Morgunblaðið - 14.02.1991, Síða 20

20
AlORGUNKLAÐll) FIMMTUDAGUR 14. FEBRÚAR Í991
Stjórnmálaólgan í Sovétríkjunum:
Stefna Gorbatsj-
ovs á sér tæpast
viðreisnar von
- segir Edúard Shevardnadze
Berlín. Reuter.
EDÚARD Shevardnadze, fyrrum utanríkisráðherra Sovétríkjanna,
sagði í viðtali við þýska sjónvarpsstöð á þriðjudagskvöld að svo virt-
ist sem umbótastefnan svonefnda þar eystra ætti sér tæpast viðreisn-
ar von úr því sem komið væri. Enn væri þó ekki öll von úti. Tækju
lýðræðissinnar höndum saman kynni að reynast unnt að tryggja
breytingar þær á stjórnmálasviðinu i Sovétríkjunum, sem Míkhaíl
S. Gorbatsjov, leiðtogi sovéskra kommúnista, hefur boðað og kennd-
ar hafa verið við glasnost og perestrojku.

Shevardnadze lét þessi orð falla
í viðtáli við fréttamann þýsku sjón-
varpsstöðvarinnar »ZDF en þetta
er í fyrsta skipti sem hann ræðir
við fjölmiðla frá því hann boðaði
afsögn sína í áhrifaríkri ræðu á
þingi Sovétríkjanna í desember.
Hann lét síðan af embætti utanrík-
isráðherra í janúarmánuði og
hyggst nú, að því er hann sagði í
viðtalinu, koma á fót óháðri ráðgjaf-
arnefnd sérfræðinga á vettvangi
utanríkis- og afvopnunarmála.
Utanríkisráðherrann fyrrverandi
kvaðst hafa afráðið að segja af sér
í þeirri von að sú ákvörðun myndi
verða til þess að opna augu manna
fyrir hættunni á því að umbóta-
stefnu Gorbatsjovs yrði kollvarpað.
„Afsögn mín var örvæntingarhróp
úr dýpstu fylgsnum sálar manns
sem sá að hættan fór sívaxandi og
fylgdist með því hvernig viðbrögð
afturhaldsins urðu sífelt ófyrirleitn-
ari,“ sagði Shevardnadze. í Sov-
étríkjunum væru nú að verki ógn-
vænieg og hættuleg öfl sem vildu
að stjórnarhættir einræðisherrans
Jósefs Stalíns yrðu innleiddir á ný.
Afturhaldið og fylgismenn lýðræðis
tækjust nú á í Sovétríkjunum og
það væri að sönnu söguleg barátta.
Shevardnadze sagðist oftlega
hafa hugleitt hvort afsögnin hefði
verið rétt ákvörðun. Hann kvaðst
ekki iðraðst þess að hafa sagt af
sér og gat þess að hann væri ekki
hættur öllum afskiptum af sovésk-
um stjórnmálum.

Reuter
Edúard Shevardnadze (t.h.) ásamt Roland Dumas, utanríkisráðherra
Frakklands, í Moskvu í fyrradag.
Reuter
Bilun í japönsku
kjarn ork u veri
Kjarnorkuverinu í Fukui í Japan
var lokað vegna leka á laugar-
dag og talið er að bilunin verði
til þess að auka enn andstöðuna
við verið, sem hefur verið um-
deilt á meðal almennings. Rifur
mynduðust í pípum frá kjama-
kljúfnum með þeim afleiðingum
að geislavirkt vatn streymdi inn
í kæliklefa versins, sem sést á
myndinni.
Noregur:
Hávær páfa-
gaukur leidd-
ur fyrir rétt
Ósló. Reuter.
HÁVÆR páfagaukur var
leiddur fyrir rétt í Noregi í
vikunni, ákærður fyrir að
hafa valdið nágranna sínum
hjartaáfalli. Hann á því yfir
höfði sér langa fangavist í ein-
angrun.
Fuglinn, sem heitir Jokko og
nálgast fimmtugt, lét lítið fyrir
sér fara þegar dómari, lögfræð-
ingar og vitni komu á heimili
hans til að heíja réttarhöldin á
mánudag. Þau fara fram á heim-
iiinu vegna þess að of kalt er í
veðri til að fuglinn geti ferðast.
„Konan mín var flutt á sjúkra-
hús vegna hjartaáfalls. Eg tel
að ein af ástæðunum fyrir veik-
indum hennar hafi verið hávaði
frá páfagauknum og ögranir eig-
andans," höfðu norsk dagblöð
eftir nágranna fuglsins, Frank
Andressen. Hann sagði gargið í
fuglinum hafa verið eins og
„hnífstunga í magann".
