Morgunblaðið - 16.02.1991, Blaðsíða 25

MOkGÚNBLÁÐ'Í© ^LÁÚtíARÍÍÁiÍÍÍjtÍ 16. FHBRUAR^mf---
25
Frumvarp til sljórnskipunarlaga;
Upphlaup og bráðræði
- segir Þorvaldur Garðar Kristjánsson
Frumvarpið um breytingar á
þeim ákvæðum sljórnarskrárinn-
ar er varða Alþingi — m.a. að
Alþingi starfi í einni málstofu —
var til 1. umræðu í efri deild í
gær. Frumvarpið var samþykkt
með nokkrum breytingnm í neðri
deild. En af umræðunum í gær
má ráða að nokkuð meiri and-
staða sé í efri deildinni.
Frumvarpið er samið af formönn-
um þingflokkanna að ósk forseta
Alþingis. í efri deild í gær mælti
Margrét Frímannsdóttir formaður
þingfiokks Alþýðubandalags (Ab-
Sl) fyrir frumvarpinu. Hún taldi sig
ekki þurfa að hafa langa framsögu
fyrir málinu en vísaði til greinar-
gerðar og ítarlegrar framsöguræðu
Olafs G. Einarssonar formanns
þingflokks sjálfstæðismanna fyrir
málinu í neðri deild. Margrét taldi
mörg veigamikil atriði í frumvarp-
inu vera til bóta. Framsögumaður
benti á að nefnd formannanna sem
samdi frumvarpið hefði einungis
tekið þau atriði í frumvarpið sem
samstaða hefði verið um. Hún og
fleiri hefðu kosið að sjá mörg atriði
öðruvísi. T.a.m. hefði hún gjaman
viljað gera róttækar breytingar á
því ákvæði stjómarskrárinnar sem
fjallaði um útgáfu bráðabirgðalaga.
Margrét greindi frá því að hún og
fleiri þingflokksformenn hefðu lagt
á það áherslu að sæmilega ítarleg
drög að þingsköpum lægju fyrir.
Þau drög sem fylgdu frumvarpinu
væru í mörgum veigamiklum atrið-
um til bóta en einnig væri þar
ýmislegt sem að hennar hyggju
mætti breyta eða fjarlægja. Að
endingu lagði framsögumaður til
að fmmvarpinu yrði vísað til alls-
heijamefndar eins og gert var í
neðri deild.
Söguskoðun
Þorvaldur Garðar Kristjáns-
son (S-Vl) hafði margt við þetta
frumvarp að athuga. Sagði það
m.a. vera „bráðræði" og „upp-
hlaup“ sem hefði illu heilli verið
samþykkt í neðri deild. Hann sagði
marga hafa í umræðunni um stjóm-
arskrármálið mælt af misskilningi
um uppmna stjómarskrár okkar;
litið á hana sem afsprengi danskrar
stjórnskipunar og stjórnvisku og
viljað samþykkja nýja. En það væri
ekki að kenna amlóðahætti stjóm-
arskrámefnda sem starfað hafa frá
lýðveldisstofnun að árangur hefur
ekki skilað sér í nýrri stjórnarskrá,
heldur vegna þess að þegar í harð-
bakkann hefur slegið hafa menn
staðið frammi fyrir þeirri staðreynd
að sú stjórnarskrá sem við höfum,
hefur þjónað okkur vel svo afger-
andi breytingar hafa ekki verið
sjálfsagðar.
Þorvaldur Garðar taldi að ólíkt
fyrri breytingum á stjórnarskrá lýð-
veldisins væri nú gerð tillaga um
grundvallarbreytingu, þar sem
meginásinn væri að leggja niður
deildaskiptingu Alþingis. Ræðu-
maður rakti í nokkru máli söguleg-
ar forsendur deildaskiptingarinnar.
Danir hafi gert tillögur um að Al-
þingi starfaði í einni deild en „ís-
lendingar vom andvígir Dönum í
þessum efnum sem fleirum, þeir
vildu deildaskipt Alþingi". Þorvald-
ur sagði að þegar á allt væri litið
væri harla haldlítið að halda því
fram að með því að afnema deilda-
skiptinguna væri verið að afmá
danskar leifar í stjórnskipun lands-
ins. (í framsöguræðu Ólafs G. Ein-
arssonar í neðri deild komu fram
röksemdir og söguskoðun mjög á
annan veg, innskot blm.)
