Morgunblaðið - 16.02.1991, Blaðsíða 18

R|8
‘ ^ÓR^Uí4áíiik&4AmÁ«&ÁGUR-l€r^ÉBÍWAR- 19M-
Reuter
Fyrrverandi kommúnistaríki vilja
aukna samvinnu
Jozsef Antall, forsætisráðherra Ungveijalands (t.v.), Lech Walesa,
forseti Póllands, og Vaclav Havel, forseti Tékkóslóvakíu, í þinghús-
inu í Búdapest í gær áður en þeir undirrituðu samning um aukna
samvinnu þessara fyrrverandi kommúnistaríkja.
Stóru bandarísku flugfélög-
in í harðvítugri samkeppni
Flórída. Frá Atla Steinarssyni, fréttaritara Morgunblaðsins.
AFLEIÐINGAR stríðsins við Persaflóa valda stóru bandarísku flugfé-
lögunum miklum búsifjum. Ljóst er að samdrátturinn er mikill en
eins og er verður ekki séð hversu alvarlegt áfallið verður. Æðisgeng-
in samkeppni er hafin milli félaga sem berjast í bökkum. Dragist
Persaflóastríðið á langinn - svo ekki sé talað um ef það breiðist út
- kann það að tákna endalok margra af stærstu flugfélögum Banda-
ríkjanna.
Erfiðleikarnir, sem rekja má til
stríðsins, eru einkum fólgnir í því,
að fólk hættir við flugferðalög af
ótta við hermdarverk í flugvélum
eða á flugvöllum. Þetta bætist ofan
á minnkandi flugferðalög vegna
samdráttar í bandarískum efna-
hagsmálum. Þess samdráttar hefur
gætt meira í ferðalögum en öðru.
Bandaríkjastjórn hefur sett 65 lönd
á „hættusvæði“ og hvatt til þess
að fólk ferðist ekki á þá staði. Þetta
eitt veldur flugfélögum miklum erf-
iðleikum — og þegar minnkandi
farþegafjöldi innanlands bætist við
er stutt í hrunið. Margir þora held-
ur ekki að ferðast innanlands.
USAir — helsta tengiflugfélag
Flugleiða í Bandaríkjunum — mátti
þola milljónatuga tjón í dollurum
talið á sl. ári. Það tilkynnti sl. mánu-
dag að vegna fjárhagserfiðleika
yrði 3.585 starfsmönnum sagt upp
á þessu ári. Félagið ætlar að loka
4 af 12 flugafgreiðslum sínum í
Flórída, þ.á m. afgreiðslunni í
Miami. Lokun stöðva í Miami hefur
áhrif um allt Flórídaríki því starfs-
fólk með háan starfsaldur getur
flutt sig til og „ýtt út“ yngra starfs-
fólki félagsins annars staðar í
ríkinu. Niðurskurðurinn snertir 660
flugmenn, 540 flugfreyjur og þjóna,
505 flugvirkja og um 2.000 manns
í sölu- og þjónustustörfum. Sam-
drátturinn þýðir að 13,3% af 54.000
starfsmönnum á sl. ári verður sagt
upp en sumt af því fólki er í hluta-
vinnu.
Eastem, sem eitt sinn var
stærsta flugfélag Bandaríkjanna,
er gjaldþrota. Stóru félögin beijast
um eignir þess og hafa ýmsir
áhyggjur af þróun þeirra mála, því
það merkir að samkeppnin muni
minnka í framtíðinni. Barist er t.d.
um eignir Eastem (5 rana og tvö
færibönd fyrir farangur) á Orlando-
flugvelli. Þar vilja engin fiugfélög
gefa neitt eftir — nema Flugleiðir
sem hætta flugi til Orlando í júní,
júlí og ágúst í ár eins og í fyrra.
Erfiðleikarnir í innanlandsflug-
inu er auðskilið vandamál banda-
rískra flugfélaga. En torskildara er
að samtímis uppsögnum starfsfólks
hafa þau lagt út í afar dýrt auglýs-
inga- og fargialdastríð á millilanda-
leiðum, sem þau hafa alls ekki ráð
á — en þora ekki að hunza.
Fargjaldastríð, ofan á minnkandi
farþegafjölda af völdum stríðsótta,
gat ekki komið á verri tíma. Áður
en það hófst glímdu flugfélögin við
mesta tap sem þau hafa orðið fyrir
síðan frelsi var gefið í bandarískum
flugmálum 1978. Þau vom öll að
tapa.
British Airways hóf verðstríðið
sunnudaginn 10. febrúar; auglýsti
33% lækkun á hinum vinsælu ferð-
um milli London og New York:
(kaupa þarf farseðil með 30 daga
fyrirvara) USAir; Delta, Pan Am
fylgdu eftir með sama boð — enda
með nóg farþegarými í kjölfar styij-
aldar í Austurlöndum nær. Óvænt-
ast var að TWA bauð enn betur —
eða 50% afslátt. Tiiboðið felur í sér
að farmiði aðra leið milli London
og New York lækkar úr 538 í 269
Bandaríkjdali. Fargjald á fyrsta
farrými lækkar að sama skapi.
