og fékk hann til að taka mig í lestrar- kennslu. Hann var nágranni okkar. Húsið hans var á Grundarstíg, beint ofan við húsið okkar, svo ekki var langt fyrir mig að fara. Hallgrímur ^ -^var gáfaður maður, en nokkuð sérvit- ur. Til dæmis stökkti hann oftast karbólsýruupplausn á gesti sína áður en þeir gengu inn, til þess að þeir bæru ekki sýkla og sjúkdóma inn á. heimilið. Ég fékk venjulega minn skammt. Annars var hann mjög ljúf- ur maður og mér góður, svo góður að hann gaf mér frí næsta dag ef ég stóð mig vel, því hann vissi að ég var ekki áfjáður í námið. Eitt sinn um þessar mundir var Sigurður Nordal gestkomandi hjá mömmu, þegar ég kom heim og spurði hann mig þá hvað ég ætlaði að verða þegar ég yrði stór. Svaraði ég þá að ég ætlaði að verða bóndi svo ég þyrfti ekki að læra að lesa og skrifa! Ég hef þá líklega ekki -■^rnheyrt talað um bændamenningu. Sig- urður minnti mig stundum á þetta síðar. Haustið 1918 hóf ég nám í bama- skóla lögum samkvæmt því þá var ég nýlega orðinn sjö ára. Þá var aðeins einn bamaskóli í Reykjavík í því húsi við Tjörnina, sem nú nefnist Miðbæjarskólinn og er enn notaður til ýmiskonar kennslu og æfinga. Það var slitrótt námið í barnaskólanum fyrri hluta vetrar, því húsið var um skeið að hluta til notað sem spítali vegna spönsku veikinnar svonefndu, sem mörgum varð að fjörtjóni. í kjali- ara hússins setti Thor Jensen útgerð- armaður, upp mötuneyti og gaf þar íjölda manns að borða, því neyðar- ástand ríkti þá hér. Skólastjóri var Morten Hansen er ég hóf nám og þar til hann lést 1923. Faðir hans var danskur verslunar- stjóri í Hafnarfirði, en móðirin íslensk. Hann var guðfræðingur að mennt. Ekki man ég til þess að hann kenndi mér, en kennslubókin í landa- fræði, sem við fórum að læra í 4. bekk og Elías Bjamason kenndi okk- ur ásamt reikningi, var eftir Morten Hansen. Islensku- og sögukennari var Hallgrímur Jónsson, og hefi ég búið að kennslu hans alla tíð. Hann hafði - svo brennandi áhuga á námsefninu og talaði svo vel við okkur, að það var ógleymanlegt. „Stuttar setningar eins og í fomsögunum, munið það!“ sagði hann oft. Einn sérkennilegasti kennari okk- ar var fröken Guðlaug Arason. Hún hafði áður kennt Svanhildi systur minni, og tekist vel, því hún fékk mjög fallega rithönd. Hún sagði eitt sinn við Svanhildi, sem þá var á för- um til útlanda: „Þér skulið ekki festa Við Jóhannes Kjarval á Þorláksmessukvöldi. Á úlfalda í Sahara-eyðimörkinni. Hjá sauðnautahausum á Grærtlandi. Frá vinstri: Ég, Paul Anker-Jens- en flugsljóri og Sigurður Samúelsson prófessor. yður of mikið við kuldann. Mér hefur alltaf þótt íslapd ljótast af öllum löndum.“ Og „Ég hata dauðann og fyrirlít hann. Ég vil lifa þótt allir deyi,“ var haft eftir henni. Sagt var að fröken Guðlaug hefði eitt sinn verið trúlofuð, en sagt við unnustann: „Ekkert svínarí fyrr en við erum gift,“ en þau giftust aldrei og hún var alla tíð einhleyp. Hún var talin mjög góður skriftar- kennari og hélt uppi ströngum aga, hafði prik standandi úti í homi stof- unnar til þess að gefa óhlýðnum ráðningu. Éitt sinn í tíma hjá okkur hafði einn nemandinn sprengt ólykt- arkúlu og þá kallaði einhver að opna þyrfti glugga, en hún sagði að það skyldi ekki gert, því sökudólgurinn yrði að fá að njóta lyktarinnar! Hún þéraði mig