Þorvaldur Garðar vísaði því á bug
að Alþingi yrði skilvirkara ef það
starfaði í einni málstofu. Þingmenn
þyrftu að segja sitt álit og skil-
virkni væri í þessu efni fólgin í því
að sem flestir þingmenn gætu tjáð
sig á þeim tíma sem til umráða
væri. Deildaskiptingin gerði mögu-
legt að samtímis gætu tveir þing-
menn verið í ræðustól hvor í sinni
deild. Ræðumaður taldi heldur ekki
að skilvirkni ykist með fækkun
nefnda og ekki væri sjálfgefið að
stórar nefndir væru skilvirkari en
litlar. Rseðumaður taldi einnig að
deildaskipting Alþingis stuðlaði að
vandaðri lagasetningu en í einni
málstofu, „betur sjá augu en auga“.
Þorvaldur Garðar gagnrýndi
margt fleira í sinni ræðu, t.a.m. að
formenn þingflokka væru að endur-
skoða stjórnarskrána að beiðni for-
seta Alþingis. Það væri stjómar-
skrámefnd sem hefði umboð til að
endurskoða stjórnarskrána.
í ræðulok hvatti Þorvaldur Garð-
ar Kristjánsson efri deild til að sýna
ábyrgðartilfinningu og standa vörð

um sæmd og stöðu Alþingis og láta
ógert að samþykkja þetta frumvarp.
Skiptar skoðanir
Salome Þorkelsdóttir (S-Rn) sá
bæði kost og löst á frumvarpinu
en sagði að í sínum huga væru
miklar efasemdir um frumvarpið
en tók fram að hún vildi ekki fyrir-
fram taka um það ákvörðun að
berjast á móti samþykkt þess.
Svavar Gestsson (Ab-Rv) vildi
segja sína skoðun á málinu sem
þingmaður. Almennt var hann sam-
mála breytingunum en gerði nokkr-
ar athugasemdir, m.a. lagði hann
sérstaka áherslu á að í þingsköpum
yrði réttur þingmanna og sérstak-
lega minnihlutans virtur. Hann fór
í saumana á nokkrum greinum í
drögunum sem hann taldi orka
tvímælis. Guðrún Halldórsdóttir
(SK-Rv) taldi að breyta mætti
mörgu í starfsháttum þingsins en
var ekki viss um að það að Alþingi
starfaði í einni deild, væri sú breyt-
ing sem mest væri aðkallandi. Hún
sagði að í þingflokki Samtaka um
kvennalista hefðu verið nokkuð
skiptar skoðanir um frumvarpið en
þingmenn þar á bæ iegðu áherslu
á að þingskaparlögin yrðu athuguð
vandlega. Guðmundur H. Garð-
arsson (S-Rv) hafði hinar mestu
efasemdir um frumvarpið, taldi að
ekki væri hægt að afgreiða það
fyrr en lög um þingsköp lægju fyr-
ir. Stefán Guðmundsson (F-Nv)
tók undir sjónarmið fyrri ræðu-
manns, og ekki síður Þorvaldar
Garðars Kristjánssonar sem hann
sagði hafa flutt „frábærlega gott
mál“. Stefán sagði m.a. að deilda-
skipting hefði oft varnað því að
„meingölluð" frumvörp færu í gegn.
Þorvaldur Garðar Kristjáns-
son (S-Vf) þakkaði fyrir vinsamleg
viðurkenningarorð og þingmönnum
fyrir góðar og sérlega málefnalegar
umræður. Guðmundur Ágústsson
þóttist merkja að skoðanir í efri
deildinni væru nokkuð á annan veg
en í þeirri neðri. Guðmundur var
ekki jafnsannfærður og áður um
að verið væri að stíga skref í þá
átt sem e.t.v. væri eðlilegt. Hann
taldi að það þyrfti að styrkja og
efla þingið betur gagnvart fram-
kvæmdavaldinu. — En frumvarpið
væri flutt með sinni vitund og vilja
og hann lofaði þingheimi sem form-
aður allsherjarnefndar að þetta mál
fengi mjög svo góða meðferð í
nefndinni.