Búist er við að önnur flugfélög
fylgi eftir og bjóði sömu fargjöld.
Flugfélög vilja vera samkeppnisfær
— og samkeppnin er óútreiknanleg
og hún ræður mestu um þróun
málsins.
Forseti Slóveníu:
Reuter
Forsetar Króatíu og Slóveníu, dr. Fraiyo Tudjman (t.v.) og Milan
Kudan, á fundi í Belgrad um framtíð Júgóslaviu.
Forsætisráð Júgóslavíu og forsæt-
isráðherra landsins komu saman til
fundar í höfuðborginni, Belgrad, á
miðvikudag til að freista þess að
koma í veg fyrir að væringamar,
sem sett hafa svip sinn á samskipti
Króata og Slóvena annars vegar og
Serba hins, vegar leiði til upplausnar
júgóslavneska ríkjasambandsins.
Hinir fyrmefndu hafa viljað að ríkin
öðlist sjálfstæði hvert um sig og
hafi lauslegt samband sín á milli,
en hinir síðarnefndu vilja áframhald-
andi miðstýrt ríkjasamband.
Fundinum lauk án samkomulags
og fréttir hafa smám saman verið
að berast um gang hans. Júgóslavn-
eska fréttastofan Tanjug sagði í gær
að Milan Kucan, forseti Slóveníu,
hefði lagt fram tillögu um að Júgó-
slavíu yrði skipt í tvö eða fleiri sjálf-
stæð ríki, samkvæmt samkomulagi
milli lýðveldanna. í öðru þeirra yrðu
lýðveldin, sem aðhyllast miðstýrt
ríkjasamband, en hinu eða hinum
þau sem vilja lauslegt samband.
Talið er að tillagan sé byggð á áætl-
un, sem Kucan og Franjo Tudman,
forseti Króatíu, hafa komið sér sam-
an um en hún hefur ekki enn verið
birt opinberlega.
Kucan sagði einnig að viðræður
um framtíð Júgóslavíu ættu að fara
fram án þátttöku leiðtoga sam-
bandsríkisins. Júgóslavnesku lýð-
Júgóslavíu verði skipt
í tvö ríki hið minnsta
Belgrad. Reuter.
LEIÐTOGAR júgóslavneska lýd-
veldisins Slóveníu hafa lagt fram
tillögu um að Júgóslavíu verði
skipt í að minnsta kosti tvö sjálf-
stæð ríki en Borisav Jovic, forseti
landsins, leggst gegn slíkum hug-
myndum.
veldin sex ættu sjálf að ákveða
framtíð sína.
Borislav Jovic, forseti Júgóslavíu,
sem er Serbi, sagði að leiðtogar lýð-
veldanna hefðu engan rétt til að
ákveða framtíð Júgóslavíu upp á
eigin spýtur án þjóðaratkvæða-
greiðslu.
Herferð gegn
barnaánauð
Nýju Ðelhí. Reuter.
HREYFING sem berst gegn
ánauð barna i Indlandi hvatti í
gær þjóðir heims til að hætta að
kaupa teppi frá indverskum verk-
smiðjum, sem hneppt hafa börn í
þrældóm.
Hreyfingin nefnist Frelsisfylking
gegn vinnuánauð og formaður henn-
ar sagði að ekkert væri hæft í stað-
hæfingum um að nauðsynlegt væri
að börn ynnu teppin vegna þess að
til þess þyrfti smáa og liðuga frngur.
Hreyfingin hóf herferð gegn
ánauðinni eftir að hópi stúlkna í
teppaverksmiðju hafði verið nauðgað
hvað eftir annað vegna þess að þær
höfðu reynt að stijúka. Drengir voru
hengdir upp á tré og brenndir með
vindlingum fyrir flóttatilraun.
Finnland:
Almennt áhugaleysi ein-
kennir kosningabaráttuna
Helsinki. Frá Lars Lundsten, fréttaritara Morgunbiaðsins.
FINNAR ganga til þingkosninga 17. mars en flest virðist benda
til þess að kjörsókn verði óvenju lítil. Fjölmiðlar hafa hingað til
aðallega beint sjónum sínum að strjðinu við Persaflóa og tilraun-
um Moskvustjórnarinnar til að kveða niður frelsisbaráttu Eystra-
saltsþjóðanna. Hefur það óneitanlega komið niður á kosningabar-
áttunni.