og gaf mér sæmilegar einkunnir, þótt ég hefði aldrei fallega rithönd. Hún kvaðst alltaf þéra börn þekktra manna. Fröken Guðlaug fór að lokum héðan úr kuldanum til Kaupmannahafnar og endaði þar sitt líf. Brugg á skólaárunum Um fermingu, þegar ég hóf nám í Menntaskólanum hafði ég aldrei neytt svo mikils víns að ég fyndi veruleg áhrif af því, aðeins smakkað smástaup af borðvíni við hátíðleg tækifæri, einkum hjá nágrönnum okkar. Eftir því sem á námstímann leið og við þroskuðumst jókst vínneysla meðal nemenda. Oftast var einhver gleðskapur um helgar, dansæfmgar eða böll í skó- lanum eða annars staðar, sem við sóttum og var þá oft haft vín um hönd, helst svo lítið bæri á. Lang- flestir voru auralitlir og reyndu að ná sér í einhvern dreitil á ódýrasta hátt. Þá var það að ég fór að kynna mér bruggun. Góðkunningi mömmu, Páll Stefánsson frá Þverá, bjó í járn- klæddu timburhúsi, sem hann hafði skírt Þverá og var það við Laufásveg skammt fyrir sunnan húsið okkar. Hann hafði bruggað rabarbaravín árum saman, og þótti það afbragðs- gott. Ég hafði raunar verið í heim- sókn hjá honum með mömmu nokkr- um sinnum og hafði hann þá stund- um boðið upp á glas af því. Mamma fékk uppskriftina hjá honum og ég sá um framkvæmdir. Páll hafði haft þann hátt á að brugga árlegá i eitt hundrað og átt- atíu lítra tunnu og nota ekki innihald- ið fyrr en það var orðið árs gamalt, að minnsta kosti. Það var allt stórt í sniðum hjá Páli, enda vel efnaður bílasali og umboðsmaður fyrir Ford á íslandi. Einhvernveginn komst ég yfir eik- arkút, sem tók um fimmtíu lítra og þóttist efnilegur byijandi. Við höfð- um ræktað rabarbara eða tröllasúru, eins og hann hefur verið nefndur á íslensku, frá því ég fyrst mundi eftir og áttum nóg af honum. Páll hafði sagt að litlu máli skipti hvort leggirn- ir væru mjóir eða gildir, grænir eða rauðir, en staðreynd væri að rabar- bari úr sumum görðum væri mun betri til víngerðar en úr öðrum, hvernig sem á því stæði. Ég fór að öllu samkvæmt upp- skriftinni. Mér fannst óratími þar til vínið var fuilbúið til neyslu og auðvit- að var kúturinn ekki fullur, þegar þar að kom. Ég hafði litla von um að geta átt hann í heilt ár, hvað þá meira. Ekki var ég heldur einn um kútinn. Móðir mín og systir voru að vísu ekki miklir vínneytendur, en skólasystkin og aðrir félagar mínir voru allmargir og sumir liðtækir við að skála. Ég sá því fljótlega að eitthvað þurfti að gera til þess að drýgja mjöðinn, og þá varð ég mér úti um tíu lítra glerflösku í tilraunaskyni, keypti ölger hjá Agli Skallagrímssyni og brauðger hjá bakaranum okkar. Einhver hafði sagt mér að kandíssyk- ur væri bestur í svona brugg, því þá yrði mjöðurinn fallega gulbrúnn. Það var þó nokkur fyrirhöfn að leysa upp kandísinn, en allt tókst þetta að lokum og brúsinn var settur upp á miðstöðvarofn í kjallaranum. Eftir nokra klukkutíma var farið að geija vel í honum. Ef brúsinn var of fullur kom fyrir að froða ylli upp úr stútn- um. Oftast var geijun lokið eftir íjóra daga éf ofninn undir dunknum var nógu heitur. Þá var sett matarlíms- upplausn út í mjöðinn, hrist vel og dunkurinn fluttur á kaldan stað. Tveimur dögum síðar var mjöðurinn orðinn tær, fluttur yfir á flöskur með „hívert“ og tilbúinn til neyslu. Þenn- an mjöð kölluðum við „skyndibrugg“, enda