Guðmundur H. Garðarsson
(S-Rv) ítrekaði fyrri gagnrýni —
og kvað jafnvel fastar að orði.
Frumvarþið einkenndist af hugsun
nútíma tæknimanna og skipulags-
hyggju og myndi efla mjög fram-
kvæmdavaldið og flokksræðið.
Hann lagði til að þetta frumvarp —
eins og það lægi nú fyrir — fengi
ekki afgreiðslu.
Frumvarp um félagsþjónustu sveitarfélaga:
Ráðherrum ber ekki saman
FRUMVARP félagsmálaráðherra
um félagsþjónustu sveitarfélaga
var enn til umræðu í neðri deild
í gær. Félagsmálaráðherra taldi
sig hafa síðastliðið vor, náð sam-
komulagi við menntamálaráð-
herra um ákvæði um skipan leik-
skóla. Menntamálaráðherra sagði
ekkert efnislegt samkomulag
vera, aðeins að frumvarpið mætti
leggja fram sem stjórnarfrum-
varp en þingflokkur Alþýðu-
bandalags gerði fyrirvara.
Ágreininginn um skipan málefna
leikskóla hefur komið fram í fjölmiðl-
um og umræðum á Alþingi. Mennta-
málaráðherra hefur lagt fram frum-
varp um málefni leikskóla. í fram-
söguræðu Jóhönnu Sigurðardóttur
félagsmálaráðherra síðgstliðinn
þriðjudag kom m.a. fram að á vor-
dögum 1990 hefði náðst samkomu-
lag í ríkisstjóm sem fól í sér nokkra
breytingu á báðum frumvörpum. En
þrátt fyrir samkomulagið hafi í upp-
hafi þings enn komið fram ágrein-
ingur.
I umræðunum í gær gerði Geir
H. Haarde (S-Rv) þetta samkomu-
lag að umtalsefni og þann ágreining
milli ráðherra sem augljóslega væri
enn ríkjandi. Hann taldi vafasamt
að kalla frumvarpið um félagsþjón-
ustu sveitarfélaga stjórnarfrumvarp.
í ræðu Svavars Gestssonar
menntamálaráðherra kom fram að
ekkert efnislegt samkomulag væri
um að leikskólinn væri inni í lögum
um félagsþjónustu sveitarfélaga.
Það sem menn hefðu rætt unf milli
stjórnarflokkanna væri að frumvarp-
ið yrði lagt fram sem stjórnarfrum-
varp með fyriivara um þetta atriði.
Þessi fyrirvari væri ekki aðeins sinn
heldur þingflokks Alþýðubandalags-
ins.
Jóhönnu Sigurðardóttur félags-
málaráðherra kom yfirlýsing
menntamálaráðherra nokkuð á
óvart. Hún hefði haldið hún hefði
náð samkomulagi. Um þetta mál
hefðu gengið milli ráðuneytanna
minnisblöð og lægi það alveg skjal-
fest fyrir. Hún ætti mjög erfitt með
að trúa því, ef menntamálaráðherr-
ann væri að hlaupa frá þessu sam-
komulagi. Hún kvaðst ekki kunna
við slík vinnubrögð.
Vonum að viðbrögð Sovét-
manna skelfi ykkur ekki
- segir Juuri Luik, aðstoðarmaður utanríkisráðherra Eistlands
„íslendingar hafa sýnt mikið hugrekki og viðbrögð Sovétstjórnar-
innar hafa verið sérkennileg," sagði Juuri Luik, aðstoðarmaður
Lennarts Meris, utanríkisráðherra Eistlands, í samtali við Morgun-
blaðið í gær. „Við vonum að þau viðbrögð skelfi ykkur á engan
hátt því þið eruð að inna mjög mikilvægt starf af hendi.
