Morgunblaðið - 16.02.1991, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ LÁ.UGARDAGUR 16.' FEBRUAR 199Í'
Tvær risabyssur í
vopnabúri Saddams
Husseins Iraksforseta
- segir Breti sem vann að smíði þeirra
Irakar ljá máls á brottkvaðningu hersveita sinna frá Kúveit:
Mikil fagnaðarlæti bijót-
ast út á götum Bagdad
Vonir um frið bresta er fyrirvarar íraskra stjórnvalda koma í ljós
Bagdad. Reuter.
ÆÐSTA valdastofnun íraks til-
kynnti í gær að írakar væri
reiðubúnir að flytja hersveitir
Lundúnum. Reuter.
BRESKUR tæknifræðingur; sem kveðst hafa unnið að smíði svo-
nefndrar „risabyssu“ fyrir Iraka fullyrti á fimmtudag að Saddam
Hussein réði nú þegar yfir tveimur slíkum. Sagði hann íraka
geta beitt þessum vopnum í landbardögum við hersveitir banda-
manna.
Þessar fullyrðingar tæknifræð-
ingsins, Christophers Cowleys,
komu fram í sjónvarpsþætti sem
sýndur var á fimmtudag í Bret-
landi. Kvaðst Cowley hafa ,ásamt
hópi sérfræðinga, hannað byssu
sem skotið gæti risastórri
sprengjuhleðslu allt að 480 kíló-
metra. Hann gat þess að svo virt-
ist sem írakar ættu nú tvær slíkar
byssur og væri önnur þeirra
geymd einhvers staðar í Sinjar-
fjöllum í norðurhluta íraks, nærri
sýrlensku landamærunum.
Hann sagði vopn þessi ná-
kvæmari. en Scud-eldflaugarnar
sem Irakar hafa skotið á ísrael
og Saudi-Arabíu. Slík risabyssa
væri um 40 metra löng og eyði-
leggingarmáttur hverrar
sprengjuhleðslu ótrúlegur. Hæfði
hleðslan byggingu, skip eða skrið-
dreka stæði ekkert eftir.
í apríl í fyrra fundu breskir
tollverðir átta stálhólka sem flytja
átti úr landi til íraks. Bresk stjórn-
völd fullyrtu að hólkar þessir
hefðu verið hluti risabyssunnar
en því andmæltu írakar. Ýmis
konar dularfullar vörusendingar
til íraks voru einnig stöðvaðar á
Ítalíu og í Grikklandi og Tyrk-
landi.
Cowley kvaðst hafa unnið fyrir
kandadískan sérfræðing, Gerald
Bull að nafni, en hann var myrtur
í Brussel í mars í fyrra. írakar
hefðu upphaflega fengið Bull og
aðstoðarmenn hans til að vinna
að gerð ótilgreindrar eldflaugaá-
ætlunar en einnig haft áhuga á
fallbyssum sem Bull hafði þróað
og lýst yfír að þeir vildu koma sér
upp ýmis konar risabyssum. I
sjónvarpsþættinum kom fram að
írakar hefðu gert áætlanir um
smíðuð yrði risabyssa sem skotið
gæti allt að 1.500 kílóa hleðslu.
Cowley gat þess að Bull hefði
verið nýkominn frá írak þar sem
hann hefði fylgst með tilrauna-
skotum úr slíkri risabyssu er hann
var myrtur. Hann fullyrti enn-
fremur að breskum stjórnvöldum
hefði verið fullkunnugt um þau
verkefni sem Bull hefði unnið að.
sínar frá Kúveit og vakti tilkynn-
ingin vonir út um allan heim um
að stríðinu fyrir botni Persaflóa
kynni senn að ljúka. Þetta var í
fyrsta sinn frá því Saddam Huss-
ein íraksforseti innlimaði Kúveit
í írak sem írösk stjórnvöld ljá
máls á því að kalla hersveitirnar
heim. Irakar þustu út á götur
Bagdad til að fagna tilkynning-
unni, skutu úr rifflum upp i loft-
ið og föðmuðust. Fagnaðarlætin
hættu skömmu síðar er í ljós kom
að irösk stjórnvöld settu ýmis
skilyrði fyrir brottkvaðningunni.
Þau krefjast þess meðal annars
að Sameinuðu þjóðirnar afnemi
viðskiptabannið á íraka, að Kúv-
eitmálið verði tengt deilu araba
og Israela og að hersveitir
bandamanna verði fluttar frá
Persaflóa innan mánaðar eftir
að vopnahlé komist á.
„Byltingarráðið hefur tilkynnt þá
ákvörðun sína að taka til umfjöllun-
ar ályktun Öryggisráðs Sameinuðu
þjóðanna númer 660 ... með það
að markmiði að stuðla að lausn, sem
írakar geta sætt sig við með sæmd,
þar á meðal ákvæði um brottkvaðn-
ingu,“ sagði í yfírlýsingu, sem lesin
var í útvarpinu í Bagdad. Saddam
Hussein lýsti því yfir 8. ágúst að
Kúveit hefði verið innlimað í írak
og sór þess eið að láta landið aldrei
af hendi. Hann hefur hingað til
staðið við þessa yfirlýsingu.