má segja að þetta gengi hratt, þar sem það var tilbúið til neyslu eftir tæpa viku. Stundum kom kunningjahópurinn saman heima hjá mér og var þá oft glatt á hjalla og blessuð mamma tók vel á móti öllum gestum okkar. Hún þurfti aldrei á víni að halda, því eins og hún sagði sjálf, var hún fædd með hálfflösku í blóðinu. Samt var hún alltaf til í að smakka vín og lyfta glasi með okkur. Það sem í glösunum var, var oftast skyndibruggið, sem þar glóði og hreif vel. Ekki veit ég hve sterkt það var, en giska á tíu til tólf prósent, eða svipað og hvítvín. Oftast dönsuðum við unglingarnir við slík tækifæri eftir grammófón- hijómlist í stofunum heima og jafn- vel frammi í eldhúsi, þegar margt var. Frá þessum samkomum minnist ég einkum Þormóðs vinar míns Ög- mundssonar og Láru Jónsdóttur frá Yarmadal, síðar eiginkonu hans, og Ástu systur hennar. Auk þess voru tíðir gestir Hafnfirðingarnir Þor- steinn Björnsson, Baldur og Oddgeir Magnússynir sýslumanns og lög- reglustjóra í Hafnarfirði. Auk þess var alloft með okkur vinur minn og bekkjarbróðir Egill Sigurgeirsson, ásamt unnustu og síðar eiginkonu, Ástu Dalmann. Að sjálfsögðu voru stundum með okkur ýmsir aðrir skólafélagar og kunningjar og fyrir kom að ég bauð dömu með til að dansa við. Það færðist líf og íjör í hópinn þegar hinar gullnu veigar úr kútnum voru veittar og virtust flestir kunna vel að meta þær. Ég man tæpast eftir nokkrum, sem ekki skálaði með. Fyrir kom að vínið þraut eins og í Kana forðum og þá gátu góð ráð orðið nokkuð dýr, en eftir að ég náði mér í annað geijunarílát í við- bót, henti það varla, og mjöðurinn varð enn betri... Hættuleg ferð . .. Á feijunni fréttum við að fyrstu hersveitir Bandamanna væru komnar yfir suðurlandamæri Dan- merkur, væru á leið upp Jótland og gætu jafnvel komist á móts við Kold- ing einhvern tíma næturinnar. Það var einnig sagt frá verulegri mót- stöðu Þjóðveija og bardögum á ýms- um stöðum. Við glöddumst að sjálf- sögðu yfir þessum fréttum, en vorum þó uggandi um fjölskyldur okkar. Á leiðinni yfir Stórabelti urðum við tvívegis vör við að enskar flugvél- ar sveimuðu yfir og ráðlagt var að enginn væri úti á þilfari. Ekki var þó skotið á feijuna og komumst við heilu og höldnu til Korsör, en þaðan var ferðinni heitið beint til Kaup- mannahafnar. Við hafnarbakkann þar beið sænskt skip, sem átti að flytja flótta- fólkið til Svíþjóðar. Sænski greifinn, Folke Bernadotte, hafði um skeið unnið ötuliega að því að hjálpa nauð- stöddum flóttamönnum frá Þýska- landi til þess að komast til Svíþjóðar og áfram heim á leið, ef unnt var. Um þessar mundir var greifinn hætt- ur þessari starfsemi, en brá þó skjótt við er til hans var leitað og sendi þetta skip eftir fólkinu. Ekki gátum við Folmer komist að því með vissu hverrar þjóðar þetta flóttafólk var, en þótti sennilegt að það væri frá Suður-Evropu, ef til vill frá Grikklandi eða Júgóslavíu. Við skildum ekki orð af því sem það talaði. Frá járnbrautarstöðinni var öllum ekið í stórum bílum niður að skipi og fórum við með. Þegar komið var niður á uppfyllinguna við höfnina sáum við þó nokkuð af þýskum her- mönnum, sem þar voru á verði. Þeg- ar verið var að ljúka við að koma fólkinu út í skipið, komu nokkrir
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.