„Með því _að koma Litháum til
hjálpar eru íslendingar einnig að
aðstoða Eistlendinga og Letta,“
segir Luik. „Samstaða Eystrasalts-
þjóðanna er mikil og við trúum því
ekki að hægt sé að leysa vanda
einnar í einu. Litháar hafa verið í
fararbroddi en þeir búa líka við
bestu aðstæðurnar og þá á ég við
samsetningu íbúa landsins. Skref
fyrir skref munum við öll feta í
fótspor Litháa. Ákvörðun íslend-
inga er undanfari viðurkenningar á
Eistlandi og Lettlandi einnig. Við
trúum því ekki að okkur verði neit-
að um viðurkenningu þegar við föl-
umst eftir henni."
Juuri Luik var spurður álits á
því viðhorfi sem Uffe Ellemann-
Jensen, utanríkisráðherra Dan-
merkur, hefur látið í ljós að ákvörð-
un Islendinga sé marklaus því ekki
sé hægt að framfylgja henni að svo
stöddu og Danir stefni frekar að
því að knýja Sovétmenn að samn-
ingaborðinu. „En það er nákvæm-
lega það sem íslendingar eru að
gera. Þið eruð að sýna fram á að
Eystrasaltsríkin séu sjálfstæð ríki
og Sovétmenn segja sjálfir að þeir
semji einungis við ríki sem svo er
ástatt um. Þið eruð því að aðstoða
okkur við að koma á samningavið-
ræðum,“ sagði Luik.
Þegar Luik var spurður um líkur
á því að önnur ríki færu að dæmi
íslendinga svaraði hann því til að
flest ríki hefðu viðurkennt sjálf-
stæði Eystrasaltsríkjanna á þriðja
áratugnum, þ. á m. Sovétríkin.
Morgunblaðið/RAX
Frá för utanríkisráðherra til Eystrasaltsríkjanna í sl. mánuði. Mynd-
in var tekin í þinghúsinu í Tallinn og má þar sjá frá vinstri: Edgar
Savisaar, forsætisráðherra Eistlands, Jón Baldvin Hannibalsson, og
Lennart Meri, utanríkisráðherra Eistlands.
Vandinn snerist því ekki um viður- „ísland ætlar að ríða á vaðið og
kenningu heldur möguleikana á því reyna hvað hægt sé að gera. Við
að koma á fót stjórnmálatengslum. vitum að í mörgum ríkjum hefur
þetta verið rætt. En ákvarðanir
hafa einungis verið teknar _á ís-
landi.“ Luik staðfesti að Sovétríkin
hefðu reynt að þrýsta á Austur-
Evrópuríki að stíga ekki sama skref
og íslendingar en þau væru ekki í
mjög góðri aðstöðu til þess vegna
þess hve illa þau stæðu efnahags-
lega.
Eistlendingar og Lettar hafa
ákveðið að halda atkvæðagreiðslu
3. mars um stuðning við sjálfstæði
eins og Litháar hafa þegar gert.
Embættismenn í Eistlandi sem
Morgunblaðið ræddi við í gær sögðu
að ákveðið yrði á grundvelli niður-
stöðu þeirra kosninga til hvaða að-
gerða verður gripið næst í sjálf-
stæðisbaráttu Eistlendinga. Luik
sagðist telja að eftir kosningamar
ættu Sovétmenn ekki annarra kosta
völ en setjast að samningaborðinu
bæði vegna þrýstings utan frá og
innan. En það væri jafnframt ljóst
að Sovétmenn settust aldrei að
samningaborðinu fyrr en þeim væri
Ijóst að öll önnur ráð væru þrotin.
Luik var spurður hvort Eistlend-
ingar litu á Borís Jeltsín Rússs-
landsforseta sem bandamann sinn
og svaraði hann því til að þeir kysu
að dæma menn eftir verkum sínum.
„Fyrir nokkrum árum var Míkhaíl
Gorbatsjov okkur hliðhollur og nú
hefur Jeltsín ákveðið að styðja okk-
ur og sér sér hag í því og við fögn-
um því en veltum því ekkert sérs-
taklega fyrir okkur hvað vaki fyrir
honum með því.“