Byltingarráðið, þar sem Saddam
er í forsæti, krafðist algjörs vopna-
hlés og að allar fyrri ályktanir Sam-
einuðu þjóðanna um innrásina í
Kúveit yrðu gerðar ógildar, þar á
meðal sú sem kveður á um við-
skiptabann á íraka. Ráðið sagði að
um leið og írakar flyttu hermenn
sína frá Kúveit yrðu ísraelar að
hverfa frá Vesturbakka Jórdanar
og Gaza-svæðinu, svo og hemumd-
Breskir hermenn fylkja liði í Saudi-Arabíu.
Reuter
um svæðum þeirra í Líbanon og
Sýrlandi. Ef ísraelar féllust ekki á
þetta bæri Sameinuðu þjóðunum
að setja viðskiptabann á þá líkt og
gert var vegna innrásarinnar í Kúv-
eit. Þá yrði að flytja alla 700.000
hermenn bandamanna frá Persaflóa
innan við mánuði eftir að vopnahlé
kæmist á. Engar erlendar hersveit-
ir yrðu á svæðinu að stríðinu loknu.
Ráðið sagði ennfremur að beita
bæri „raunverulegum lýðræðisað-
ferðum“ þegar framtíð Kúveits yrði
ákveðin. Bandamenn yrðu að greiða
írökum skaðabætur vegna loft-
árásanna á Bagdad og afskrifa
þyrfti allar skuldir íraka „og þeirra
nágrannaríkja sem orðið hafa fyrir
skaða vegna hemaðarofbeldisins“.
Eins og í fyn1 yfírlýsingum íraskra
stjómvalda lauk tilkynningunni á
herskáan hátt, og því var lýst yfír
að íraksher væri „öruggur um að
bera sigurorð af kúgurunum á
næstu dögum“. Nokkrum klukku-
stundum áður en tilkynningin var
birt höfðu íraskir ráðamenn sagt
að þeir biðu í ofvæni eftir landorr-
ustum gegn fjölþjóðahernum.
Bandamenn hafa áður hafnað því
að tengja hemám íraka í Kúveit
Áróður, veikleikamerki
eða raunveruleg tilslökun?
BANDARÍSKIR sérfræðingar sögðu í gær að tilkynning íraka
þess efnis að þeir væru tilbúnir til að kalla innrásarlið sitt heim
frá Kúveit að uppfylltum nyög ákveðnum skilyrðum væri tilraun
af þeirra hálfu til að ijúfa samstöðu bandamanna í Persaflóastyij-
öldinni. Aðrir bentu á að það gæti út af fyrir sig talist merkilegt
að vikið hefði verið að hugsanlegri heimkvaðningu innrásarliðs-
ins í tilkynningunni og ein ályktun Öryggsráðs Sameinuðu þjóð-
anna tiltekin. írakar hafa þráfaldlega gert framkvæmdastjóra
SÞ, Javier Perez de Cuellar, persónulega ábyrgan fyrir stríðinu,
sakað hann um glæpi og sagt stofnunina handbendi heimsvalda-
sinna og zíonista.
Sérfræðingar höfðu marg-
víslegar skýringar á þessari
óvæntu tilkynningu Byltingarr-
áðsins íraska. Nokkrir vísuðu tii
sprengjuárásar Bandaríkjamanna
á loftvarnabyrgi í Bagdad á mið:
vikudag, sem bandarískir emb-
ættismenn fullyrða að hafí verið
stjórnstöð írakshers, og kváðu
sýnt að Saddam Hussein forseti
hefði með þessu viljað nota sér
áróðursstöðu sína. Menn höfðu á
orði að tímasetningin gæti tæpast
verið tilviljun; Oryggisráð SÞ
hefði verið á fundi um stríðið fyr-
ir botni Persaflóa, yfír hefði stað-
ið fundur Arabaleiðtoga í Kaíró,
verulegar líkur væru á því að innr-
ás bandamanna í Kúveit væri yfir-
vofandi og sprengjuárásin á mið-
vikudag hefði vakið hrylling víða
um heim. í tilkynningunni hefðu
írakar í raun hvergi hvikað frá
fyrri kröfum sínum og skilyrðum
fyrir brottflutningi innrásarliðsins
og raunar bætt við nokkrum nýj-
um sem augljóslega væru öldung-
is óaðgengileg fyrir bandamenn.