Áhugaleýsi fmnskra kjósneda
verður þó ekki einungis skýrt með
tilvísun til ástandsins á vettvangi
alþjóðamála. Aldrei fyrr hafá jafn
margir flokkar boðið fram og í
þessum kosningum, en þeir eru
samtals 17. Engu að síður virðist
hinn almenni kjósandi ekki telja
sig hafa raunverulega valkosti.
Það eru þrír helstu flokkamir,
hægri menn, jafnaðarmenn og
Miðflokkurinn, sem ráða ferðinni
þegar ríkisstjóm verður mynuð
að kosningum loknum. Hver
þeirra er með rúmlega 20 pró-
senta fylgi og þykir ótvírætt að
tveir þeirra myndi ríkisstjórn sam-
an. Hvaða flokkar komast í stjóm
auk aðalflokkanna er í raun og
veru aukaatriði. Síðustu fjögur
ár hafa hægri menn og jafnaðar-
menn verið saman í stjóm þrátt
fyrir að þessir flokkar hafi verið
taldir aðalandstæðingarnir í
finnskum stjómmálum um ára-
tugi. Flokkarnir eiga það þó sam-
eiginlegt að kjösendur þeirra telj-
ast til launþega og sérstaklega
það að fylgi þeirra er mest i þétt-
býli. Miðflokkurinn hefur verið og
er bændaflokkur þrátt fyrir ítrek-
aðar tilraunir til að ná vinsældum
meðal borgarbúa.
Rætt um þriggja flokka
stjórn
Það vakti almenna hneýkslan
fyrir skömmu þegar fréttir tóku
að berast um að flokksleiðtogarn-
ir hefðu þegar hafið undirbúning
að stjórnarmyndun. Meðal annars
hefur Kalevi Sorsa (jafn.) fyrrum
utanríkisráðherra og núverandi
þingforseti lýst yfir áhuga sínum
að gerast forsætisráðherra. Þótti
það ekki við hæfi að flokkamir
væru teknir að skipta ráðherra-
stólum á milli sín áður en þjóðin
hefði fengið að kveða upp dóm
sinn við kjörborðið.
Af hálfu miðflokksmanna hefur
verið varpað fram þeirri hugmynd
að þrír stærstu fiokkarnir fari'
saman í stjóm. Miðflokksmenn
byggja þessa hugmynd sína á
þeirri forsendu að þjóðin sé núna
í vanda stödd og er ástandið bor-
ið saman við stöðu mála á
stríðsárunum. Þessu hefur verið
svarað með því að það gæti tæp-
ast talist eðlilegt í þingræðisþjóð-
félagi að engin raunvemleg
stjórnarandstaða væri á þingi.
Kosningabaráttan virðist frek-
ar snúast um váldatafl flokkanna
þriggja en málefni. Kosningayfir-
lýsingar hægri manna, jafnaðar-
manna og miðflokksmanna þykja
furðu óskýrar. Fréttaskýrendur
telja að það sé vegna þess að
enginn flokkur hafí hugrekki til
að gerast óhæfur til saínstarfs í
augum hinna. Að margra mati er
t.a.m. nauðsynlegt að taka af-
stöðu til mála eins og stöðu Finna
í viðræðum Fríverslunarbanda-
lags Evrópu (EFTA) og Evrópu-
bandalagsins (EB), en afstaða
flokkanna í þeim efnum er mjög
óskýr. Hægri menn hafa látið að
því liggja að Finnum beri að ger-
ast aðilar að EB eins og Svíar og
Austurríkismenn stefni að. Jafn-
aðarmenn hafa beðið átekta én
miðflokksmenn hafa verið beinlín-
is andvígir þátttöku Finna í sam-
starfí Evrópuríkja.
Ný kjarnorkuver
Hægri menn hafa tekið frum-
kvæðið í einu helsta kosningamál-
inu. Ilkka Suominen flokksfor-
maður og iðnaðarráðherra hefur
Iýst því yfir að næsta ríkisstjóm
þurfí að taka ákvörðun um að
byggja eitt eða jafnvel tvö ný
Kalevi Sorsa
kjarnorkuver í Finnlandi. Hvorki
miðflokksmenn né jafnaðarmenn
vilja taka afstöðu til málsins. Um
þriðjungur Finna vill samkvæmt
nýlegum skoðanakönnunum svara
orkuþörf landsmanna með bygg-
ingu nýrra kjarnorkuvera. Fyrir
fjórum árum grúfði skugginn af
kjarnorkuslysinu í Tsjernobyl enn
yfír og lýstu allir flokkar þá yfir
því að ekki yrði tekin ákvörðun
um byggingu nýs kjarnorkuvers
á þessu kjörtímabili. Forsvars-
menn orkuframleiðenda og iðnað-
ar hafa hins vegar haldið áfram
að skipuleggja byggingu nýrra
kjarnorkuvera og þykir nú tími
til kominn að ríkisvaldið leggi
formlega blessun sína yfir fram-
kvæmdirnar.