Eigandi Jokkos, Jan Erik
Skog, kvaðst saklaus af ákærum
um að hann hefði njósnað um
Andressen-fjölskylduna og af
ásettu ráði haft páfagaukinn úti
í garði á sumrin til að ergja
nágrannana. Réttarhöldin héldu
áfram á þriðjudag og allt að
tuttugu manns eiga að bera vitni
í málinu.
Bresk og bandarísk yfirvöld:
Erfiðir samningar um rétt
til að fijúga til Heathrow
St. Andrews, Frá Guðmundi Heiðarí Frímannssyni, fréttaritara Morgunblaðsins.
BRESK flugmálayfirvöld eiga nú í erfiðum samningum við bandarísk
um rétt Pan Am-flugfélagsins til að fljúga á milli Heathrow-flugvallar
í Lundúnum og Bandaríkjanna. Engar horfur eru á samkomulagi eins
og er.
Viðræðum milli breska sam-
gönguráðherrans, Malcoms Rif-
kinds, og hins bandaríska starfs-
bróður hans, lauk fyrir rúmri viku
án þess að samkomulag næðist.
Ástæðan fyrir þessum viðræðum er
sú, að Pan Am-flugfélagið er nú
undir stjórn skiptaráðanda í Banda-
ríkjunum. United Airlines, annað
bandarískt flugfélag, hefur boðið í
Pan Am og meðal annars hefur það
boðið 400 milljónir Bandaríkjadala,
eða ríflega 2 milljarða ÍSK, fyrir
flugleiðina til Heathrow. Salan á
þessari leið getur ráðið úrslitum um
það, hvort Pan Am verður gjald-
þrota eða ekki.
Bandaríska flugfélagið TWA er í
greiðsluerfiðleikum og hefur ákveðið
að selja American Airlines réttinn
til að fljúga til Heathrow. Salan
veltur á niðurstöðum samninganna.
Vandinn er sá, að bresk flugmála-
yfirvöld ákváðu með reglugerð fyrir
meira en áratug, að heimila engum
nýjum flugfélögum að hefja rekstur
frá Heathrow. Til að United Airlines
geti hafið flug til Heathrow, þarf
breytingu á þessari reglugerð að því
er talið var í fyrstu. Nú er hins veg-
ar talið að samgönguráðherrann
geti heimilað söluna án reglugerðar-
breytingar.
En ráðherrann hefur tregðast við.
Kólerufaraldur í Perú
ógnar allri S-Ameríku
Ástæðan er sú, að hann vill tryggja
hagsmuni breskra flugfélaga í sam-
keppni við bandarísk. Bandaríkja-
menn hafa fallist á ýmsar kröfur
Breta. Til dæmis fær Virgin-flugfé-
lagið heimild til að fljúga til Banda-
ríkjanna frá Heathrow, ef samningar
nást, og bresk flugfélög fá að selja
flugmiða á leiðum innan Bandaríkj-
anna í samvinnu við bandarísk flug-
félög.
Bresk yfirvöld hafa krafist ein-
hliða réttar til að takmarka sæta-
fjölda bandarískra flugfélaga á flug-
leiðum til Heathrow. Þetta hafa
bandarískir samningamenn ekki get-
að fallist á. Þeir segja, að slíkur ein-
hliða réttur komi í veg fyrir þróun
framboðs bandarísku félaganna og
sé andstæður hagsmunum neytenda.
Óbilgirni Breta?
Talsmenn bandarísku flugfélag-
anna saka Breta um óbilgirni í þessu
máli. Þeir séu að nota sér erfiðleika
bandarísku félaganna til að bæta
stöðu breskra flugfélaga. Yfirmenn
breskra flugfélaga hafa hvatt breska
samgönguráðherrann til að gefa
hvergi eftir. Breskir samningamenn
hafa látið hafa eftir sér, að þeir
hafi lítla samúð með bandarískum
flugfélögum. Þeir segja að félögin
hafi í samráði við bandarísk flug-
málayfirvöld komið Laker-flugfélag-
inu á kné á sínum tíma. Vandi þeirra
sé nú fyrst og fremst heimatilbúinn.
Sterk samkeppnisaðstaða banda-
rískra flugfélaga á alþjóðlegum
markaði hefur byggst á því, að út-
lend flugfélög fá ekki að fljúga inn-
an Bandaríkjanna. Bretar vilja nú
reisa skorður við þessum styrk eða
fá aukinn aðgang að bandarískum
innanlandsmarkaði.