Vígstaða íraka og sinnaskipti
Saddams
Nokkrir sérfræðingar sem
fréttamenn Reuters-fréttastof-
unnar ræddu við sögðu yfirlýsingu
íraka veikleikamerki. Greinilegt
væri að Saddam Hussein hefði
gert sér ljóst að herafli hans yrði
lagður í rúst héldi stríðið áfram
og þannig væri freistandi að
álykta sem svo að vígstaða hans
væri veik. Saddam teldi að her
hans gæti tæpast varist innrás
bandamanna. Bandarískir emb-
ættismenn hafa fullyrt að um
þriðjungur vígtóla Iraka, stór-
skotaliðsbyssur, skriðdrekar og
fleira, hafí verið eyðilagður.
John Hannah, sérfræðingur í
málefnum Mið-Austurlanda, sem
starfar í Washington, sagði að
Saddam Hussein hefði áður birt
óvæntar yfirlýsingar sem verið
hefðu í litlu sem engu samræmi
við fyrri stefnu íraksstjómar.
Nefndi hann að Saddam hefði
árið 1975 fallist á málamiðlun í
deilu við írani um yflrráðarétt
yfír Shatt-al-arab siglingaleiðinni.
Þann samning hefði Saddam siðan
haft að engu fimm ámm síðar er
hann hóf stríðið mannskæða við
írani. Svipuðum aðferðum hefði
íraksforseti einnig beitt í viðskipt-
um sínurn við kúrdíska minnihlu-
tann í iandinu. Þótt Saddam ætti
það til að hopa, breytti hann sjald-
an langtíma markmiðum sínum.
Þáttaskil í stryjöldinni?
Aðrir töldu það marka þátta-
skil í Persaflóastyijöldinni að ír-
akar hefðu lýst sig reiðubúna til
að fara frá Kúveit. Irakar innlim-
uðu landið skömmu eftir innrásina
eins og alkunna er og hafa ævin-
lega allt frá því sagt landið vera
19. hérað íraks. Þannig minntist
Tariq Aziz, utanríkisráðherra ír-
aks, aldrei á Kúveit er hann ræddi
við blaðamenn í Genf eftir fund
sinn með James Baker, utanríkis-
ráðherra Bandaríkjanna. William
Quandt, fyrrum starfsmaður
Þjóðaröryggisráðs Banda-
ríkjanna, sagðist telja þessa yfir-
lýsingu til marks um að lokastig
styijaldarinnar væri skammt und-
an. „Sú staðreynd að írakar eru
nú teknir að ræða heimkvaðningu
heraflans í Kúveit er mjög mikil-
væg. Judith Kipper, sérfræðingur
á vettvangi utanríkismála í Was-
hington, tók í sama streng og
sagði þetta marka raunveruleg
þáttaskil í styijöldinni. Skilyrði
Iraka fyrir brottflutningi væru í
raun „óskalisti" en ekki afdráttar-
lausar kröfur. Clovis Maksoud,
fyrrum sendiherra Arababanda-
lagsins í Bandaríkjunum, kvaðst
telja að Bandaríkjamenn myndu
nú sæta vaxandi þrýstingi á vett-
vangi Sameinuðu þjóðanna um að
hætta árásum á Irak og Kúveit.
Ákaft yrði hvatt til þess á næst-
unni að komið yrði á vopnahléi.
við lausn deilu araba og ísraela.
Þeir krefjast þess einnig kúveiska
furstafjölskyldan komist aftur til
valda.
• •
Oryggisráð SÞ:
Alyktun
660 um
innrásina
í Kúvéit
Sameinuðu þjóðunum. Reuter.
ÍRASKA byltingarráðið léði
í gær máls á því að fara eft-
ir ályktun Öryggisráðs Sam-
einuðu þjóðanna númer 660
um Kúveitmálið. Ályktunin
kveður á um tafarlausa og
skilyrðislausa brottkvaðn-
ingu íraskra hermanna frá
Kúveit og var samþykkt 2.
ágúst — daginn sem írakar
réðust inn í landið. Hún fer
hér á eftir óstytt:
Öryggisráðið;
hefur miklar áhyggjur af
innrás írösku hersveitanna í
Kúveit 2. ágúst 1990;
úrskurðar að innrásin ijúfi
frið og öryggi í heiminum;
samþykkir eftirfarandi sam-
kvæmt greinum 39 og 40 í
sáttmála Sameinuðu þjóðanna;
1. að fordæma innrás íraka
í Kúveit
2. að krefíast þess að írakar
flytji þegar í stað og án skil-
yrða allar hersveitir sínar
þangað sem þær voru 1. ágúst
1990.
3. að hvetja íraka og Kúv-
eita til að hefja þegar í stað
víðtækar viðræður til að leysa
deilumál sín og styður hvers
konar umleitanir í þá veru,
einkum af hálfu Arababanda-
lagsins.
4. að ráðið komi aftur saman
ef nauðsyn krefur til að ákveða
frekari aðgerðir til að tryggja
að þessari ályktun verði fram-
fylgt.
ERLENT