Svo mikil harka hefur hlaupið í
samningana, að jafnvel er búist við
að komi til kasta Johns Majors,
breska forsætisráðherrans, og Ge-
orge Bush, Bandaríkjaforseta, að
leysa þessa deilu.
Lima. Reuter.
SKÆÐASTI kólerufaraldur sem geisað hefur í heiminum í þrjá ára-
tugi hefur orðið a.m.k. 77 manns að bana í Perú og yfir 11.000
manns hafa smitast af sjúkdómnum. Heilbrigðisyfirvöld óttast að
þessi faraldur, sem sagður er eiga upptök sín í öðrum er kom upp
í Indónesíu árið 1961, breiðist hratt út um alla Suður-Ameríku.
Kólera berst einkum með meng-
uðu vatni og skelfiski og breiðist
hratt út í Perú þar sem frárennsli
er víðast dælt í Kyrrahaf og ár sem
sjá landsmönnum fyrir drykkjar-
vatni. Um 40% af vatnsbirgðum
Lima eru menguð. Borði maður
sýktan skelfisk getur sjúkdómurinn
valdið svo snöggu vökvatapi að við-
komandi deyi innan nokkurra
klukkustunda. Sjómenn í Perú hafa
efnt til mótmælaaðgerða vegna tak-
markana yfirvalda á físksölu og
hámað í sig skelfisk fyrir framan
sjónvarpsvélar til að sýna fram á
að öllu sé óhætt. Matvæli frá Perú
hafa verið bönnuð í ýmsum ríkjum
Suður-Ameríku en sérfræðingar
segja það ekki nægja til að stemma
stigu við útbreiðslu sjúkdómsins.
Fyrir þrem árum dóu yfír 200
manns úr kóleru í Indlandi og um
11.000 fengu læknisaðstoð vegna
faraldurs sem geisaði í mánuð.
Portúgalskir sæfarar voru fyrstu
Vesturlandamennirnir sem kynnt-
ust sjúkdómnum er þeir sigldu til
Indlands á 15. öld.
Sjúkdómurinn er yfirleitt ekki
lífshættulegur fái fólk hjálp í tæka
tíð. „Kólera er sjúkdómur hinna
fátæku og öll álfan erjiví berskjöld-
uð fyrir honum,“ sagði Uriel Garc-
ia, fyrrum heilbrigðisráðherra Perú.
Fólki er ráðlagt að forðast að halda
sig í fjörum, sjóða allt drykkjarvatn
í 10 mínútur og þvo vandlega ávexti
og grænmeti. Sjúkdómurinn hefur
ekki geisað í Suðúr-Ameríku frá
því á þriðja áratugnum. Evrópu-
bandalagið hefur veitt 500.000 Ecu
(rúmlega 39 milljónum ÍSK) til að
stemma stigu við útbreiðslu sjúk-
dómsins. Tæpur helmingur þessar-
ar fjárhæðar rennur til læknasam-
takanna Medecins Sans Frontieres
(Læknar án landamæra), sem hafa
sent hjúkrunarlið til Perú.
Bandarísk yfirvöld:
Brítish Airways fær
ekki að lækka fargjöld
Washington. Reuter.
Samgöngurtiálaráðuneyti Bandaríkjanna hefur hafnað að mestu
beiðni breska flugfélagsins British Airways um að fá að lækka
verulega fargjöld á leiðinni London-New York. Ákvörðunin tengist
deilum vegna lendingarleyfa bandariskra flugfélaga í London.
British Airways skýrði frá því efnahagsástand er slæmt í Banda-
ríkjunum og flugfarþegum hefur
fækkað mjög um allan heim vegna
átakanna við Persaflóa og ótta við
hryðjuverk.
Bandarísk yfirvöld samþykktu
aðeins þann hluta fargjaldalækk-
ana British Airways sem verður í
gildi í apríl. Þau sögðu að leyfi til
frekari lækkana yrði skoðað í ljósi
niðurstöðu viðræðna um lending-
arleyfí handa bandarísku félögun-
um á Heathrow-flugvelli í London.
sl. sunnudag að félagið hygðist
lækka fargjöld sín og svöruðu
bandarísku flugfélögin Pan Amer-
ican, Trans World Airlines og
Northwest Airlines í sömu mynt.
Síðastnefnda félagið ætlar einnig
að lækka fargjöld á ferðum til
annarra Evrópulanda og verður
lækkunin frá 14% upp í 40%. Sér-
fræðingar í flugmálum segja að
flugfélögin hafi alls ekki efni á
hörðu fargjaldastríði sem stendur.
Verð á eldsneyti hefur hækkað,